Bác
sĩ Lê Văn Thu |
Nam
vô tửu như kỳ vô phong. Cờ không gặp gió
th́ cờ không bay được, trông thật ủ rũ;
mà c̣n gặp mưa nữa th́ thậm chí thảm. Nhưng
có thật là rượu tạo phong độ cho
đàn ông? Hay ngược lại? Chúng
ta đọc truyện kiếm hiệp của Kim Dung
hẳn thấy Lệnh Hồ Xung lúc th́ để ḷng
bay bổng theo h́nh bóng cô tiểu sư muội xinh
xắn Nhạc Linh San trong lúc đơn độc nhâm
nhi ly rượu trên đỉnh Hoa Sơn lạnh giá,
lúc th́ kết giao bằng hữu cách rất tiêu sái
qua sự đồng cảm về rượu với
các lăng tử giang hồ trên đường phiêu
bạt. Cũng qua Kim Dung, chúng ta thấy Tiêu Phong
một lần uống cách rất hào sảng để
kết bằng hữu với chàng thư sinh si t́nh và
chung thuỷ nhất mực Đoàn Dự; nhưng
trong một lần uống khác tại Tụ Hiền
Trang, chàng đă phải bi phẫn dứt t́nh với
những người đă từng coi chàng là bằng
hữu mà nay trở thành kẻ thù quyết một
trận tử sinh. Nhớ nhung cũng cần rượu,
mà hận đời cũng cần rượu.
Kết giao cũng qua rượu, mà dứt t́nh cũng
qua rượu! Các
bợm nhậu của chúng ta, đặc biệt là
ở trong nước, ngất ngưởng bên bàn
tiệc, ngoài góc phố, trên vỉa hè, chén chú chén
anh, làm hết két bia này đến hũ rượu
kia - từ Con Cọp đến Heineken, whisky hay cognac,
ông già đi bộ đến vodka, rượu cao
cấp hay rượu rẻ tiền - mời nhau
từng ly, chia nhau từng hớp, gắp cho nhau
từng miếng xoài, chia nhau từng trái ớt,
thật không hổ danh đệ tử của Lưu
Linh. Và … gần đây, trong phim Hàn, người ta
cứ lấy soju làm món giải sầu, không phân
biệt ông già bà cả đă nhăn nheo khoé mắt,
da mồi tóc bạc, hay trai gái c̣n đang mơn
mởn đẹp hớp hồn. Ôi
rượu ơi, mi là thứ chi mà được
nhiều người say mê t́m đến với đủ
cả hỉ nộ ái ố? Mi là thứ chi mà gieo bao
sầu khổ cho người uống với các
bệnh nan y măn tính, để lại các hệ
luỵ cho cuộc đời với những dằn
vặt triền miên, cũng như cho người thân
trong gia đ́nh các cảnh biệt ly âm dương cách
trở? TO
DRINK OR NOT TO DRINK? Uống hay đừng uống là
một câu hỏi khó trả lời. Khó v́ là một
câu hỏi đă được các chuyên gia về
sức khoẻ ṿ đầu bứt tóc mà vẫn không
t́m được câu trả lời đúng nhất
do cái phức tạp của vấn đề, giữa
cái tốt và cái xấu, giữa cái nối kết
của t́nh thân với sự tan hoang của gia đ́nh
và xă hội do rượu mang lại. Để có câu
trả lời cho từng trường hợp, từng
cá nhân, từng hoàn cảnh, ta thử t́m hiểu tác
dụng của rượu trên con người. UỐNG
RƯỢU TẠI MỸ Tại
Mỹ, theo thống kê từ năm 2006 đến 2010,
cứ mỗi năm, uống rượu quá nhiều
đă cướp đi gần 90 ngàn mạng sống
(do bệnh và tai nạn), làm mất đi năng
lực sản xuất của 2 triệu rưỡi người.
Ngoài ra, uống rượu quá nhiều c̣n là nguyên nhân
của 1/10 số tử vong ở lứa tuổi lao
động 20-64, và là mất mát kinh tế cỡ 249
tỉ đôla trong năm 2010 cho quốc gia. Ở
Hoa Kỳ, ‘a drink’ (tạm dịch: một lường
rượu)1 được định nghĩa
là 12 fl oz bia (5 độ cồn), 5 fl oz rượu nho
(12 độ cồn), và 1,5 fl oz rượu mạnh
80-proof (40 độ cồn). 1.
Thế nào
là uống quá nhiều? ‘Uống
quá nhiều - excessive drinking’ là uống trên mức
một lường rượu mỗi ngày. Nó gồm
2 kiểu uống: a.
Kiểu
uống ‘say’ (binge drinking2):
Theo định nghĩa của Viện Khảo cứu
Quốc gia về Nghiện và Lạm dụng Rượu
(The National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism – NIAAA) là
kiểu uống quá nhiều rượu trong một
bữa nhậu (nam uống trên 5 lường, nữ
uống trên 4 lường); với lượng rượu
này chui vào cơ thể trong thời gian một bữa
nhậu khoảng 2 tiếng th́ nồng độ rượu
trong máu sẽ đạt 0.08 và người uống
sẽ say, mất kiểm soát hành vi của ḿnh.
Nếu lái xe sau khi uống kiểu này với nồng
độ rượu trong máu vượt quá 0.08 th́
thế nào bạn cũng “được” cảnh sát
mời về nằm ấp và có khả năng bị
rút bằng lái xe. Việc say rượu cũng c̣n
tuỳ thuộc nhiều yếu tố: cân nặng,
giới tính, tỉ lệ mỡ trong thân thể,
bụng no hay trống. Ngoài ra, nếu lại uống các
loại thuốc như thuốc chống dị ứng
(thế hệ thứ nhất) chung th́ chỉ cần
một lường rượu cũng đủ
xếp bạn vào ‘DUI – driving under influence’ trong
tầm nh́n radar của cảnh sát công lộ. b.
Kiểu
uống ‘liên tu’ (heavy drinking3):
là nữ uống hơn 8 lường mỗi tuần,
nam uống hơn 15 lường mỗi tuần, ngày này
qua tháng nọ (liên tu bất tận). Kiểu uống
này sẽ giúp các công ty sản xuất rượu bia
phát tài to. 2.
Thế nào
là uống
vừa phải? Theo Dietary Guidelines for Americans,
được coi là ‘uống rượu vừa
phải – moderate drinking’ là khi phái nữ uống không
quá 1 lường/ngày và phe nam uống không quá 2 lường/ngày.
Tuy nhiên, có một số đối tượng không
nên uống rượu, dù chỉ là ‘uống vừa
phải’; đó là: -
Phụ
nữ đang mang thai hay có ư định sẽ mang
thai, -
Người
đang dùng các loại thuốc, dù là bán tự do trên
kệ, có phản ứng xấu khi thuốc hoà tan
với rượu trong máu; thí dụ thuốc
chống dị ứng diphenhydramine (1st generation
antihistamines) sẽ gia tăng khả năng ức
chế hệ thần kinh trung ương của rượu, -
Người
dưới 21 tuổi, -
Người
vừa phục hồi sau cuộc cai nghiện rượu,
hay người không tự kềm chế được
lượng rượu uống (loại người
mềm môi chén măi tít cung thang!), -
Người
mắc các bệnh mà rượu có thể làm
trầm trọng thêm, như bệnh gan chẳng
hạn, -
Người
đang lái xe, sắp lái xe, sử dụng máy móc cơ
khí trong hăng xưởng, hay làm những công việc
đ̣i hỏi phải tỉnh táo, lanh lợi, tháo vát. TÁC
ĐỘNG CẤP THỜI CỦA RƯỢU KHI
VỪA NHẬU SAY Khi
vừa nhậu xỉn, người ta có thể: -
Bị các
chấn thương, từ đụng xe, té ngă, đến
chết đuối, phỏng, v.v., do không tự
kiểm soát được hành vi của ḿnh. -
Đánh người, giết
người, tự tử, hiếp dâm, hay hành hung chính
người nhà của ḿnh. -
Nhiễm độc rượu,
huyết áp tăng cao, tai biến mạch máu năo,
truỵ tim mạch. -
Làm t́nh bừa băi với
nhiều người; làm t́nh lúc không tự chủ
dễ đưa đến mang thai ngoài ư muốn,
hoặc mắc các bệnh hoa liễu, v́ không dùng các
phương tiện ngừa thai hay ngừa bệnh. -
Riêng với phụ nữ:
Sẩy thai (miscarriage), thai chết trong bụng
(stillbirth) mà không biết cho đến khi đẻ,
hay bị hội chứng thai nhi nhiễm độc rượu
(fetal alcohol spectrum disorders). Khi
nhậu xỉn, bạn có thể mắc một
hội chứng gọi là ‘nhiễm độc rượu
- alcohol poisoning’: -
Lẫn lộn (confusion) -
Đi
đứng lạng quạng (loss of coordination) -
Ói
mửa (vomiting) -
Kinh
giật (seizures) -
Thở
không đều hoặc chậm (irregular
or slow breathing - ít hơn 8 nhịp mỗi
phút) -
Da
tái xanh (blue-tinged or pale skin) -
Thân
nhiệt hạ (hypothermia) -
Mơ
hồ, ngơ ngẩn (stupor – when someone’s conscious but
unresponsive) -
Mê
man (unconsciousness – passing out) Biện
pháp giúp đỡ người say xỉn: Đừng: -
Đừng
để người say ngủ một ḿnh.
Nồng độ rượu tiếp tục gia tăng
trong máu qua việc rượu tiếp tục
được hấp thụ qua đường tiêu
hoá dù họ đă ngừng uống. Khi nồng độ
rượu gia tăng, người uống càng mất
kiểm soát hành vi của họ dễ đưa đến
việc họ có hành động nguy hiểm cách vô
thức. -
Đừng
cho người say uống cà phê.
Rượu đă làm người say mất nước
(v́ tiểu nhiều). Cà phê cũng làm lợi tiểu
sẽ khiến người say mất thêm nước.
Cơ thể cạn nước nặng sẽ
đưa đến hư hại năo bộ. -
Đừng
bắt người say phải ói ra.
Người say mất kiểm soát bản thân dễ hít
phải chất ói vào cuống phổi gây nghẹt
thở chết người hoặc nhiễm trùng
phổi cấp tính rất nguy hiểm. -
Đừng
bắt người say phải đi lại.
Dù ḿnh đi cạnh để d́u họ, cả hai
vẫn có thể dễ bị té ngă. -
Đừng
bắt người say phải tắm nước
lạnh v́ rượu
đă làm thân nhiệt họ giảm; tắm nước
lạnh sẽ làm thân nhiệt họ giảm thêm
rất nguy hiểm. -
Đừng
cho họ uống thêm rượu,
v́ nồng độ rượu trong máu có thể lên
đến mức quá nguy hiểm mà cơ thể
họ không chịu nổi. Các bợm rượu nên
bỏ thói quen “dô dô”, “bottle up”, “trăm
phần trăm” ép nhau uống, kẻo bạn
nhậu của ḿnh có thể “thăng” ngay trong
tiệc nhậu, ân hận một đời. Nên:
-
Bắt
họ thức và
giữ họ ở vị thế ngồi. -
Nếu
họ tỉnh th́ cho
họ uống nước ấm. -
Nếu
họ bất tỉnh
nhưng thở đều th́ cho họ nằm
xuống ở thế nghiêng một bên. -
Giữ
thân thể họ ấm
bằng cách đắp chăn mền hay mặc
quần áo ấm cho họ. -
Ở
bên cạnh họ
để theo dơi và giúp đỡ khi cần. Nếu
thấy nguy hiểm vượt ngoài khả năng
của ḿnh th́ gọi nhân viên cứu cấp (tại
Mỹ xin gọi 911) đến giúp. Một thực
tế phũ phàng là khi nhân viên cấp cứu đến
nhà mà thấy nạn nhân chỉ là do say xỉn, thường
th́ họ không mấy mặn mà trong công tác cấp
cứu lắm, mặc dù họ vẫn làm đầy
đủ bổn phận theo lương tâm chức
nghiệp. TÁC
ĐỘNG LÂU DÀI TRÊN SỨC KHOẺ DO UỐNG RƯỢU
QUÁ NHIỀU Khi
uống rượu lâu ngày chầy tháng, người
ta sẽ phát triển các loại bệnh kinh niên hay gây
các vấn đề xă hội trầm trọng khác: -
Huyết áp
cao, bệnh tim, tai biến mạch máu năo, bệnh gan,
và các bệnh đường tiêu hoá. -
Ung thư vú, miệng, yết
hầu, thanh quản, thực quản, gan, ruột già và
trực tràng. -
Giảm trí nhớ, giảm
khả năng học tập. -
Suy dinh dưỡng. -
Mắc bệnh tâm thần, như
trầm cảm và lo âu. -
Bất lực, xáo trộn sinh
lư. -
Xáo trộn kinh nguyệt, măn
kinh sớm. -
Xương yếu, dễ
gẫy xương. -
Bị rắc rối trong
cuộc sống, gia đ́nh, xă hội, công việc (nóng
tính, bạo lực trong gia đ́nh, đánh đập
con cái, hiếp dâm, ăn cắp, đánh người,
hao hụt ngân sách gia đ́nh, chống báng xă
hội). -
Nghiện rượu. RƯỢU
VÀ CÁC BÀ BẦU Phụ
nữ mang thai có được uống rượu không,
dù chỉ là một ly vang nhỏ hay một hớp sâm
banh? Có hai khuynh hướng: phe bác sĩ chống th́
bảo hoàn toàn không được đụng đến
rượu khi quư chị có ư định mang bầu;
phe bác sĩ thuận th́ nói uống chút chút năm th́
mười hoạ chẳng sao cả. Các ông chồng
cũng hoang mang: có ông quá thương vợ th́ “ok,
go ahead”, uống tí có sao đâu; có ông quá thương
đứa con nằm trong bụng vợ th́ “please,
don’t”, đừng làm khổ đứa con v́
một chút đam mê men rượu! Trong
nhiều thập niên nghiên cứu, người ta đă
biết chắc chắn rằng các bà uống rượu
kiểu ‘liên tu’ trong thời gian mang bầu đă
cho ra đời những đứa con tật
nguyền bẩm sinh. Nhưng c̣n các bà chỉ uống
chút đỉnh kiểu năm th́ mười hoạ
th́ chưa bác sĩ nào biết được hậu
quả trên đứa con ra sao. Theo
Bác sĩ Jacques Moritz, giám đốc ngành phụ khoa
tại Bệnh viện St. Luke’s-Roosevelt ở New York,
th́ lượng rượu dù ít cách mấy cũng không
an toàn cho phụ nữ mang thai. Bác sĩ David Gary, phó
giáo sư (associate professor) ngành sản phụ khoa
tại Đại học Y khoa Albert Einstein, đồng
thời là chủ tịch của toán chuyên trách
Hội chứng Thai nhi Nhiễm độc Rượu
(Fetal Alcohol Spectrum Disorders) tại Hiệp hội
Sản Phụ khoa Hoa Kỳ (American College of Obstetricians
and Gynecologists) ở District II/NY, đồng ư với
quan điểm của BS Moritz. Thể
tạng các bà bầu mỗi người một khác.
Bà nào có mức diếu tố (enzyme) cao th́ dễ
đánh tan được rượu và loại nó ra
khỏi cơ thể nhanh; bà nào có mức diếu
tố thấp th́ lượng rượu lưu
lại trong máu lâu, và thai nhi v́ thế “sơi” rượu
nhiều hơn. V́
c̣n nhiều điều chưa biết về việc
rượu tác động lên thai nhi thế nào, Cơ
quan Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Tổng
lư Y tế Hoa Kỳ (U.S. Surgeon General)4, Hiệp
hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ (American College of
Obstericians and Gynecologists), và Hiệp hội Nhi khoa Hoa
Kỳ (American Academy of Pediatrics) đều khuyên các bà
chớ nên uống rượu khi mang thai hay chuẩn
bị mang thai, bởi v́ qua thống kê, các thai phụ
uống rượu sẽ có nguy cơ sinh ra những
đứa con bị Hội chứng Thai nhi Nhiễm
độc Rượu (chậm nói, chậm hiểu, kém
thông minh, mặt dị h́nh, đầu nhỏ, lùn,
nhẹ cân, mắc các bệnh liên quan đến thính
lực, thị lực, tim, thận, xương, và
bệnh tâm thần). Mặc
dù chưa có bằng chứng rơ rệt về tác
động của rượu trên thai nhi nếu
chỉ uống chút đỉnh trong một dịp vui nào
đó, các bác sĩ chuyên môn cũng vẫn khuyên các
thai phụ cẩn thận và cân nhắc kỹ trước
khi uống. Tất cả là vấn đề cá nhân;
nhịn uống rượu v́ sức khoẻ của
đứa con c̣n trong bụng ḿnh là một hy sinh
thật đẹp biểu hiện t́nh mẫu tử
thiêng liêng. C̣n nếu các bà mang bệnh gan, có khuynh hướng
dễ mắc chứng nghiện rượu, đang dùng
thuốc có tính kỵ rượu, th́ chớ nên đụng
tới rượu, dù không mang thai. RƯỢU
VÀ VIỆC CHO CON BÚ SỮA MẸ Khi
các bà cho con bú sữa ḿnh (breast feeding) mà c̣n uống
rượu là một việc làm hết sức nguy
hiểm. Rượu sẽ vào sữa qua máu; nồng
độ rượu trong máu ḿnh thế nào th́
sữa cũng có nồng độ rượu như
thế ấy. Khả năng loại bỏ rượu
ra khỏi cơ thể của trẻ sơ sinh chỉ
bằng nửa khả năng của người
lớn. Rượu có
thể làm trẻ nhỏ chậm phát triển về
vận động (impaired motor development) và tác động
lên h́nh thái ngủ (sleep patterns) của chúng. Rượu
cũng làm giảm sự sản xuất sữa
của người mẹ. Sự hiện diện
của rượu trong sữa sẽ làm trẻ em bú
ít đi cỡ 20% (chắc là do sữa mất ngon,
mất ngọt, v́ vị đắng chát của rượu?). Nếu
các bà vẫn muốn uống rượu khi cho con bú
sữa mẹ th́ hăy đợi khi sữa sạch rượu
rồi hăy cho bú; mà một lường rượu (12
oz bia 5%, 5 oz vang 12%, 1,5 oz rượu mạnh 40%)
phải mất 2 đến 3 tiếng mới được
lọc hết khỏi máu, tuỳ theo cân nặng
của các bà. Nếu thèm rượu, các bà cũng có
thể cho con bú xong rồi mới uống rượu,
v́ như vậy rượu có đủ th́ giờ
biến khỏi sữa trước khi đến
cữ cho bú lần tới. RƯỢU
VÀ HUYẾT ÁP Uống
quá nhiều rượu sẽ làm huyết áp tăng
đến mức có hại cho sức khoẻ của
bạn. Huyết áp có thể lên cao tạm thời sau
khi bạn uống 3 lường rượu trong
một lần nhậu. Nhưng nếu uống kiểu
‘liên tu’ từ ngày này qua tháng nọ th́ sẽ
dẫn đến chứng huyết áp cao kinh niên.
Đang từ uống kiểu liên tu chuyển qua
kiểu uống vừa phải th́ huyết áp kỳ
thu tâm (systolic blood pressure) sẽ giảm được
từ 2 đến 4 mmHg (mili mét cột thuỷ ngân) và
huyết áp kỳ trương tâm (diastolic blood pressure)
sẽ giảm được từ 1 đến 2 mmHg.
Để giúp hạ huyết áp cao, người
uống kiểu liên tu nên giảm lượng rượu
uống từ từ trong ṿng 1 đến 2 tuần;
chớ nên ngừng uống rượu đột
ngột v́ cách này có thể làm huyết áp tăng lên
quá cao trong dăm bảy ngày. Nếu
bạn bị huyết áp cao th́ chớ nên uống rượu,
hoặc nên uống vừa phải. Đàn bà chỉ nên
uống một lường rượu mỗi ngày dù
ở bất cứ tuổi nào; các cụ ông trên 65
tuổi cũng chỉ nên uống một lường
mỗi ngày, c̣n nếu các bác trai tuổi xuân dưới
65 th́ được phép uống 2 lường rượu
mỗi ngày. Nên nhớ rằng, rượu nào cũng
chứa nhiều năng lượng: uống lắm vào
th́ chỉ tổ làm các ông các bà lên cân, mập thù
lù trông chán lắm, và sự lên cân cũng lại là
một trong những yếu tố làm huyết áp tăng
cao thêm. Tưởng
chúng ta cũng nên biết thêm một số điều
liên quan đến rượu vang đỏ: -
Ở
tuổi trên 50,
người ta dễ bị nguy cơ mắc chứng
truỵ tim và tai biến mạch máu năo; một ly rượu
vang đỏ có thể giúp giảm thiểu nguy cơ
này, ngay dù với người mắc chứng
huyết áp cao. Nên nhớ, sở dĩ có điều
lợi ích này là do tác dụng antioxidant của vang
đỏ, giúp hạ mức cholesterol trong máu, chứ
rượu nho đỏ không làm hạ huyết áp. -
Ở
tuổi dưới 50,
nhất là với các bà, th́ kết quả không rơ ràng
là rượu vang đỏ có giúp ǵ được
hay không; trái lại, rượu nói chung c̣n làm các bà
dưới 50 tuổi tăng nguy cơ bị ung thư
vú. Tóm
lại, uống quá 2 lường rượu một ngày
có thể gây chứng cao huyết áp. Uống hơn 2
lường trong một lần nhậu có thể làm
huyết áp của một số người tăng
vọt cấp thời dẫn đến chứng tai
biến mạch máu năo. Uống bia hay rượu
mạnh không thành vấn đề; vấn đề
là ở số lượng rượu bạn tiêu
thụ! Và mỗi cơ thể, mỗi hoàn cảnh
đều có đáp án riêng: hăy đem chuyện
uống rượu của ḿnh bàn với bác sĩ gia
đ́nh xem sao, bạn nhé! RƯỢU
VÀ SEX Người
ta thường nghĩ một hai ly rượu hay
một vài chai bia có thể giúp người uống thư
giăn hay ngay cả hứng t́nh (sexual arousal) hơn.
Thế nhưng liệu rượu có giúp người
ta làm t́nh (sexual intercourse) ngon lành hơn th́ lại là
một câu hỏi khó trả lời. Chúng
ta cần t́m hiểu rượu tác động như
thế nào trên cơ thể để liệu mà
uống nếu muốn có được một
cuộc ‘giao t́nh’ lư thú. Tác động ấy cũng
phụ thuộc vào cân nặng, phái tính, tuổi tác và
các yếu tố khác của người uống: -
Rượu
là chất ức chế hệ thần kinh trung
ương: Nó
ức chế cơ năng hô hấp, sự lưu thông
máu và làm mất đi sự nhậy cảm của các
đầu dây thần kinh, là những cơ quan quan
trọng cho sự hứng t́nh và khoái ngất (orgasm).
Để cuộc làm t́nh được hoàn hảo,
người ta không nên uống rượu, hoặc có
uống th́ cũng chỉ một vài ly để
hệ thần kinh trung ương c̣n tỉnh táo mà
chủ động mọi sự. -
Rượu
làm cơ thể mất nước do tiểu nhiều:
Mất nước th́ giảm lưu lượng máu
đến bộ phận sinh dục, có nghĩa là
giảm sự cung cấp oxy cho vùng liên hệ mà
hậu quả là bớt nhậy cảm. Để tránh
mất nước, người ta nên uống thêm nước
khi uống rượu. -
Sự
mất nước do uống rượu sẽ làm
giảm bớt lượng máu tới dương
vật (nên biết: dương vật cương
cứng được là do máu tràn xuống thể
xoang – cavernous bodies - của nó và tồn trữ ở
đó cho đến khi mất hứng), đồng
thời làm tăng lượng
angiotensin, là loại hoọc-môn có liên hệ với
chứng liệt dương. Kết hợp cả
ba yếu tố do tác động của rượu: giảm
lượng máu tới dương vật, tăng lượng
hoọc-môn angiotensin và ức chế hệ thần
kinh trung ương, người nam khó mà giữ
được dương vật cương lâu. -
Rượu
làm mất nước sẽ khiến người ta
mệt mỏi, nhức đầu, và với phái
nữ c̣n làm khô âm đạo. Mệt mỏi nhức
đầu th́ chẳng ai c̣n hứng thú mà làm
chuyện chăn gối. Âm đạo khô th́ sẽ
bị đau đớn khi giao hợp; đau thế th́
sợ không muốn giao hợp nữa. [Nhắc
nhở quan trọng: Khi người nam hay nữ
bị nhức đầu do rượu, họ thường
t́m Tylenol (acetaminophen) để uống, nhưng có
biết đâu rằng Tylenol, tức
acetaminophen, và rượu
kỵ nhau. Nếu uống quá 10 grams Tylenol một lúc
là có thể bị sưng gan cấp tính. Nếu đă
uống nhiều rượu mà c̣n dùng Tylenol, mặc
dầu với lượng ít hơn 10 grams, cũng có
thể bị hư gan (liver necrosis), tiêu đời
tức th́. Để biết thêm chi tiết về tác
dụng tai hại của Tylenol trên người
uống rượu, xin mời đọc bài viết
khá đầy đủ của BS Trần Mạnh Ngô,
M.D., Ph.D., trên trang mạng ‘http://hoangfamily.biz/a547/xin-dung-uong-ruou-voi-tylenol’.] -
Rượu
làm người nam bớt nhậy cảm, mất
nhiều th́ giờ mới đạt khoái ngất, nên
chậm hay khó xuất tinh. Ngược lại, đối
với người mắc chứng xuất tinh sớm
- tốt đầu mới vừa dú dí vô cung mà
nước pháo đă nổ đùng ra chiếu
(HXH) - th́ các nhà nghiên cứu khuyến khích dùng rượu
để giải quyết vấn đề. Thực
ra, để ‘điều trị’ chứng xuất
tinh sớm c̣n có nhiều phương pháp khác, nhưng
không thuộc phạm vi bài này, nên người
viết ‘miễn bàn’ ở đây. Tóm
lại, rượu là con dao hai lưỡi cho đời
sống t́nh dục. Biết dùng nó th́ cặp đôi
sẽ thoải mái và hạnh phúc. C̣n cứ như Trích
Tiên Lư Bạch tự trách trong bài thơ dưới
đây th́ chán mớ đời: Tam
bách lục thập nhật, tạm
dịch nôm: Ba
trăm sáu mươi ngày, Ngày
nào cũng xỉn say. Bà
xă tui Lư Bạch: Vợ
Thái Thường, chẳng sai.
(Giải
nghĩa: Trong ba trăm sáu chục ngày, ngày nào Lư
Bạch tôi cũng nát rượu, nên bà xă chẳng xơ
múi được ǵ, xem ra không khác nào vợ Thái Thường
cả đời chăn đơn gối chiếc v́
ông chồng c̣n mải “giữ ḿnh chay tịnh”
để lo việc thờ cúng). RƯỢU
VÀ BỆNH GAN Phàm
là người, dù thuộc giới b́nh dân hay trưởng
giả, thợ thuyền hay trí thức, một khi
đă biết uống rượu th́ đều
biết rượu và gan có liên hệ với nhau, và
đều biết rơ hậu quả xấu của rượu
trên gan, nhưng chẳng mấy ai muốn nhớ đến
nó khi đă ngồi vào bàn tiệc. Gan
là cơ quan khá lớn nằm kín đáo sau mấy
đốt xương sườn phía dưới bên
phải. Nó cân nặng cỡ 3 pounds. Gan có nhiều công
dụng: Nó giúp biến các thức ăn đồ
uống thành năng lượng và chất bổ dưỡng
giúp cơ thể con người sống và phát
triển. Gan cũng giúp thanh lọc các chất độc
ra khỏi cơ thể. Rượu
là kẻ thù của gan, và ngược lại: Rượu
có thể làm tổn thương và huỷ hoại các
tế bào gan. Ngược lại, gan t́m cách phân hoá rượu,
tức phá huỷ phân tử rượu, để
loại ruợu ra khỏi cơ thể. Khi uống quá
nhiều rượu th́ gan bị tổn thương v́
làm việc quá sức. Có
ba loại bệnh gan do tác động của rượu
gây ra: bệnh gan nhiễm mỡ do rượu (alcoholic
fatty liver disease), bệnh viêm gan do rượu (alcoholic
hepatitis), và bệnh xơ gan do rượu (alcoholic
cirrhosis). 1.
Bệnh
gan nhiễm mỡ do rượu:
Bệnh này do tích tụ mỡ trong tế bào gan. Đây
là giai đoạn sớm nhất của bệnh gan do
rượu (trước hai bệnh kia). Thường
th́ người ta không thấy triệu chứng ǵ.
Nếu có triệu chứng, th́ đó là mệt
mỏi, nhược sức, và thấy lấn cấn
trong bụng phía trên bên phải (discomfort localized to the
right upper abdomen). Diếu tố gan (liver enzymes) có
thể tăng cao, nhưng thường thường
thử nghiệm cơ năng gan (liver function) vẫn
tốt. Nhiều người uống rượu
kiểu liên tu thường mắc chứng gan
nhiễm mỡ. Bệnh này có thể tự lành
nếu người uống bỏ rượu kịp
thời. 2.
Bệnh
viêm gan do rượu:
Ngoài việc mỡ tụ trong các tế bào, gan c̣n
bị viêm và chớm hoá sẹo. Người bệnh
có các triệu chứng như ăn mất ngon, ói,
mửa, đau bụng, nóng sốt và vàng da. Diếu
tố gan tăng cao, thử nghiệm cơ năng gan
bất thường. Có đến 34% người
uống rượu kiểu liên tu bị chứng này,
và trong số đó đă có 55% bị xơ cứng
gan. Chứng viêm gan do rượu có thể nhẹ, nhưng
cũng có thể nặng. Gan bị viêm nhẹ có
thể tự lành nếu người uống bỏ rượu
kịp thời. Bệnh có thể biến thành
nặng rất bất ngờ (severe alcoholic hepatitis) và
dẫn tới nhiều biến chứng trầm
trọng, kể cả gan suy, và chết. 3.
Bệnh
xơ gan do rượu:
Là chứng tổn thương gan do rượu
nặng nhất, với sẹo rải rác khắp gan và
các mô lành mềm bị phá huỷ để
được thay thế bằng mô sẹo cứng.
Từ 10 đến 20% số người uống rượu
kiểu liên tu sẽ mắc bệnh xơ gan. Triệu
chứng bệnh xơ gan do rượu tương
tự triệu chứng bệnh viêm gan do rượu.
Khi đă trở thành bệnh này rồi th́ gan hết
có cơ hội tự lành hay chữa khỏi. Tuy nhiên,
nếu ngưng uống rượu th́ triệu
chứng có thể khá hơn và gan đỡ bị
tổn thương thêm. Các
chứng bệnh trên diễn tiến theo tŕnh tự:
từ gan nhiễm mỡ - qua viêm gan - rồi xơ gan.
Tuy nhiên, cũng có người bị xơ gan ngay mà
không cần qua giai đoạn viêm gan. Cũng có người
bị viêm gan mà không bao giờ biểu lộ
triệu chứng. Ngoài ra, cũng có người đă
bị mắc các chứng bệnh gan khác, như
bệnh viêm gan siêu vi C kinh niên chẳng hạn, nay
uống rượu vào làm t́nh trạng gan trở nên
xấu hơn. Các biến chứng
của bệnh gan do uống rượu: Các
biến chứng của các loại bệnh gan này thường
xuất hiện sau nhiều năm uống rượu;
và chúng có thể trầm trọng: -
bụng trướng
nước (ascitis). -
chảy máu
từ các tĩnh mạch trong thực quản hay bao
tử (tự nhiên ói, ọc ra máu). -
lá lách sưng
to (enlarged spleen). -
các bệnh
về năo (brain disorders) và mê man (coma). -
suy thận
(kidney failure). -
ung thư
gan (liver cancer). Vậy
th́, rượu và gan vốn không ưa nhau. Muốn có
một lá gan lành mạnh th́ bạn ơi chớ nên
đụng vào rượu. RƯỢU
VÀ UNG THƯ Hầu
như ai cũng biết là uống rượu
nhiều có thể bị tổn hại sức
khoẻ, nhưng không mấy người biết rượu
c̣n có thể gây ung thư. Các bướu ác tính gây
ra bởi uống rượu là ung thư miệng
(mouth), yết hầu (pharynx), thanh quản (larynx),
thực quản (esophagus), gan (liver), ruột già (colon),
trực tràng (rectum) và vú (breast). Rượu cũng có
thể tăng nguy cơ bị ung thư tuỵ
tạng (pancreas). Uống càng nhiều - không nhất
thiết là rượu mạnh, vang hay bia - nguy cơ
bị ung thư càng cao. Ung thư miệng,
yết hầu, thanh quản, và thực quản:
Các khảo cứu cho thấy rơ ràng là rượu có
thể gây ung thư các cơ quan này. Đă uống rượu
mà lại c̣n hút thuốc lá nữa th́ nguy cơ
mắc ung thư c̣n cao hơn; điều này
được giải thích là rượu đóng vai
tṛ của chất hoà tan, giúp các độc chất
từ thuốc lá thẩm nhập các tế bào
của lớp niêm mạc của đường tiêu
hoá. Rượu cũng làm tổn thương các
tế bào và mô của cơ thể. Các tế bào
bị xâm hại cố gắng tự chữa, qua
đó làm thay đổi hệ di truyền DNA; chính
lầm lẫn khi làm thay đổi DNA này dẫn đến
ung thư. Ung thư ruột già
và trực tràng:
Rượu gia tăng nguy cơ ung thư ruột già và
trực tràng, đàn ông bị nhiều hơn đàn
bà. Lư do rượu gây ung thư cũng được
giải thích tương tự như trong các ung thư
nói trên.
Ung
thư vú: Dù
uống rượu không nhiều, vài chai bia hay đôi
cốc rượu một tuần thôi, cũng có
thể làm gia tăng nguy cơ ung thư vú ở
phụ nữ, nhất là các bà trữ không đủ
folate hay folic acid, một dạng sinh tố B, trong cơ
thể. Chất folate này được t́m thấy
trong nhiều loại thực phẩm như cereals, lá
rau (spinach, broccoli, lettuce), trái cây (chuối, dưa
hấu, chanh), nấm, gan ḅ, thận, nuớc cam hay nước
cà chua. Thuốc bổ loại đa sinh tố bán
tự do ngoài thị trường cũng có chất này
dưới dạng folic acid. Rượu cũng tác
động làm tăng mức kích thích tố estrogen
trong cơ thể, khiến cơ hội bị ung thư
vú của phụ nữ tăng lên. NGHIỆN
RƯỢU Nghiện
rượu (alcohol dependence syndrome) là một hiện tượng/hội
chứng rất phổ biến, nguy hiểm, và để
lại nhiều hậu quả tai hại cho xă hội. Trên
toàn thế giới, năm 2010 có khoảng 208 triệu
người nghiện rượu (chắc con số
thật phải nhiều gấp bội v́ nhiều nước,
như Việt Nam chẳng hạn, ít khi báo cáo đúng,
và rượu được bán … thả giàn).
Tại Mỹ, năm 2010 có 17 triệu người
lớn và 700 ngàn trẻ vị thành niên (12-17 tuổi)
bị ma men hành hạ v́ nghiện rượu. Được
coi là người nghiện rượu khi có hơn
2 trong số các điều sau đây: -
uống
nhiều rượu trong một thời gian dài -
khó có
thể uống bớt được v́ mỗi
lần bớt là một lần thấy bứt rứt
khó chịu -
mất
nhiều thời giờ cho việc t́m rượu và
uống rượu -
rất ham
uống rượu -
không hoàn thành
nhiệm vụ v́ mải lo uống rượu -
gây các
vấn đề xă hội v́ uống rượu -
sức
khoẻ suy kém v́ uống rượu -
dễ
gặp nguy hiểm, hoặc gây nguy hiểm cho người
khác, v́ uống rượu -
ngưng
uống hay giảm uống quá gấp th́ sẽ bị
‘hội chứng do cai rượu đột
ngột’ (alcohol withdrawal syndrome). Người
nghiện rượu có thể bị tất cả các
vấn đề sức khoẻ như đă nói
ở trên, từ say xỉn đến ung thư, và các
bệnh tâm thần, tim thất nhịp, suy gan. Cha
mẹ, anh chị em trong nhà không nên để ḿnh lâm
vào t́nh trạng nghiện rượu v́ thống kê
cho biết con cái và anh chị em họ cũng sẽ
dễ trở nên nghiện rượu như họ do
yếu tố di truyền. Các yếu tố môi trường
như xă hội, văn hoá, và cách ứng xử cũng
tác động lên việc nghiện rượu. Áp
lực và lo âu dễ khiến người ta t́m đến
rượu. HỘI
CHỨNG DO CAI RƯỢU ĐỘT NGỘT Hội
chứng do cai rượu đột ngột (alcohol
withdrawal syndrome)5 là một hội chứng
chết người có thể xảy ra cho những ai
đă từng uống quá nhiều rượu trong
một thời gian - ngắn là vài tuần, dài là
nhiều năm - mà nay hoặc là ngưng uống đột
ngột hoặc là cắt giảm lượng rượu
uống quá gấp. Triệu
chứng nhẹ, xảy ra trong ṿng 6-12 tiếng,
của hội chứng này gồm tay run, toát mồ hôi,
lo âu, nôn và ói, nhức đầu, khó ngủ. Nặng
hơn, trong ṿng 12-24 tiếng sau khi ngưng uống rượu,
người ta có thể có ảo giác về nh́n
(thấy điều lạ), nghe (như có người
gọi), hay xúc giác (sờ thấy máu chẳng
hạn). Kinh
phong (withdrawal seizures) có thể xảy ra trong ṿng 24-48
tiếng; cũng có khi xảy ra rất sớm. Mê
sảng (delerium tremens) thường xảy ra trong ṿng
48-72 tiếng sau khi ngừng uống rượu, cao
nhất là ngày thứ 5, gồm các triệu chứng
lẫn lộn, mơ hồ và lo lắng, ảo giác
(chủ yếu là thị giác), ra mồ hôi nhiều,
huyết áp cao, tim đập loạn hoặc rất
nhanh, run, và sốt nhẹ. Một
khi hội chứng do cai rượu đột ngột
được phát hiện, người bệnh
cần được chăm sóc chu đáo, các
thử nghiệm cần thiết phải được
thực hiện, các biến chứng phải được
ngăn ngừa v́ tai hại của nó thật khôn lường.
Những người mang hội chứng này có thể
đă có các bệnh khác liên quan, như suy tim do xung
huyết (congestive heart failure), nghẹt động
mạch vành tim (coronary artery disease), xuất huyết bao
tử và ruột (gastrointestinal bleeding), bệnh gan (liver
diease), hỗn loạn hệ thần kinh (nervous system
impairment) và viêm lá lách (pancreatitis), nên cần
được khám thật kỹ lưỡng để
điều trị kịp thời. Muốn
từ bỏ rượu, người nghiện rượu
phải đến trung tâm cai nghiện để
được hướng dẫn và chăm sóc.
Việc cai rượu phải có phương pháp và
phải được hướng dẫn bởi chuyên
viên. Cai rượu và dùng thuốc cai rượu không
đúng rất nguy hiểm, có khi mất mạng, và
tỷ lệ thành công đă thấp mà cơ hội tái
phát lại cao./. Chú
thích về từ:
1Drink:
trong tiếng Anh, danh từ drink (n) có nhiều nghĩa:
đồ uống, thức uống, lượng
chất lỏng đă được rót ra hay đă
uống, hớp, ngụm; nó cũng có nghĩa là rượu
và ngay cả ‘thói nghiện rượu, thói rượu
chè’. Trong bài này, ‘a drink’ được giới chuyên môn quy định
là 1 chai bia 12 fluid ounce có 5 độ cồn, hoặc 1
ly rượu vang 5 fl oz có 12 độ cồn, hay 1 ly rượu
mạnh (distilled spirit) 1,5 fl oz có 40 độ cồn.
Từ định nghĩa ‘lượng chất
lỏng đă được rót ra’, ta có thể h́nh
dung ra 1 chai bia đă mở, 1 ly rượu vang hay rượu
mạnh đă ngập đến miệng, qua đó liên
tưởng đến một quy định về
dung lượng (cân lường, đo lường,
đong lường). V́ thế, người viết
xin đề nghị tạm dùng nhóm chữ ‘một
lường rượu’ để dịch cụm
từ ‘a drink’
của tiếng Anh.
2Binge drinking:
binge có thể định nghĩa như một sự
ǵ đam mê quá sức (chè chén lu bù, mua sắm lu bù),
hoặc là một thời gian ăn uống bừa băi
và quá nhiều. Trong chuyên môn, binge drinking là trong
một occasion (lần nhậu) đàn bà uống trên 4
lường rượu và đàn ông uống trên 5 lường;
uống như thế dĩ nhiên là phải say, nên người
viết tạm dịch ‘uống
kiểu say’.
3Heavy drinking:
trong chuyên môn, heavy drinking được định
nghĩa là đàn bà uống trên 8 lường rượu
mỗi tuần, đàn ông uống trên 15 lường
mỗi tuần, tuần này qua tháng nọ, liên tu
bất tận. Người viết tạm dịch là
‘uống kiểu liên tu’,
vừa tượng h́nh vừa sát nghĩa.
4US Surgeon General:
Với định nghĩa ‘The
Surgeon General of the United
States is the operational head of the U.S.
Public Health Service Commissioned Corps
(PHSCC) and thus the leading spokesperson on matters of public
health
in the federal
government of the United States’,
chúng ta có thể hiểu US Surgeon General là một
chức quán xuyến chung các vấn đề sức
khoẻ công cộng của dân chúng Hoa Kỳ, nên người
viết đề nghị danh xưng ‘Tổng lư Y tế Hoa Kỳ’. Chức tổng lư
này - từ Hán Việt – có nghĩa là người quán
xuyến mọi công việc, đứng đầu
một cơ quan hay chính quyền. Nó khác với
chức Bộ trưởng Y tế và Xă hội Hoa
Kỳ (The United States Secretary of Health and Human Services).
5Alcohol Withdrawal Syndrome:
Có người dịch là ‘hội chứng rút rượu’,
người khác dịch là ‘hội chứng cai rượu’.
Chữ rút được người ta dịch
trực tiếp từ ‘withdrawal’ với ư là rút lui,
thối lui khỏi rượu, nhưng nghe không
chỉnh v́ chữ rút đứng một ḿnh
(thiếu chữ lui) cũng có thể hiểu là hút rượu
ra khỏi vật đựng. Chữ cai được
dùng để nói lên việc chừa rượu,
bỏ không uống rượu nữa; tuy nhiên,
nếu cai rượu đúng phương pháp, từ
từ, có hướng dẫn và giúp đỡ, th́
nguời bệnh đâu có bị phản ứng
cấp thời và nguy hiểm; v́ thế tôi đề
nghị đổi thành ‘hội
chứng do cai rượu đột ngột’ th́
hy vọng sẽ giải quyết được
thắc mắc trên. Tham
khảo: https://en.wikipedia.org/wiki/Alcoholism http://www.webmd.com/hypertension-high-blood-pressure/features/hypertension-and-alcohol http://www.cdc.gov/ncbddd/fasd/alcohol-use.html http://www.cdc.gov/ncbddd/fasd/facts.html http://www.cancer.org/cancer/cancercauses/dietandphysicalactivity/alcohol-use-and-cancer http://brown.edu/Student_Services/Health_Services/Health_Education/alcohol,_tobacco,_&_other_drugs/ http://dui.drivinglaws.org/drink-table.php http://hoangfamily.biz/a547/xin-dung-uong-ruou-voi-tylenol
|