Kỷ
niệm 50 năm ngày con người đặt chân lên
mặt trăng
Hà Dương Cự
Phi hành gia Edwin Aldrin đang bước xuống
mặt trăng. (Hình: NASA)
Ngày 20 Tháng
Bảy, 1969, phi thuyền Apollo 11 đã đưa ba phi
hành gia tới quỹ đạo mặt trăng. Hai ông
Neil Armstrong và Edwin Aldrin đã đặt chân lên
mặt trăng, còn ông Michael Collins thì ở trên
đơn vị chỉ huy bay vòng quanh mặt trăng.
Để
kỷ niệm 50 năm câu chuyện lịch sử này
tôi xin trình bày diễn tiến của cuộc hành trình
đầy nguy hiểm và hứng thú của phi
thuyền Apollo 11.
Chương
trình Apollo bắt đầu từ đâu?
Trong
thời kỳ Chiến Trạnh Lạnh giữa các nước
dân chủ và phe cộng sản, Mỹ và Liên Bang Xô
Viết tranh đua ráo riết trong lãnh vực không
gian. Liên Bang Xô Viết đã thắng được
cú đầu bằng việc phóng lên không trung vệ
tinh nhân tạo đầu tiên trên thế giới vào
năm 1957, đó là vệ tinh Spunik. Năm 1961 lại
làm thêm một cú nữa đó là đưa người
đầu tiên, ông Yuri Gagarin, lên không trung.
Tự ái
dân tộc Mỹ bị tổn thương nặng
nề, người Mỹ phải nghĩ ra những
mục tiêu khác để giành phần hơn Liên Bang
Xô Viết. Năm 1962, Tổng Thống Kennedy tuyên bố một câu
lịch sử: “Chúng ta chọn lên mặt trăng”
(we choose to go to the Moon). Đó là khởi điểm
của chương trình Apollo. Cơ quan NASA của Hoa
Kỳ được chính phủ cung cấp tới
khoảng $25 tỷ cho chương trình này.
Các thành phần của phi thuyền
Apollo
Hỏa tiễn Saturn V: Hỏa tiễn
được dùng để đẩy toàn hệ
thống phi thuyền Apollo lên không trung là Saturn V, đây
là hỏa tiễn có sức đẩy mạnh
nhất từ trước đến giờ. Saturn V có
ba phần. Phần một chứa 1.2 triệu lít oxy
lỏng và 770,000 lít hyđrô lỏng. Phần này đẩy
toàn hệ thống Apollo lên tới vận tốc 6,000
mph trong vòng 2.5 phút, sau đó tách ra và rơi xuống
mặt đất. Phần hai chứa 984,000 lít hyđrô
lỏng và 303,000 lít oxy lỏng và làm gia tăng
vận tốc phi thuyền lên tới 15,000 mph. Phần
ba chứa 252,750 lít hyđrô lỏng và 73,380 lít oxy
lỏng và làm gia tăng vận tốc phi thuyền lên
tới 25,000 mph, đủ nhanh để thoát khỏi
sức hút của trái đất.
Ba
phần của hỏa tiễn Saturn V.
Đơn vị chỉ huy (command module):
Đơn vị chỉ huy, viết tắt là CM, trông
giống như một cái hình nón bị cụt đầu
và dài 3.63 mét. Như tên gọi, đơn vị này là
trung tâm chỉ huy, nhưng cũng có chỗ cho phi hành
gia nghỉ ngơi. Đơn vị chỉ huy cũng
được dùng để trở vào bầu khí
quyển trái đất.
Đơn vị dịch vụ (service
module): Đơn vị dịch vụ, viết tắt
là SM có hình trụ và dài 6.88 mét. Nhiệm vụ chính
của đơn vị này là cung cấp sức đẩy
cho Apollo và dùng để lái phi thuyền. Những
chất liệu như oxy, hyđrô và nhiên liệu
được chứa trong đơn vị dịch
vụ. Trước khi phi thuyền trở vào vùng khí
quyển trái đất thì đơn vị dịch
vụ được loại ra ngoài không gian.
Đơn vị mặt trăng (Lunar
module): Đơn vị mặt trăng dùng để
đưa hai phi hành gia đáp xuống mặt trăng
và cũng để đưa từ mặt trăng lên
điểm hẹn với CM. Đơn vị này có
hai phần, một phần bên dưới có động
cơ dùng để đáp xuống mặt trăng.
Phần này cũng là kho chứa các vật dụng
cần thiết. Phần bên trên là chỗ làm việc
của hai phi hành gia. Khi rời khỏi mặt trăng
thì phần dưới được dùng làm nền
để phóng phần trên lên quỹ đạo
mặt trăng và gặp lại đơn vị CM.
Chương trình Apollo
Các giai đoạn của chương trình
Apollo được đánh số từ 1 đến
17. Vào Tháng Giêng, 1967, Apollo 1 bị cháy khi đang trong
vòng thử nghiệm làm ba phi hành gia bị thiệt
mạng. Sau đó chương trình Apollo bị gián
đoạn, không có Apollo 2 và 3. Apollo 4, 5 và 6 đều
không có người lái và dùng để thử
nghiệm những thành phần khác nhau của hệ
thống.
Hình minh họa ba đơn vị SM, CM, và LM. (Hình:
NASA)
Apollo 7 là
phi thuyền đầu tiên trong hệ thống Apollo có
phi hành gia, nhưng chỉ bay vòng quanh trái đất
để thử nghiệm các hệ thống hỏa
tiễn Saturn. Apollo 8 là phi thuyền đầu tiên có
các phi hành gia bay quanh mặt trăng rồi trở
về trái đất. Phi thuyền này không đáp
xuống mặt trăng mà chỉ để thử
nghiệm hành trình đi tới mặt trăng và
trở về. Đây là lần đầu tiên con người
bay ra xa khỏi sức hút của trái đất. Apollo
9 lại không bay tới mặt trăng mà chỉ bay vòng
quanh trái đất để thử nghiệm các
đơn vị CM, SM, và LM. Apollo 10 là một thử
nghiệm chót (coi như là tổng dợt) trước
khi Apollo 11 thật sự đáp xuống mặt trăng.
Apollo 11 là
phi thuyền đầu tiên đổ bộ lên
mặt trăng. Sau đó các phi thuyền Apollo 12, 14,
15, 16, và 17 đều có phi hành gia đổ bộ lên
mặt trăng. Apollo 17 là phi thuyền chót có người
đặt chân lên mặt trăng. Từ đó không có
người nào viếng mặt trăng nữa.
Phi
thuyền Apollo 13 được phóng lên vào Tháng Tư,
1970, với ý định tiếp tục sứ
mệnh của Apollo 11 và Apollo 12. Nhưng thùng oxy
bị nổ khi đang bay tới mặt trăng. Phi hành
đoàn buộc phải bỏ cuộc và quay trở
về trái đất. May là họ đã trở
về bình an. Câu chuyện này được làm thành
một phim rất hay, đó là phim Apollo 13.
Hành
trình của Apollo
Tổng
cộng thời gian của Apollo chỉ hơn tám ngày,
nói chính xác là 195 giờ, 18 phút và 35 giây.
Apollo 11
được phóng lên từ Trung Tâm Không Gian
Kennedy, Florida ngày 16 Tháng Bảy, 1969, và bay vòng quanh trái
đất. Hơn hai tiếng sau phần thứ ba
của hỏa tiễn Saturn V khai hỏa và đẩy
Apollo ra khỏi sức hút của trái đất và
đi về hướng mặt trăng. Đơn
vị chỉ huy CM quay vòng lại và nối kết
với đơn vị mặt trăng LM. Phần ba
của Saturn V được loại ra ngoài.
Hành trình Apollo 11. (Hình: airandspace.si.edu)
Apollo 11
tiếp tục đi đến mặt trăng, sau hơn
ba ngày thì vào quỹ đạo mặt trăng.
Đơn vị LM tách rời khỏi hai đơn
vị CM và SM và bắt đầu làm những động
tác để đáp xuống mặt trăng. Vào lúc 3
giờ ngày 20 Tháng Bảy LM đáp xuống mặt trăng
an toàn. Lúc 9 giờ 56 phút ông Armstrong đặt chân
đầu tiên trên mặt trăng và tuyên bố
một câu để đời: “Đây là một bước
nhỏ cho một người, một bước
nhảy vọt khổng lồ cho nhân loại”
(That’s one small step for [a] man, one giant leap for mankind).
Hai ông
Armstrong và Aldrin đi ra ngoài LM hơn hai tiếng đồng
hồ để thu thập sỏi đá của
mặt trăng, chụp hình và xếp đặt
những thí nghiệm khoa học. Sau hơn 20 giờ thì
LM được khai hỏa để trở lên và
nối kết với CM. Hai phi hành gia trở vào CM và
LM được loại ra ngoài không gian. Hai đơn
vị CM và SM bắt đầu đi trở lại trái
đất. Trước khi đi vào bầu khí
quyển đơn vị SM bị đẩy ra.
Vào lúc 11
giờ sáng ngày 24 thì CM trở vào bầu khí quyển
trái đất và hạ xuống Thái Bình Dương.
Tàu chiến của Hoa Kỳ đã chờ sẵn và
trực thăng vớt ba phi hành gia lên. Kết thúc hoàn
mỹ một chuyến đi đầy nguy hiểm.
Theo một ước tính thì có tới 650 triệu người
theo dõi trực tiếp cảnh ông Armstrong đặt
chân lên mặt trăng.
Con
người có sống trên mặt trăng được
không?
Bây
giờ đã có người tới được
mặt trăng, thế thì con người có thể
ở lâu dài trên mặt trăng không? Ngay bây giờ
thì câu trả lời là không vì môi trường trên
mặt trăng quá khắc nghiệt. Bình thường
một ngày trên mặt trăng kéo dài bằng 14 ngày
trên trái đất với nhiệt độ trung bình
123 độ C. Ban đêm cũng kéo dài như vậy
và với nhiệt độ âm 233 độ C.
Hà
Dương Cự
—-
Nguồn tài liệu: www.lpi.usra.edu,
https://airandspace.si.edu,
www.nasa.gov