Trạm Không Gian Quốc Tế
Hà Dương Cự
Trạm Không Gian Quốc Tế. (H́nh: NASA)
Sự
thành lập Trạm Không Gian Quốc Tế
Trước
khi có Trạm Không Gian Quốc Tế (International Space
Station) th́ Hoa Kỳ đă có trạm không gian Skylab. Được
phóng lên không gian vào ngày 14 Tháng Năm, 1973. Sau khi nhóm
phi hành gia chót rời khỏi Skylab vào Tháng Hai năm
1974 th́ Skylab bỏ trống và cứ bay chung quanh trái
đất cho tới ngày 11 Tháng Bảy, 1979, th́ rơi
vào vùng khí quyển.
Skylab
tuy ở trên không gian không bao lâu nhưng đă nghiên
cứu được nhiều điều hữu ích
và mở đường cho Trạm Không Gian Quốc
Tế (xin viết tắt là TKG QT) sau này.
Trong
các thập niên 1970 tới 1990 Liên Bang Xô Viết, sau này
là Nga Xô cũng đă có nhiều trạm không gian. Nhưng
tất cả đă rơi vào bầu khí quyển và
tan ră hết. Về sau Nga hợp tác với Hoa Kỳ
trong việc phát triển TKG QT.
Năm
1984, Tổng Thống Reagan
chỉ thị cho cơ quan NASA xây dựng một
trạm không gian với sự hợp tác của
nhiều quốc gia khác trong ṿng 10 năm. Trạm Không
Gian Quốc Tế là một thực thể nhân
tạo lớn nhất ngoài không gian. V́ quá lớn, TKG
QT nặng tới 455 tấn nên không thể xây
dựng ở mặt đất và đưa lên không
gian trong một lần. Mà phải đưa lên
từng bộ phận, gọi là khối chuẩn
(module) rồi ráp lại.
Tháng
Mười Một, năm 1998, khối chuẩn đầu
tiên của TKG QT được người Nga phóng lên.
Khối chuẩn này có tên Nga là Zarya có nghĩa là
rạng đông. Một tháng sau Hoa Kỳ đưa
khối chuẩn đầu tiên tên là Unity của ḿnh
lên và hai khối chuẩn được nối
với nhau. Sau đó trong ṿng hơn 10 năm và
với hơn 30 phi vụ TKG QT được hoàn thành.
Những
dữ kiện đáng chú ư của Trạm Không Gian
Quốc Tế
Trạm
Không Gian Quốc Tế là thành quả của một
sự hợp tác kỹ thuật của 15
quốc gia, đáng kể nhất là Hoa kỳ, Nga Xô
và Liên Minh Châu Âu. Các cơ quan chính là NASA của Hoa
Kỳ, Roscosmos của Nga Xô và Cơ Quan Không Gian Châu
Âu (European Space Agency). Ngoài ra c̣n có Cơ Quan Thám
Hiểm Không Gian Vũ Trụ Nhật Bản (Japanese
Aerospace Exploration Agency) và Cơ Quan Không Gian Gia Nă Đại
(Canadian Space Agency).
Phi hành gia Scott Kelly trong Trạm Không Gian Quốc
Tế. (H́nh: NASA)
Trạm Không Gian Quốc
Tế được xây dựng từ năm 1998 và
hoàn thành các phần chính vào năm 2011. Phí tổn
của Trạm Không Gian Quốc Tế tính cho tới năm
2011 là khoảng 100 tỷ Mỹ kim và sẽ c̣n tăng
lên nhiều nữa. Đây là một cấu trúc đắt
tiền nhất thế giới.
Kể từ năm 2000 lúc nào
cũng có phi hành gia trên TKG QT. Cho tới Tháng Giêng năm
2018 th́ đă có 230 phi hành gia từ 18 quốc gia tham
dự vào TKG QT. Hoa
Kỳ có nhiều nhất, 145 người, sau đó là
Nga Xô với số 46, rồi tới Nhật Bản
(9), Gia Nă Đại (7), Ư Đại Lợi (5), Pháp
(4), Đức (3). Những quốc gia sau đây,
mỗi nước có một người: Đan
Mạch, Thụy Điển, Anh, Bỉ, Ḥa Lan, Tây Ban
Nha, Nam Hàn, Mă Lai, Ba Tây, Kazakhstan và Nam Phi.
Trạm Không Gian Quốc
Tế ở độ cao trung b́nh là 400 km và bay
với vận tốc là 28,000 km/giờ. Cứ 90 phút
th́ TKG QT bay được một ṿng quanh trái đất.
Như vậy có 45 phút là ngày và 45 phút là đêm.
Trạm Không Gian Quốc
Tế luôn luôn có một phi thuyền nhỏ sẵn sàng
để nếu có trường hợp khẩn
cấp cần phải rời bỏ trạm không gian
th́ có thể dùng nó để quay trở lại trái
đất. Điều này cũng giống như tàu bè
luôn luôn có đem theo tàu cấp cứu (lifeboat).
Một ngày trên Trạm Không
Gian Quốc Tế
V́
không có ngày đêm rơ rệt như ớ dưới
đất, nên một ngày được định
là 24 giờ đồng hồ. V́ vấn đề huấn
luyện rất tốn kém, nên phải tận dụng
thời gian ở trên Trạm Không Gian, các phi hành gia
rất bận rộn. Trừ những ngày nghỉ,
mỗi ngày làm việc 12 tiếng. Bắt đầu
bằng đồng hồ báo thức gọi dậy,
rồi làm vệ sinh cá nhân và ăn sáng như là
sống trên trái đất. Sau đó là nói chuyện
với trung tâm điều hành về các hoạt động
trong ngày và bắt đầu làm việc.
Trạm Không GianQuốc Tế
cũng giống như một căn nhà, cần có
sự bảo tŕ. Các hoạt động của phi hành
gia có thể chia làm hai phần. Một phần là
bảo tŕ và dọn dẹp. Một phần khác là thi
hành các thí nghiệm khoa học. Ngoài ra các
phi hành gia c̣n phải để ra hai giờ để
tập thể dục mỗi ngày.
Mấy
năm trước th́ không có phương tiện liên
lạc trực tiếp với người trên trái
đất ngoại trừ trung tâm điều hành. Nhưng bây giờ th́ phi hành
gia có thể gửi điện thư trực tiếp
tới gia đ́nh và người quen. Họ cũng có
thể dùng một hệ thống điện thoại
đặc biệt nối với máy tính để nói
chuyện với người quen dưới đất.
Theo NASA th́ tiếng trong điện thoại rất rơ,
bạn không biết là đang nói chuyện với phi
hành gia trên Trạm Không Gian Quốc Tế.
Những khó khăn của
con người sống trong không gian:
Con người đă quen
sống ở dưới đất với trọng lượng
kéo xuống của trái đất. Ở trên không gian
hầu như không có trọng lực nên cơ thể
con người phải cố để thích ứng
trong hoàn cảnh mới. V́
không có trọng lực nên xương con người
trở nên dễ găy và các bắp thịt th́ nhỏ
lại. Để chống lại t́nh trạng này phi
hành gia bắt buộc phải tập thể dục
mỗi ngày 2 tiếng.
Ở
ngoài không gian các phi hành gia không có lớp không khí che
chở phải hứng chịu các tia vũ trụ
(cosmic ray) và bức xạ mặt trời.
Trạm Không Gian Quốc Tế bay qua Massachusetts. (H́nh: earthsky.org)
Những thành quả của
Trạm Không Gian Quốc Tế
Một
mục đích của TKG QT là nghiên cứu xem con người
có thể ở lâu ngoài không gian hay không. Bây giờ th́ người ta
biết là tuy có nhiều vấn đề nhưng con
người có thể tồn tại ngoài không gian.
Điều này rất quan trọng trong dự án thám
hiểm Sao Hỏa.
Các phi hành gia đă thực hành
rất nhiều thí nghiệm khoa học trên Trạm Không
Gian Quốc Tế. Sau đây là một vài thí
nghiệm trên TKG QT.
Có một thí nghiệm do các
nhà khoa học Nhật Bản thiết kế. Họ
đem lên TKG QT những con sâu để t́m hiểu
về ảnh hưởng của vi trọng lực
(microgravity) đối với sinh vật về vấn
đề lăo hóa. Hậu quả của cuộc thí
nghiệm này có thể là sự phát triển những
thứ thuốc mới để chống lại
những bệnh do sự lăo hóa sinh ra.
Sự phát triển tinh thể
trên TKG QT là một trong những thí nghiệm đầu
tiên trên Trạm Không Gian. Trong
môi trường vi trọng lực tinh thể mọc lên
hoàn hảo hơn là tinh thể mọc lên dưới
mặt đất. Tinh thể hoàn hảo này
rất nhạy cảm với các chất phóng xạ nên
được dùng trong những máy ḍ phóng xạ.
Bạn
có thể thấy Trạm Không Gian Quốc Tế không?
V́
Trạm Không Gian Quốc Tế là một thực
thể rất lớn nên bạn có thể thấy nó
bằng mắt thường được.
TKG QT
xuất hiện như một vật sáng bay ngang qua
bầu trời.
Vấn đề là bạn phải biết nh́n ở
đâu trong bầu trời rộng lớn. Bạn có
thể vào mạng http://earthsky.org/human-world/how-to-spot-the-international-space-station
để theo dơi Trạm Không Gian Quốc Tế.
Tương
lai của Trạm Không Gian Quốc Tế
Chương
tŕnh hiện tại th́ Trạm
Không Gian Quốc Tế sẽ hoạt động cho
tới năm 2024,
có thể tăng lên đến 2028. Sau đó th́ chưa
có quyết định rơ rệt. Nó có thể để
cho rơi vào bầu khí quyển hay có thể
được tái dùng cho những trạm không gian
trong tương lai.
Hà
Dương Cự
Nguồn
tài liệu