Cần phân biệt X-RAYS, CT SCAN, MIRI, PET SCAN, ULTRA SOUND Các phương pháp chụp h́nh để chẩn bệnh BS. Hồ Ngọc Minh |
||
LTS: Bác Sĩ Hồ Ngọc Minh
được biết trong cộng đồng người
Việt nhiều năm qua với chuyên khoa về
hiếm muộn, vô sinh, và lựa chọn trai gái theo
ư muốn. Ông đă từng làm nghiên cứu về
bệnh hiếm muộn, và các bệnh ung thư
của phụ nữ tại National Cancer Institute
trực thuộc National Institutes of Health. Bác Sĩ Minh là
Board Certified về Obstertrics, Gynecology và Reproductive
Endocrinology Infertility. Pḥng mạch tọa lạc trong khuôn
viên bệnh viện Fountain Valley, tại 11180
Warner Ave., Suite 465,
Fountain Valley, CA 92708. Số phone liên lạc: (714)
429-5848, trang nhà:
www.bacsihongocminh.com 1.
X-rays (X-quang ) là ǵ? Để hiểu X-quang là ǵ, trước
hết hăy t́m hiểu khái niệm về “sóng điện
từ trường” (electromagnetic wave, electromagnetic
radiation). Chung quanh chúng ta luôn luôn hiện
hữu một không gian năng lượng dưới
dạng điện từ trường, trong đó ánh
sánh mặt trời, hay ánh sáng mà chúng ta thấy
được cũng chỉ là một dạng sóng
điện từ trường. Có nhiều loại sóng
từ trường, từ yếu đến mạnh
theo thứ tự, gồm có: sóng radio, sóng microwaves, sóng
hồng ngoại (infared, IR, dùng trong các remote controls), ánh
sáng thường, tia cực tím c̣n gọi là tia
tử ngoại (ultraviolet light, UV), tia X-quang, và cuối
cùng là gamma-rays. Như thế chỉ có 3 loại sóng
mạnh hơn là ánh sáng thường. Sóng càng
mạnh, độ “xuyên thủng” qua tế bào càng
nhiều. Ba tia X-rays, UV, và Gamma đều được
sử dụng trong y học để truy tầm hay
chữa bệnh. Trong khi đó, ánh sáng thường
trở xuống, khi đụng vật cản đa
phần sẽ bị phản chiếu và ít ảnh hưởng
đến cấu trúc hay làm hư hại vật
thể bên trong. Mở ngoặc một tí cho vui, tôi nói
“đa phần” ở đây v́ sóng có thể
tồn tại dưới dạng sóng (wave), năng lượng
(energy), và vật chất (matter), v́ thế năng lượng
có khi một phần bị hấp thụ mà không
phản chiếu ra. Có thể hiểu, cơ thể chúng
ta, có lúc hiện hữu chỉ là một khối lượng
sóng và năng lượng trong không gian điện
từ trường!. X-rays được khám phá năm 1895
bởi một giáo sư vật lư người Đức,
Wilhelm Conrad Röentgen. Một công dụng thường dùng
của X-rays là để “chụp h́nh quang
tuyến”, tuy nhiên X-rays
c̣n dùng để trị ung thư và để ḍ t́m
các thiên thể trong ngành thiên văn (cosmos). X-rays c̣n
được dùng để ḍ t́m hàng lậu, súng
ống ... 2.
CT scan là ǵ? CT
scan c̣n gọi là CAT scan, viết tắt của hai chữ
“computed tomography”, được phát minh năm 1967
bởi một kỹ sư người Anh tên là Godfrey
Hounsfield. CT cho ta thấy h́nh chụp của cơ
thể theo dạng mặt cắt, một khối 3
chiều, thể hiện trên những mặt phẳng
hai chiều. Mỗi một h́nh ảnh là tập
hợp bởi nhiều tia X-rays, bắn đi từ
nhiều hướng khác nhau ṿng quanh cơ thể. Khi
chụp h́nh bằng X-ray thường, tia sáng bắn
đi một chiều nên h́nh ảnh chồng lên nhau.
Thí dụ chụp h́nh phổi, ta thấy cả tim
phổi xương sườn chồng lên nhau làm cho
khó thấy rơ chỗ bị bệnh. CT scan dùng computer
để tổng hợp h́nh X-rays từ nhiều góc
độ khác nhau, để có thể để
tạo ra h́nh chụp rơ ràng, giống như cơ
thể được cắt ngang từng lát mỏng
như những lát chanh trong dĩa ḅ tái chanh! 3.
MRI là ǵ? Một hạn chế của X-rays là nó
xuyên qua cơ thể và mang theo phóng xạ (radiation) v́
thế ngày nay MRI có nhiều lợi thế hơn. MRI
viết tắt của ba chữ, Magnetic Resonance Imaging.
MRI được sáng chế bởi Paul C. Lauterbur vào
năm 1971, nhưng kỹ thuật không được
hoàn thiện măi cho đến những năm 1990’s. Nguyên
tắc của MRI là tạo ra một từ trường
chung quanh phần cơ thể muốn chụp h́nh. V́
trong cơ thể chúng ta hầu hết là... nước,
mà phân tử nước có chứa nguyên tử
Hygrogen mang điện cực dương, c̣n gọi là
proton. Khi bị kích động bởi từ trường,
những hạt proton như bị “sắp hàng
lại” và rung lên, phát ra sóng radio. Máy computer sẽ
ghi nhận sóng radio nầy thành h́nh ảnh. Như vậy, chung chung, MRI an toàn, và
kỹ thuật càng ngày càng tiến bộ, độ
chính xác nhiều hơn là CT. 4.
PET scan là ǵ? PET scan là chữ viết tắt của
Positron Emission Tomography. PET scan là một thử
nghiệm dùng chất phóng xạ để truy tầm
những dấu hiệu bất b́nh thường trong cơ
thể, hầu hết là truy tầm bệnh ung thư
hay ung thư di căn. Tuỳ theo trường
hợp, bệnh nhân sẽ được tiêm,
uống, hay hít thở hơi có chất phóng xạ,
gọi là radiotracer. Nguyên tắc là, các tế bào
bất thường, như ung thư chẳng hạn,
thường tụ tập thành khối u, và sử
dụng nhiều máu, nhiều oxigen, ăn nhiều
đường, tiêu hoá và sanh sản nhanh hơn
tế bào thường. Như thể nhờ vào
chất phóng xạ, những chỗ bất thường
nầy sẽ hiện lên h́nh bất thường
ở những tụ điểm. PET
scan thường kết hợp với CT hay MRI, v́ hai
thử nghiệm trên chỉ phát hiện h́nh ảnh,
thí dụ khối u chẳng hạn, trong khi đó PET
sẽ cho biết khối u đó là ung thư hay không. 5.
Siêu âm, ultrasound là ǵ? Ultrasound, c̣n gọi là sonogram, là
thử nghiệm dùng sóng âm thanh, siêu âm để
tạo ra h́nh ảnh. Tương tự như sóng
radar mà các loài dơi dùng để định hướng,
hay ứng dụng ḍ t́m tàu ngầm, t́m máy bay cho
trạm không lưu, hay t́m... cá cho dân đi câu! Thiết
bị phát âm thanh sẽ bắn ra sóng âm thanh, khi đụng
vật thể muốn ḍ t́m sẽ dội lại
tạo ra h́nh ảnh. Trong nghề cấy thai nhân
tạo của tôi, máy siêu âm là con mắt thứ ba
của tôi mỗi ngày. Nhiều bệnh nhân hỏi tôi
có an toàn không. Xin trả lời là rất an toàn, v́ nó
chỉ là sóng âm thanh, không có phóng xạ ǵ cả.
Chỉ là âm thanh mà chỉ có loài dơi hay những
chú chó có thể nghe được mà thôi. 6.
Mức độ an toàn của các thử nghiệm? Như thế, MRI và sonogram có
lẽ an toàn nhất v́ chẳng dính dáng
ǵ tới phóng xạ, radiation cả. Millisievert (mSv) là
đơn vị để đo độ phóng
xạ. Mỗi năm, trung b́nh mỗi người chúng
ta chịu độ phóng xa là 3 mSv từ môi trường
xung quanh. Trong một chuyến bay 5 tiếng từ Los
Angeles qua New York, mỗi hành khách sẽ bị nhiễm
phóng xa khoảng 0.03 mSv. Trung b́nh chụp h́nh
X-rays, tuỳ theo bộ phận của cơ thể,
độ nhiễm phóng xạ từ 0.001 mSv cho đến
1.5 mSv, thí dụ chụp h́nh ngực mammogram là 0.4
mSv và chụp h́nh phổi là 0.1 mSv, độ
nhiễm ít hơn là một ngày phơi nắng ngoài
biển! Trong khi đó, CT scan, độ nhiễm phóng
xạ từ 2 dến 20 mSv. C̣n, mỗi PET scan, sẽ gây
ra phóng xạ khoảng 25 mSv. So ra th́ độ nhiễm phóng xạ
của các phương pháp chụp h́nh cũng không
đến nỗi nào, v́ lâu lâu mới chụp
một lần, và nếu cần là chuyện phải làm
mà thôi. Nhờ vào những phát minh này mà y khoa có
thể ḍ t́m và chữa trị bệnh mau chóng.
Sự
Khác Biệt Giữa Vi trùng (Viruses) Và Vi Khuẩn
(Bacteria) Sự
Lây Lan Và Cách Pḥng Ngừa ? Virus
và vi khuẩn đều là những nguyên nhân gây
bệnh chủ yếu khi hệ miễn dịch
của con người bị suy yếu. Chúng
ta nên biết rơ sự khác nhau giữa virus và vi
khuẩn để có cách pḥng và điều trị
bệnh hợp lư khi bị bệnh do vi khuẩn
hoặc virus gây ra. 1.
Vi khuẩn là ǵ ? Vi
khuẩn thuộc loại đơn bào, có ở
khắp mọi nơi, chỉ một giọt sữa
chua là có thể chứa 100 triệu vi khuẩn.
Hầu hết các vi khuẩn sinh sản bằng cách phân
bào (một tế bào tách làm đôi). Vi
khuẩn giữ vai tṛ quan trọng trong quá tŕnh tiêu hóa
của người và vật, giúp hóa mùn cây cối và
súc vật chết, giúp cho tiến tŕnh lên men hiệu
quả. Vi
khuẩn có vai tṛ quan trọng trong tái chế chất
dinh dưỡng như cố định nitơ từ
khí quyển và gây thối rữa sinh vật khác. You
received this message because you are subscribed to the Google Groups
"02 VietUSAPress <MF>" group.
|
||