Xe
hơi chạy điện có thực sự « sạch
» ?
Thùy Dương |
Trong
bối cảnh môi trường ngày càng bị ô
nhiễm, hiệu ứng nhà kính khiến Trái đất
đang nóng dần lên, xe hơi chạy điện
được nhiều người coi là giải pháp
hữu hiệu thay thế xe hơi thông thường.
Nhiều quốc gia đề ra những biện pháp
cụ thể khuyến khích người dân chuyển
từ sử dụng xe hơi truyền thống sang xe
chạy điện. Tại Pháp, kể từ tháng
04/2015, khi mua xe hơi điện, người dân
được Nhà Nước hỗ trợ tiền. Vào
năm 2019, số tiền hỗ trợ tối đa là
6.000 euro, không vượt quá 27% chi phí mua xe, bao gồm
cả thuế. C̣n tại Monaco, số tiền này có
thể lên tới 9.000 euro. Nhiều hăng
xe cho biết sẽ ngưng sản xuất xe hơi
truyền thống. Ngay từ năm 2017, hăng xe Volvo
của Thụy Điển đă thông báo ngưng
chế tạo xe hơi chạy bằng xăng và diesel
kể từ năm 2019. Năm ngoái, hăng xe Đức
Porsche cũng tuyên bố ngưng bán xe diesel kể
từ cuối năm 2018. Chính
phủ nhiều nước trên thế giới cũng
đề ra mục tiêu ngưng cho lưu thông xe
chạy bằng xăng và diesel, thay thế hoàn toàn
bằng xe hơi chạy điện : Na Uy - năm 2025,
Hà Lan - năm 2030, Scotland - năm 2032, Pháp và Anh - năm
2040. Nhưng xe
hơi chạy bằng điện có thực sự «
sạch » như người ta vẫn nghĩ hay không
? Quá tŕnh
chế tạo xe hơi điện So với
xe hơi thông thường chạy bằng xăng
hoặc diesel, đúng là trong quá tŕnh sử dụng,
xe chạy điện phát thải ít khí gây hiệu
ứng nhà kính hơn xe hơi truyền thống, nhưng
vấn đề của xe hơi chạy điện
nằm ở quá tŕnh chế tạo. Nói cách khác, quá
tŕnh sản xuất xe hơi điện gây ô
nhiễm nhiều hơn so với quá t́nh sản
xuất xe hơi thông thường. Điều này
đă được chuyên gia Maxime Pasquier, thuộc Cơ
quan quản lư môi trường và năng lượng
của Pháp, ADEME, khẳng định ngày 15/12/2018 trên
đài France 2 : « Điều
đáng quan tâm là việc phát khí thải gây hiệu
ứng nhà kính không giống nhau ở các giai đoạn
(ṿng đời). Đối với xe hơi chạy
điện, khí gây hiệu ứng nhà kính được
thải ra nhiều trong quá tŕnh chế tạo xe, c̣n
đối với xe hơi thông thường th́ đó
lại là giai đoạn sử dụng xe ». Một báo
cáo củaCơ quan quản lư môi trường và năng
lượng của Pháp mà đài France Info trích
dẫn hôm 17/11/2018 cũng khẳng định : «
Đa phần tác hại mà xe hơi điện gây ra
cho môi trường là ở giai đoạn sản
xuất », chủ yếu từ việc chế
tạo ắc quy, vốn chiếm hơn một nửa
chi phí sản xuất xe, cũng là yếu tố gây hơn
50% tác hại đến môi trường so với các
công đoạn c̣n lại trong quá tŕnh chế tạo
xe hơi điện. Trả
lời đài France Info, nhà báo Guillaume Pitron, tác
giả cuốn sách « Cuộc chiến kim loại
hiếm, mặt tối của công cuộc chuyển
đổi năng lượng và công nghệ số »
cho biết hoạt động khai thác kim loại
hiếm tại nhiều nước như Trung
Quốc, Cộng Ḥa Congo gây nhiều tác hại cho môi
trường, khiến bầu khí quyển bị axit hóa.
Như vậy, cũng có nghĩa là xe hơi điện
gián tiếp gây hại cho môi trường : «
Ắc quy xe gồm nhiều kim loại, đôi khi là các
kim loại hiếm, như néodyme hay cobalt, graphite và
lithium, chủ yếu được khai thác từ
Trung Quốc, Cộng Ḥa Dân Chủ Congo và Nam Mỹ.
Việc chiết xuất và tinh lọc các kim loại
quư này cần rất, rất nhiều nước và hóa
chất. Nạn ô nhiễm môi trường như
vậy được chuyển sang các nước nghèo
». Không
chỉ vậy, quá tŕnh lắp ráp ắc quy cũng «
ngốn » rất nhiều năng lượng và
xả thải một lượng lớn khí cacbon. Giáo
sư Jean-Marie Tarascon, nhà nghiên cứu về lưu
trữ năng lượng giải thích trên báo Libération
và được France Info trích dẫn : « Hiện
giờ, các nguyên vật liệu được nung
trong ḷ ở nhiệt độ 400 độ C,
việc này tiêu thụ một lượng năng lượng
rất lớn ». C̣n nhà báo Guillaume Pitron nhấn
mạnh : « Có một nghịch lư giữa các xe hơi
được gọi là sạch và quá tŕnh chế
tạo ắc quy. Cần rất nhiều cái « bẩn
» để tạo ra cái « sạch » ». Kết
quả là, theo Cơ quan quản lư môi trường và
năng lượng ADEME của Pháp khi đồng
hồ xe chỉ 0km, tức là xe c̣n chưa lưu thông,
th́ đă tiêu tốn năng lượng nhiều
gấp đôi so với xe hơi thông thường và
lượng CO2 mà xe điện thải ra cũng
nhiều hơn so với một chiếc xe chạy
bằng diesel hoặc xăng. Làm
thế nào để hạn chế lượng cacbon
xả ra trong quá tŕnh sản xuất xe hơi chạy
bằng điện. Ông Guillaume
Berthier, giám đốc thương mại phụ trách
mảng xe hơi chạy bằng điện của
tập đoàn Renault-Nissan giải thích trên đài France 24: «
Làm thế nào ư ? Một cách tổng quát, đó là
bằng cách làm cho các nhà máy sạch hơn, liên quan
đến việc xả thải khí CO2. Thực ra
đây là vấn đề không chỉ liên quan đến
xe hơi chạy bằng điện mà liên quan đến
cả xe hơi truyền thống. Hiện giờ, người
ta phát triển ngày càng nhiều nhà máy chế tạo
sạch nhất có thể, chẳng hạn hiện nay
Renault có các nhà máy có mức xả thải khí CO2
gần như ở mức trung b́nh, bởi v́ chúng tôi
sử dụng điện mặt trời, hoặc
những nguồn điện tương tự như
vậy ». Tập
đoàn Renault-Nissan từ năm 2010 đă bán
được 400.000 xe điện trên toàn thế
giới. Quá tŕnh
sử dụng xe hơi điện Xét về
quá tŕnh lưu thông, xe hơi chạy điện không
xả thải trực tiếp CO2 ra môi trường, nên
đúng là « sạch » hơn xe thường, nhưng
nếu xét toàn diện th́ theo các chuyên gia, c̣n
phải tính đến nguồn điện sử
dụng để sạc ắc quy cho xe, bởi v́ quá
tŕnh sản xuất điện cũng gây ô nhiễm
môi trường ở các mức độ khác nhau. Ông
Aurélien Schuller, chuyên gia về xe hơi, cho biết trên
đài France 2 : « Lượng
cac bon thải ra từ xe chạy bằng điện
phụ thuộc vào từng quốc gia và phương
thức sản xuất điện ở nước
đó. Nếu sử dụng loại điện mà quá
tŕnh sản xuất thải rất ít CO2, chẳng
hạn thủy điện, th́ lượng cacbon
thải ra một lần xạc ắc quy cho xe hơi
điện tương đương 1kg CO2/kw. Nhưng
nếu điện sản xuất từ các nhà máy
nhiệt điện th́ một lần nạp ắc
quy tương đương 40kg CO2/kw. » Giáo sư
Claude Crampes, tác giả một diễn đàn trên báo
Le Monde về những điểm hạn chế
của xe hơi chạy bằng điện, giải thích
với France Info : « Khi quư vị ở Na Uy, nơi
điện được sản xuất từ
các nhà máy thủy điện, th́ dùng xe điện là
rất tuyệt vời. Nhưng nếu quí vị
ở Trung Quốc hoặc Ba Lan, th́ đó lại thành
điều kinh khủng, bởi v́ điện
được sản xuất từ các loại nhiên
liệu hóa thạch rất ô nhiễm, chẳng
hạn than đá ». Theo nghiên
cứu của tổ chức phi chính phủ Transport
& Environment, tại Ba Lan, do 80% điện được
sản xuất từ than đá, nên tính trung b́nh
một chiếc xe hơi chạy điện chỉ
thải CO2 ít hơn 25% so với xe hơi thông thường.
Ở Trung Quốc, thị trường xe điện
lớn nhất thế giới, nơi nhiệt điện
than chiếm 73% tỉ trọng điện, th́ xe hơi
điện cũng góp phần xả thải nhiều
cacbon ra bầu không khí vốn đă bị ô nhiễm
nghiêm trọng. C̣n
tại Pháp, 77% sản lượng điện là điện
hạt nhân, lượng CO2 thải ra trong quá tŕnh
sản xuất điện thấp hơn 12,5 lần so
với mức trung b́nh ở các nước châu Âu.
Mỗi chiếc xe hơi điện lưu thông
tại Pháp nhờ nguồn điện hạt nhân mà
giảm được tới 80% lượng CO2 phát
thải so với xe hơi chạy bằng diesel. Tuy nhiên,
các nhà máy điện nguyên tử lại đặt
ra vấn đề nan giải về xử lư rảc
thải hạt nhân - một quả bom nổ chậm
cho các thế hệ tương lai. Ngoài ra,
cho dù không phát thải khí CO2 và Nitơ, nhưng xe hơi
chạy điện cũng thải ra các hạt
bụi siêu nhỏ, vốn cũng rất độc
hại. Ông Stéphane Lhomme, chủ tịch Đài quan sát
hạt nhân, giải thích trên đài France 24 : « Cũng
giống như các loại xe hơi khác, xe hơi
chạy bằng điện cũng thải ra các
hạt bụi siêu nhỏ, không phải từ ống
xả thải mà là từ các má phanh, lốp xe và
mặt đường mà xe chạy ». Tái
chế, tái sử dụng ắc quy Không ai
phủ nhận xe hơi điện có nhiều điểm
tích cực, nhưng để xe điện « thân
thiện » với môi trường hơn nữa, th́
điểm mấu chốt vẫn nằm ở khâu
chế tạo ắc quy. Nhiều người hy
vọng sẽ sớm t́m ra giải pháp tái sử
dụng, tái chế ắc quy xe hơi điện
hiệu quả. Hiện giờ, các chuyên gia ngày càng
lạc quan về khả năng tận dụng b́nh
ắc quy để tích trữ năng lượng.Ông
Guillaume Berthier, giám đốc thương mại
phụ trách mảng xe hơi chạy bằng điện
của tập đoàn Renault-Nissan giải thích : « Điều là tôi gọi là tác dụng thứ phát của xe hơi chạy bằng điện, đó là việc sử dụng tối ưu những bộ ắc quy v́ không đủ mạnh nên không c̣n tốt để chạy xe hơi nữa. Ngược lại, chúng ta vẫn hoàn toàn có thể sử dụng chúng cho một ṭa nhà để tích trữ năng lượng. Hiện nay, chúng tôi đang nghiên cứu các giải pháp cực kỳ hữu hiệu trong việc sử dụng ắc quy, chẳng hạn để trữ phong điện hay quang điện rồi có thể sử dụng các nguồn năng lượng này bất cứ khi nào. Điều này là hoàn toàn mới và sẽ làm thay đổi thực sự phương thức tiêu dùng năng lượng trong tương lai ». |