CHIÊM BÁI DI TÍCH PHẬT GIÁO Ở TÍCH LAN

Nguyên Ngọc Hoàng thị Quỳnh Hoa

          Sau khi được thăm tứ động tâm ở Ấn Độ năm 2004, tôi ao ước được thăm viếng Tích Lan nơi đức Phật đã đặt chân đến nhiều lần trong thời gian 49 năm hoằng pháp độ sinh khắp Ấn Độ, Tích Lan và hình như cả Miến Điện nữa. Phật tử Miến Điện vẫn trân trọng giữ gìn ngôi chùa Vàng tọa lạc trên một khối đá như Hòn Chồng của VN, lắt lẻo chồng lên trên một khối đá khác là nơi họ tin có dấu chân đức Phật. Mãi đến năm nay, tôi mới được thỏa lòng mong ước, được ăn Tết Đinh Dậu (2017) ở Tích Lan. Hai mươi lăm Tết, phi cơ hạ cánh xuống phi trường Colombo, thủ đô thương mại của Tích Lan, chắc được dịch âm từ tên cổ Ceylon. Sau này được đổi tên là Sri Lanka, là một hải đảo có hình giống như trái lê hay giọt nước mắt (Teardrop) ở Ấn Độ Dương, phía Đông Nam nước Ấn. Hải đảo này đã có cư dân sinh sống từ mấy chục ngàn năm trước công nguyên. Từ thế kỷ thứ 6 trước Tây lịch, người Sinhalese từ Bắc Ấn Độ di dân đến hải đảo này. Họ theo Phật giáo nguyên thủy do hoàng tử Mahinda, con vua A Dục lúc ấy đã đi tu, đem từ Ấn Độ sang. Như vậy, dân Sri Lanka là gốc Ấn Độ nên lối sống rất giống người Ấn từ cách ăn mặc, lễ nhạc, đền thờ.

  Hai mươi bảy Tết, đoàn hành hương, gồm Phật tử từ các nước Pháp, Đức, Mỹ, Ấn Độ dưới sự hướng dẫn của Thầy Thích T T và một vị sư Tích Lan đi thăm một ngôi chùa ở Anuradhapura, thủ phủ đầu tiên của Tích Lan thời cổ đại nơi ni sư Sangamitta, con gái vua A Dục đã đem cây Bồ Đề con từ Bồ Đề Đạo Tràng sang tặng từ thế kỷ thứ ba trước Tây Lịch. Cây Bồ Đề nay vẫn còn, hơn 2300 năm tuổi rồi, yếu lắm rồi nên người ta phải đóng cột chung quanh để thêm sức cho các nhánh già cỗi nhưng vẫn thi gan cùng năm tháng, phơi bày một chứng tích của lịch sử Phật giáo. Chúng tôi theo Thầy đi nhiễu quanh cây Bồ Đề ba lần. Thật cảm động khi hai bàn chân chạm vào sỏi cát trên đường đi vào chùa – phải bỏ giày dép từ ngoài cổng rất xa chùa -- miệng suýt xoa đau và nghĩ thương Phật đã đi bộ như thế này trong bao nhiêu lâu! Khi nghe tôi than thở tội nghiệp Phật, Thầy T T nói Đức Phật không đi như mình. Khi hành thiền đã vào được một tầng định nào đó (Sơ thiền?) thì hành giả có thể lướt trên đường đi, không chạm đất vì sợ dẫm chết chúng sinh dưới đất. Tôi thích thú lời chú thích này của Thầy. Từ ngày bắt đầu học Phật, tôi cứ thắc mắc là hồi đó chưa có chữ viết, chưa có bản đồ, chưa có hệ thống giao thông công cộng, làm sao Phật đến được những nơi ngài muốn đến, phải vượt sông, vượt biển, vượt không gian ngàn vạn dặm với đôi chân trần. Thật là mầu nhiệm. Nghe nói Đức Phật đến Sri Lanka ba lần. Một lần không lâu sau khi Ngài chứng quả dưới gốc Bồ Đề nhưng không biết ngày nào. Tấm bia ở chùa Girihanduraseya do nhà vua dựng lên chỉ ghi rằng vua cho xây chùa để ghi dấu nơi Phật đặt chân đến và cho biết việc xây cất chùa và tháp được hoàn thành 75 ngày sau ngày Phật thành đạo. Tấm bia còn ghi rõ có hai anh em thương nhân ngoại quốc tên Thappassu và Bahalluka cung thỉnh được xá lợi tóc của Phật đem về đây và an vị xá lợi tóc trong bảo tháp này là tòa tháp được dựng lên khi Phật còn tại thế. Chúng tôi được chiêm bái bảo tháp này. Thầy cho biết xá lợi tóc đã được chuyển đi nơi khác nhưng chính quyền vẫn trân trọng bảo trì coi như một báu vật quốc gia. Có lẽ đây là bảo tháp của Phật giáo xưa cổ nhất thế giới. Tới đây tôi mới hiểu rằng cái gì thuộc về thân Phật đều được gọi là xá lợi dù là khi Phật còn tại thế. Xưa nay cứ tưởng xá lợi chỉ là xương cốt hóa ngọc sau khi Phật nhập diệt. Thầy giảng có ba cấp xá lợi, thấp nhất là phần xá lợi còn lại sau lễ trà tỳ. Loại thứ hai là do xương và các chất khác trong tủy, ở nhiệt độ cao, đã chảy ra hòa tan các muối khoáng (minerals) lại với nhau tạo thành xá lợi nhiều màu và hình dạng khác nhau. Loại thứ ba, cao nhất, là sự kết tinh của năng lượng tâm linh (spiritual energy) hóa ngọc, thường có hình tròn hay hình thoi trong vắt, nhiều màu. Một lần khác, Phật đến giảng pháp ở xứ này năm thứ 8 sau khi thành đạo. Ngài đến nơi có tên là Kelaniya với 500 vị La Hán đệ tử. Ngài để lại xá lợi tóc ở đây. Tấm bia dựng ở chùa Muthiyangana ghi như vậy. Chúng tôi chỉ được chiêm bái hai nơi này thôi. Ngoài ra còn có nhiều bảo tháp do các vị vua thời cổ đại cho xây để thờ xá lợi răng hàm dưới, xá lợi xương quai hàm, xá lợi xương trán. Không hiểu sao ở xứ này có được nhiều xá lợi vậy!

Dân chúng Tích Lan rất mộ đạo Phật. Ngày trước, cả nước đều thờ Phật. Nhưng sau này một số người Ấn thuộc bộ tộc Tamil theo đạo Hồi di dân qua Sri Lanka và ít nhiều dân Mã Lai, người Đông Nam Á qua buôn bán và ở lại sinh sống nên bây giờ hình như còn hơn 70% theo đạo Phật nhưng đạo Phật vẫn được coi là quốc giáo. Học sinh trường công lập ở những nơi chúng tôi đi qua phải đọc tụng năm điều răn (ngũ giới) trong lớp mỗi ngày. Tương truyền ngày xưa có một vị vua, ở Polonnavura thì phải, đã biết lợi dụng lòng mộ đạo của người dân, bày mưu kế tránh được cuộc đụng độ với các nước nhỏ chung quanh. Nhiều nước nhỏ muốn đánh chiếm nước ông, ông đã nhờ một vị đại sư loan tin là vua sẽ cùng một đoàn quân hùng mạnh đi theo rước xá lợi đi về miền Bắc. Khi đến làng Seru thì vẫn yên ổn không bị tấn công vì mọi người cung kính xá lợi Phật và trọng tăng. 

  Những nơi thờ phượng có tháp thì gọi là chùa, không có tháp thì được gọi là đền. Tuy gọi là chùa hay đền nhưng chỉ có những bệ thờ Phật rất trang nghiêm, không có chánh điện, không có nhà khách, v.v. như ở các xứ khác. Sư thì tu học ở các tu viện. Những nơi có tháp thờ xá lợi của Phật được coi là thánh địa và thường có cả cảnh sát lẫn lính canh giữ. Người dân Sri Lanka hiền lành, thật thà và rất mộ đạo. Nơi đâu cũng thấy dân chúng đi lễ đông như ngày hội, phần đông là đàn bà. Họ mặc áo trắng, váy trắng. Người nào đến chùa cũng cầm một cành hoa sen hay hoa súng. Nếu một nhóm nhiều người thì họ bưng một mẹt hoa gần giống như mẹt đựng hoa trong phim Cuộc Đời Đức Phật của Ấn độ (2017) tôi vừa được xem – hay đây là một dấu tích còn lại từ thời xưa? Khi đến trước tượng Phật thì họ bẻ cành vất đi, chỉ đặt hoa lên bệ thờ. Hoa sen của họ nhỏ hơn sen ở Việt Nam nhiều mà hoa súng thì lớn lắm, gấp đôi hoa súng ta thường thấy.  

  Đền thờ xá lợi răng – Temple of the Tooth -- ở ngay giữa thành phố Kandy, thành phố lớn thứ nhì của Tích Lan, là kỳ quan thứ ba trong bảy kỳ quan Phật giáo. Chúng tôi đến đền thờ lúc hơn 5 giờ sáng mà thiên hạ đã chen chúc đông nghẹt. Nghe nói ngày nào cũng đông như vậy, du khách cũng đông mà dân địa phương cũng đông, chen nhau lên lầu hai để chiêm ngưỡng xá lợi răng được an vị trong một bình bằng vàng phủ gấm. Lịch sử Phật giáo ở Tích Lan chép rằng sau lễ trà tỳ ở Kushinagar nơi Phật nhập diệt, người ta tìm thấy 4 cái răng và 3 miếng xương Phật không cháy thành tro. Răng được thờ ở Kandy là cái răng nanh bên trái (left canine tooth). Chúng tôi cũng được đến thăm một ngôi chùa là nơi Tập Kết Kinh Điển lần thứ sáu và là nơi, lần đầu tiên, kinh điển được ghi chép trên lá bối (Pali Canon) mà nay vẫn còn. Bồ Đề Đạo Tràng là kỳ quan Phật giáo thứ nhất, thứ hai là Bảo Tháp Boudanath ở Nepal, thứ ba là đền thờ xá lợi răng ở Tích Lan, thứ tư là quần thể chùa Wat Pho ở Bangkok có tượng Phật nằm bằng vàng, thứ năm là Angkor Wat ở Căm Bốt, thứ sáu là toà nhà Đức Phật khổng lồ ở Hongkong và thứ bảy là Chùa Tây Lai đồ sộ của người Tàu ở Los Angeles ở Mỹ. Nhiều tòa tháp, cung điện cổ ở Tích Lan được UNESCO liệt vào danh sách Di Sản Thế Giới.  

Phần lớn chùa và đền ở Tích Lan được xây cất trong hang động trên đồi, trên núi cao. Những đại lão trong phái đoàn như tôi không thể nào leo lên nổi, chỉ đứng lưng chừng bái vọng lên thôi. Rồi ngồi nghỉ. Nhưng đến xứ này mà không chiêm bái được chùa tháp nào thì cũng buồn nên ba đại lão chúng tôi cũng cố gắng bò lên được vài nơi với sự giúp đỡ của các bạn trẻ. Ở đâu cũng có tháp, cũng có chùa, có tượng Phật to đùng và có nhiều hồ trồng sen và hoa súng. Có nhiều tượng Phật xây cao trên đỉnh núi, ở xa cũng thấy được.

Trước công nguyên, Phật giáo đã được truyền bá rộng rãi đến một giải đất rộng mênh mông gồm Ấn Độ ngày nay, Pakistan, Bangladesh, Afghanistan, Sri Lanka v.v… với nhiều Phật tích đã bị đội quân viễn chinh của Hồi giáo tàn phá vào giữa thế kỷ 13. Mãi đến cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 những di tích Phật giáo mới được các nhà khảo cổ Âu Tây tìm thấy ở Ấn Độ, Nepal, Tích Lan và Afghanistan. Ở Sri Lanka có nhiều di tích Phật giáo hơn ở Ấn Độ vì thời Đức Phật còn tại thế và mấy thế kỷ tiếp sau, đạo Phật không được phổ biến ở Ấn Độ. Ở Tích Lan thì vua chúa, quan dân đều theo Phật giáo cho đến đầu thế kỷ 13 thì bộ tộc Tamils ở phía Nam Ấn Độ xâm lấn Tích Lan và định cư ở phía Bắc đem theo đạo Hồi của họ.

Ngoài những tháp lớn tháp nhỏ nhan nhãn khắp nơi, Tích Lan còn có 16 thánh địa Phật giáo mà chúng tôi may mắn được chiêm bái hơn một nửa. Mô Phật!  

Nguyên Ngọc Hoàng thị Quỳnh Hoa  

Trở lại