V́ sao nước Đức hùng mạnh? Lư do đă sớm được quyết định ngay trên bục giảng giáo viên tiểu học (Kỳ 1) |
Nước
Đức có nền kinh tế hùng mạnh nhất châu
Âu, giành nhiều giải Nobel hơn bất cứ nước
nào trong thế kỷ 20, là một cường quốc
khổng lồ. Bí quyết của họ rất
đơn giản: Coi
trọng giáo dục trẻ em. Ở Đức, giáo
dục là trách nhiệm của toàn xă hội. Vài
hôm trước, tôi tham dự tiệc cưới
của một người bạn. Trên bàn tiệc có
một người mẹ trẻ dẫn theo cậu con
của ḿnh cùng đi. Nhưng cậu bé đó rất
nghịch ngợm, cứ xoay chiếc bàn ăn quay tít.
Mọi người đă ngồi vào bàn nhưng mẹ
cậu vẫn điềm nhiên như không, chẳng
buồn ngăn con lại. Mọi
người ngồi chung bàn nhưng v́ mới quen
biết nên ai cũng ngại không nói ra. Đến khi
người phụ nữ trẻ dẫn con vào nhà
vệ sinh, mọi người không hẹn mà gặp
đều nói: “Thằng
bé bất lịch sự quá đi! Mà bà mẹ cũng
không ư tứ ǵ nữa!”. Ở
Việt Nam, sẽ không có ai nói với bạn rằng
con bạn thật mất lịch sự nhưng mọi
người đều sẽ không ưa chúng, thấy
khó chịu trong ḷng. Chúng ta đều coi việc im
lặng “không nói” như một phép lịch sự.
Tục ngữ có câu: “Vợ
người khác mới đẹp, con ḿnh mới hay”.
Cho nên ai cũng cho rằng con ḿnh th́ ḿnh dạy, người
khác không được phép can thiệp. Điều
này khiến tôi bất giác nhớ tới một câu
chuyện khác… Mỗi
người Đức đều có trách nhiệm giáo
dục trẻ nhỏ Một
lần nọ, tôi ra ngoài đi chơi cùng một cô
bạn người Đức. Tới khu ngoại ô, chúng
tôi đến gần một ḍng sông nhỏ chảy ven
đường. Tôi nh́n thấy một đứa
trẻ đang câu cá. Bên cạnh cậu bé lại có
tới hai chiếc cần câu. Cô bạn người
Đức thấy vậy, tỏ vẻ không vui, bèn bước
tới hỏi cậu bé rằng: “Sao
cháu lại có tới hai chiếc cần câu vậy?” (Ở Đức quy định mỗi người
chỉ được sử dụng một chiếc
cần khi câu cá). Cậu
bé ngơ ngác nói: “Cháu
câu cá với bạn cháu ạ. Cậu ấy vừa
đi vệ sinh”. Cô
bạn tôi vẫn không chịu rời đi mà đứng
đấy đợi. Quả nhiên một lúc sau,
cậu bé đi vệ sinh đă quay trở về. Cô
bạn người Đức lại hỏi tiếp: “Thế
các cháu có giấy phép không? Đưa cô xem nào!” (Ở Đức quy định câu cá
phải có giấy phép). Hai
đứa trẻ ngoan ngoăn vội vàng móc giấy phép
từ trong túi ra đưa cho cô ấy: “Có
ạ, cô xem này”. “Thế
hai cháu có nhớ mang theo thước không đó?”. Cô bạn người Đức lại
hỏi. (Ở Đức quy định cá được
câu lên nếu đo mà thấy quá nhỏ, kích thước
chưa đạt th́ phải thả lại mặt nước). “Cháu
có mang ạ”,
nói rồi, hai đứa trẻ lại nhanh chóng móc
cuộn thước dây từ trong túi ra. “Ừ,
thế th́ được”,
lúc này cô bạn người Đức mới kéo tôi
rời đi. Tôi
đứng bên cạnh cứ tṛn mắt hết nh́n cô
bạn lại nh́n sang hai cậu bé. Tôi chỉ thấy
thật kỳ quặc, không biết v́ sao cô bạn ḿnh
lại thích quản người khác đến vậy.
“Hai
đứa trẻ đó là con nhà họ hàng cậu à?”,
tôi băn khoăn. “Không
phải”, người bạn đáp. “Thế
là con bạn cậu à?”, tôi lại hỏi. “Cũng
không nốt. Ḿnh không quen chúng. Đi ngang qua đây th́
gặp thôi”, cô bạn thản nhiên đáp. Tôi
há hốc miệng ngạc nhiên: “Ǵ cơ? Không
quen sao? Sao có thể vậy được? Thế th́
sao chúng lại phải nghe cậu dạy dỗ kia
chứ?”. “Giáo
dục là trách nhiệm của toàn xă hội. Trẻ
nhỏ là tương lai của nước Đức.
Mỗi người Đức chúng tôi đều có trách
nhiệm giáo dục chúng bất cứ lúc nào và
bất cứ nơi đâu”, cô
bạn tôi nhẹ nhàng nói. Tôi
trầm tư suy nghĩ hồi lâu, rồi liên tưởng
đến một cảnh tượng. Khi bước trên
đường phố Việt Nam, bạn có dám lớn
tiếng trách mắng những đứa trẻ ḿnh không
quen biết hay không? E rằng chúng chẳng thèm để
tâm tới bạn hoặc sẽ có người tiến
tới và mắng bạn ‘nhiều chuyện’! Trong
thời gian ở Đức, tôi luôn suy nghĩ vấn
đề này: V́ sao xă hội Đức lại văn
minh như vậy, người Đức lại
nhận được sự tôn trọng tại
hầu hết các nơi trên thế giới? Sau
khi trải nghiệm nền giáo dục của nước
Đức, tôi hầu như đă có thể t́m ra
một phần đáp án. Điểm hơn người
của họ được bắt đầu ngay
từ khi c̣n nhỏ. Trong
mắt rất nhiều người, sở dĩ nước
Đức có thể vùng lên sau khi bị tàn phá bởi
2 cuộc chiến tranh thế giới chính là
bởi tính cách cẩn trọng và cần lao của ḿnh. Nhưng
để có được một tính cách và tố
chất cao như vậy, người Đức đă
thực sự việc coi giáo dục là quốc sách hàng
đầu. Cũng
giống như Martin Luther
King Jr., lănh tụ của cuộc vận động
dân quyền của người da đen tại Mỹ
từng nói: “Sự phồn vinh của một
quốc gia không được quyết định
bởi nguồn quốc khố dồi dào, không
được quyết định bởi thành quách
vững chắc, cũng không được quyết
định bởi sự hoa lệ của những
kiến trúc hạ tầng công cộng. Điều này
được quyết định bởi tố
chất văn minh của công dân nước đó,
tầm mắt nh́n xa trông rộng và phẩm chất cao
thượng của nhân dân“. Ư
chí Đức đă được hun đúc ngay
từ bục giảng của giáo viên tiểu học Sau
khi chiến tranh Pháp – Phổ (1870 – 1871) kết thúc,
người Đức giành thắng lợi vang
dội. Moltke, nguyên
soái của nước Phổ nói: “Sự
thắng lợi của ư chí Đức sớm đă
được quyết định trên bục giảng
của các giáo viên tiểu học!” Thực
sự th́ thầy cô giáo ở nước này có
mức lương cao và phúc lợi tốt. Ở Đức,
giáo viên tiểu học và trung học là công chức
của quốc gia, được đảm bảo
sẽ không bị sa thải, không bị thất
nghiệp.
Ở
Đức, nghề giáo viên tiểu học, trung học
có thu nhập rất tuyệt vời.
Theo thống kê của chính phủ, lương trả
cho giáo viên tiểu học và trung học nhiều
gấp 3 lần thu nhập b́nh quân của người
Đức. Thu
nhập b́nh quân hàng năm của giáo viên tiểu
học, trung học của Đức là trên 45.000 euro
(khoảng 1,2 tỷ đồng). Con số này tương
đương với thu nhập trước thuế b́nh
quân của nhân viên tại những công ty đa
quốc gia nổi tiếng của Đức. So với
các ngành khác, lương của giáo viên tiểu
học và trung học rất đúng với cái mác
“Giai tầng thu nhập vừa và cao”. Giữa
những khu vực khác nhau, những ngôi trường khác
nhau, thu nhập của giáo viên cũng có sự chênh
lệch nhất định nhưng không quá lớn,
nhiều nhất là khoảng 30%. Bởi v́ điều xă
hội Đức khó chấp nhận nhất chính là
sự bất công. Giá trị này đă ngấm vào
huyết mạch của họ, ngưng kết thành
nền văn hóa của dân tộc. Nh́n
khắp thế giới th́ thu nhập của giáo viên
trung học và tiểu học của Đức cao hơn
hẳn những nước công nghiệp khác, đứng
thứ 2 thế giới chỉ sau Thụy Sỹ. Nhưng
tương đương với đăi ngộ đó,
thầy cô giáo lại phải nỗ lực nhiều hơn.
Thu nhập và đăi ngộ tốt đă khiến tiêu
chí xét tuyển đầu vào của các thầy cô giáo
trung học và tiểu học được nâng lên
rất cao. Ở Việt Nam, sinh viên chính quy hoặc
thạc sĩ, tiến sĩ đều có thể
trực tiếp tới giảng dạy tại các trường
trung học và tiểu học. Ở Đức, t́nh
huống lại phức tạp hơn nhiều. Ở
Đức muốn làm giáo viên không hề dễ dàng,
chí ít là bạn
phải vượt qua 3 cửa ải, tất cả
đều không hề dễ dàng. Đầu
tiên bạn phải lấy được học vị
đại học chính quy hoặc tŕnh độ cao hơn.
Tiếp đó bạn phải được huấn
luyện chuyên nghiệp về tâm lư học, giáo
dục học và trải qua một cuộc thi sát
hạch do cơ quan có thẩm quyền tổ chức. Cuối
cùng, bạn phải tham gia cuộc thi xét duyệt
về tư cách giảng viên do quốc gia tổ
chức và phải có được thành tích đạt
tiêu chuẩn. Khác
với Việt Nam, ở
Đức “vào đại học rất dễ, nhưng
tốt nghiệp th́ vô cùng khó”. Đây là quy định phổ biến
trong giáo dục đại học, cao đẳng
của quốc gia. Ở Đức, chế độ
đại học thường là đào tạo chuyên
ngành khoa học kỹ thuật 4 năm, khoa học xă
hội và nhân văn 5 năm, y khoa 8 năm. Hai năm
đầu trong trường đại học chỉ
học những kiến thức cơ sở, nếu thi
không qua th́ không được vào học tiếp
kỳ 2. Nhưng
vào được kỳ 2 không có nghĩa là
bạn có thể thở phào nhẹ nhơm. Kỳ 2 c̣n
khắc nghiệt hơn nữa. Kỳ này, bạn
sẽ học những môn chuyên ngành, thi đỗ
mới lấy được chứng nhận học
phần. Chỉ khi tích lũy đủ các học
phần th́ bạn mới có thể chạm tới
tấm bằng tốt nghiệp đại học. Yêu
cầu học tập tại trường đại
học rất cao. Thêm
vào đó, khá nhiều sinh viên vừa phải làm thêm
kiếm sống, lại vừa phải chăm chỉ
học tập theo những vị giảng viên “không
biết linh động”. Do đó dù là thi những môn
cơ sở hay những môn học chuyên ngành, bạn cũng
khó có thể thuận buồm xuôi gió mà vượt
qua. Thời gian học của sinh viên ở trường
lại tăng lên từng ngày. Hiện
nay sinh viên Đức từ khi nhập học tới
khi tốt nghiệp, b́nh quân phải mất 7 năm
mới có thể ra trường.
Số người có thể tốt nghiệp trong
khoảng thời gian từ 4
– 5 năm là khá ít.
Nếu muốn làm giáo viên, sau khi chật vật
lấy được tấm bằng đại
học, bạn c̣n phải đối mặt với
cuộc thi tâm lư học và giáo dục học. Đặc
biệt là cuộc thi sát hạch tư cách giáo viên toàn
quốc là khó khăn nhất, ước chừng cũng
phải mất khoảng 3 năm. Dù
vậy, dù bạn dành bao nhiêu thời gian để
luyện thi th́ cũng không chắc sẽ thi đậu
trong kỳ thi sát hạch tư cách giáo viên này. Thêm
vào đó, tỷ lệ sinh của nước Đức
từ thế kỷ 20 đến nay ngày càng giảm. Do
đó số lượng học sinh trung học,
tiểu học ngày càng ít đi. Vị trí giáo viên
bị bỏ trống chủ yếu là do cắt
giảm nhân viên tự nhiên. Chế độ mà nước
Đức thiết lập về cơ bản là cự
tuyệt với những tệ nạn như chạy
chọt, luồn lách, “đi cửa sau”. Những
người Đức thuần phác nếu muốn
trở thành giáo viên tiểu học, trung học sẽ
phải cạnh tranh và trải qua sàng lọc rất
gắt gao. Chỉ có những người thực
sự yêu nghề và có thực lực mới có
thể trở thành giáo viên. Nhưng để thực
hiện được giấc mộng này th́ bạn cũng
phải đợi đến ngót nghét 30 cái xuân xanh
mới măn nguyện. Đó là lư do v́ sao giáo viên
tiểu học, trung học ở Đức có địa
vị cao như vậy, được cả xă hội
nể v́. Nước
Đức cấm giáo dục trẻ nhỏ trước
tuổi đi học? Chúng
ta thường đọc được trên mạng
rằng “Đức cấm giáo dục trước
tuổi đi học”.
Sự thực là những đứa trẻ ấy trước
khi đến tuổi đi học không phải là hàng
ngày chỉ biết nô đùa, được thả rông
như cỏ dại. Người Đức có cách lư
giải về giáo dục trước tuổi đi
học khác với chúng ta. Các em cũng sẽ được
học một số điều, cặp sách của chúng
cũng không nhỏ hơn của con em chúng ta. Ví
như ở trường mầm non,
thầy cô sẽ dạy bọn trẻ làm thế nào có
thể tự đi các phương tiện giao thông
để t́m về được đến nhà.
Họ giáo dục chúng tuân thủ trật tự xă
hội như: Chấp hành luật lệ giao thông,
ở nơi công cộng không được nói lớn
tiếng, thậm chí là làm thế nào để phân
loại rác. Nếu
bọn trẻ hứng thú với một môn học nào
đó như âm nhạc, nghệ thuật hoặc
thể dục thể thao, th́ chúng sẽ có quyền
được học tập ở một vài ngôi trường
và hoặc tổ chức năng khiếu, thậm chí là
miễn phí. (C̣n
tiếp) Theo
Cmoney |