Câu chuyện lănh tụ Lê Phan |
Thời
c̣n đi học, tôi có lần được đến
thăm ngôi nhà riêng của cố Tổng Thống
Harry Truman ở Independence, Missouri. Hồi đó ông c̣n
sống tuy đă lớn tuổi. Ông bà vẫn sống
rất b́nh dị, căn nhà ông bà ở người ra
kẻ vào tự nhiên. Những năm của thập niên
1960, đất Mỹ c̣n là một miền đất
của thời thái b́nh, nhà cựu tổng thống không
có canh gác cẩn mật. Cựu tổng thống có
một vài người phụ ông trả lời thư
tín, nhưng vào nhà không ai nghĩ đây là căn nhà
của một vị cựu tổng thống Hoa Kỳ,
mà lúc đó đă trở thành cường quốc quan
trọng nhất của thế giới. Tổng
Thống Harry S. Truman, vị tổng thống thứ 33
của Hoa Kỳ là một con người bị đột
ngột đưa vào chức vị quan trọng
nhất thế giới và ông đă chứng tỏ là
một trong những vị tổng thống vĩ đại
nhất của Hoa Kỳ. Sở
dĩ tôi nhớ đến Tổng Thống Truman v́ câu
chuyện giữa báo chí và Tổng Thống Donald J.
Trump. Như nhà báo Jeffrey
Frank của tạp chí New Yorker nhắc nhở, ông Truman là người đă có lần
gọi báo chí là “báo chí phản bội và phá
hoại,” nhưng
ông cũng là một người kính nể và tôn
trọng quyền tự do báo chí. Và tôi cũng nghĩ
đến ông Truman v́ Hội Nghị G-20 vừa qua. Ngày
17 Tháng Tư, 1945,
năm ngày sau khi Tổng Thống Franklin D. Roosevelt đột
quỵ và qua đời v́ tai biến mạch máu năo
ở Warm Springs, Georgia, tân
tổng thống Harry S. Truman tổ chức cuộc
họp báo đầu tiên. Từ lần đó cho đến
cuối nhiệm kỳ tổng thống của ông, ông
tổ chức 324 cuộc
họp báo, trong đó ông cố gắng, thường
rất vui vẻ, trả lời những câu hỏi
của nhà báo. Lần đầu tiên đó, ông nói trước
“Nếu quư vị hỏi tôi bất cứ
điều ǵ, tôi sẽ cố trả lời, và
nếu tôi không biết, tôi sẽ nói tôi không
biết.” Ba
tháng sau, ông Truman lên đường đi Postdam ở
Đức
để dự một hội nghị thượng
đỉnh, kéo dài đến hơn hai tuần lễ,
với các thành viên của “đại liên minh”
vốn đă đánh bại Đức Quốc Xă: Lănh tụ Liên Xô
Joseph Stalin, Thủ Tướng Anh Winston Churchill (vốn sắp bị thất cử và ngay
tại hội nghị đă được thay thế
bởi tân Thủ Tướng Clement Attlee.) Khi
ông c̣n là phó tổng thống, ông Roosevelt không kính
nể ông, coi ông
là một nhân vật của “bộ máy” chính
quyền địa phương, và không chia sẻ ǵ
với ông về những việc đại sự
cả. Thành ra trước
khi đi dự hội nghị Postdam, ông Truman học bài,
học ngày đêm cho cuộc thi lớn nhất đời
ông. Ông viết
trong cuốn nhật kư mà ông có lúc giữ trong suốt
thời làm tổng thống “Đă trải qua một
số ngày hết sức vội vàng. Mỏi mắt quá.
Đọc quá nhiều những ‘fine print.’ Hầu như
mỗi memo có một cái nguy cơ trong đó và cần
phải đọc ít nhất cả ngàn cái cũng như
từng đó bản phúc tŕnh. Hầu hết vào ban
đêm.” Hội nghị làm ai cũng thấm mệt, nhưng
ông Truman trở về Washington với sự tán thưởng
của các vị quốc trưởng khác. Thủ
Tướng Churchill
được nghe nói: “Ông ta có vẻ là một người
với khả năng và sự bặt thiệp đặc
biệt, với một cái nh́n đúng như là liên
hệ Anh Mỹ đă phát triển.” Tuần
trước, ngay sau kỷ niệm 72 năm Hội
Nghị Potsdam, ông Donald J. Trump, tổng thống thứ
45 của Hoa Kỳ, tham dự Hội Nghị Thượng
Đỉnh G-20 ở Hamburg cũng tại Đức. Nhưng
sau sáu tháng tại chức, ông Trump hành động và
trông như một kẻ ngượng ngùng, không có bao
nhiêu hiểu biết, đứng ngoài, một người
khách đến ăn cơm mà không ai muốn nói
chuyện với. Tổng
Thống Trump thù ghét báo chí.
Kể từ khi nhậm chức, ông chỉ có 11
cuộc họp báo -10 cuộc là chung với các lănh
tụ khác. Trong lần họp báo duy nhất một ḿnh
hôm 16 Tháng Hai, ông nói lan man, ông ra ngoài đề, ông
tự khoe ḿnh, như ông vẫn thường nói,
về điều mà ông coi là sự vĩ đại
chứng minh được và một chuỗi thành công
của ông. Ông nói: “Chúng ta đă có những tiến
bộ khó tin. Tôi không nghĩ có một tổng
thống đắc cử mà, trong một thời gian
ngắn, đă làm điều mà chúng tôi đă làm.”
Ông thường xuyên miệt thị báo chí là “tin dỏm” hay tờ New York Times đang mất
khách, hay đài CNN đang thất bại… Trong
chỗ riêng tư, ông Truman thỉnh thoảng cũng nói
đến “báo chí phá hoại,” hay “báo chí phản
bội và phá hoại” hay “giết uy tín người
khác.” Ông cũng
có một số nhà báo ông không ưa như ông Westbrook Pegler, vốn đă từng gọi ông là
“anh bán quần áo biết ǵ.” Hay tờ
Chicago Tribube, vốn đă gọi ông là “một tên
ngu đần” hay “ăn cắp phiếu, bảo
vệ tham nhũng, tha bổng cho gangster.” Nhưng ông không
bao giờ quên vai tṛ của báo chí. Trong
suốt bảy năm tại chức, ông Truman, quả có
lúc có một tiệm bán quần áo, đă chứng
tỏ một khả năng hiếm có. Chỉ vài
tuần sau khi ông nhậm chức, vào ngày sinh nhật 61
tuổi của ông, ông nhận sự đầu hàng
của Đức, nhưng trong
khi đó cuộc chiến với Nhật Bản
tiếp tục. Ông
đă chấp thuận việc sử dụng bom nguyên
tử để chấm dứt cuộc chiến mà
nếu tiếp tục sẽ c̣n đổ biết bao xương
máu cả người Mỹ lẫn người
Nhật v́ Nhật sẽ không chịu đầu hàng.
Đă có những chỉ trích và tranh luận về
việc sử dụng bom nguyên tử cho đến ngày
nay nhưng nó đă là một trong những lư do chính
khiến Nhật đầu hàng. Ông
cũng là người đă hướng nền
ngoại giao Hoa Kỳ sang một chính sách quốc
tế, từ bỏ chính sách cô lập. Ông
đă thuyết phục được Quốc Hội
thông qua $13 tỷ cho Kế hoạch Marshall để tái
thiết Âu Châu. Ông
từ chối kế hoạch trừng phạt Đức
và giúp h́nh thành Tây Đức. Ông đă giúp xây
dựng nên Liên Hiệp Quốc. Năm
1947, ông công bố Chủ thuyết Truman, bao vây chế
độ Cộng Sản.
Chính ông đă trông nom tổ chức cầu không
vận Berlin năm 1948 và
là cha đẻ của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương
NATO năm 1949,
nhưng không làm sao cứu được cho Trung Hoa Dân
Quốc không rơi vào tay Cộng Sản. Khi Cộng
Sản Bắc Hàn xâm lăng Nam Hàn, ông gửi binh sĩ
Hoa Kỳ và sau đó nhờ Liên Xô tẩy chay, ông dành
được thỏa thuận của Liên Hiệp
Quốc cho Chiến Tranh Cao Ly. Cuộc chiến chỉ
kết thúc với một lệnh ngưng bắn sau khi
ông măn nhiệm. Trong
những vấn đề quốc nội, nhiều đạo
luật của ông đă bị thất bại v́
Quốc Hội bảo thủ, nhưng ông đă thành công
trong việc hướng dẫn Hoa Kỳ qua những thách
thức kinh tế hậu chiến. Là một người
ở một tiểu bang ráp ranh với miền Nam, ông
đă coi dân quyền là một ưu tiên đạo
đức, và năm 1948 đưa ra một dự
luật cải tổ dân quyền đầu tiên. Ông cũng
đă ra những sắc lệnh cấm kỳ thị
chủng tộc trong quân đội và trong các cơ quan
liên bang. Điều
c̣n đáng chú ư hơn nữa là trong
tiểu sử, ông tự hào nhận ḿnh là “nhà nông,
bán quần áo.” Ở
cuộc họp báo cuối cùng của ông vào ngày 15 Tháng
Giêng, 1953, ông nói: “Loại
họp báo như thế này, nơi mà nhà báo có thể
hỏi bất cứ câu hỏi nào mà họ nghĩ
tới – trực tiếp cho Tổng thống Hoa Kỳ
– chứng tỏ nền dân chủ của chúng ta hùng
mạnh và sung sức đến mức nào. Không có
một quốc gia nào trên thế giới mà quốc trưởng
phải chịu những câu hỏi không giới hạn
như vậy. Tôi cũng biết từ kinh nghiệm
bản thân, không phải dễ mà đứng ở
đây và cố trả lời, không chuẩn bị,
đủ loại câu hỏi không được báo trước.
Có lẽ các vị tổng thống về sau sẽ có
cách để cải thiện và bảo đảm cho
thủ tục này. Tôi hy vọng họ sẽ không bao
giờ cắt đứt mối dây liên hệ trực
tiếp giữa họ và nhân dân.” Truman – Tổng thống nghèo khó của nước
Mỹ
Cuộc
đời của Harry S.
Truman liên quan đến những biến cố tài chính,
ông là Tổng thống đầu tiên nhận trợ
cấp với tổng số tiền 25.000 đô la hàng
năm, giúp ông có cuộc sống ổn định và
trả hết nợ nần. Harry
Truman được tờ 24/7 Wall St đánh giá là
một trong các tổng thống nghèo khó nhất nước
Mỹ, cùng các vị Jefferson, Madison, Monroe, Harrison, Lincoln,
Grant, McKinley. Sự
nghiệp kinh doanh trắc trở Truman lớn lên tại
Independence, Mo, Hoa Kỳ, trong gia đ́nh nông dân. Năm 1917, Truman gia nhập quân đội. Ông
bắt đầu thử sức trong lĩnh vực kinh
doanh từ sau Chiến tranh thế giới thứ
nhất, với một một công ty khai thác khoáng
sản. Khởi nghiệp của ông thất bại, công
ty sụp đổ trước khi Truman rời khỏi
Pháp. Quay
trở về Mỹ, ông và người bạn của ḿnh
là Jacobson mở một
cửa hàng bán quần áo nam và đồ phụ
kiện ở thành phố Kansas. Jacobson
là người bán hàng, c̣n Truman là kế toán. Robert H. Ferrell khi viết về cuộc đời
của Truman có nói rằng: “T́nh h́nh tài chính của
Truman tại thời điểm đó rất khó để
biết được”, rằng Truman không chắc
chắn về số cổ phần ḿnh có trong lần
cộng tác làm ăn này. T́nh
h́nh kinh tế sau chiến tranh khó khăn toàn diện. Năm
1922, Truman và Jacobson phải dừng kinh doanh, với
số hàng tồn đọng trong cửa hàng lên
tới 30.000 đô la (tương đương
khoảng 355.000 đô la hiện nay). Phải đến
10 năm sau Truman vẫn c̣n "cày" trả nợ ngân
hàng. Vị
Tổng thống hưởng trợ cấp xă hội Khi
là Thượng
nghị sĩ, Truman kiếm được 10.000 đô
la một năm (tương
đương 171.000 đô la vào năm 2015). Chừng
đó thu nhập vẫn chưa thể giúp t́nh h́nh kinh
tế gia đ́nh ông khá hơn. Vợ chồng ông không
có nhà riêng kể cả khi ông lên làm Tổng thống.
Họ đă thuê một căn hộ ở Washington,
gửi con gái về nhà bà ngoại. Tổng
thống Truman rời Nhà Trắng vào năm 1953. Giữ chức vị Tổng thống trong
thời gian dài mà khi rời văn pḥng chính phủ, ông
vẫn không có tài sản đáng giá. Sau khi dự lễ nhậm chức của tân
tổng thống Eisenhower, ông và vợ là bà Bess
Truman rời khỏi thủ đô bằng xe lửa,
không phô trương và thậm chí không thông báo
rộng răi. Hai
vợ chồng đă chuyển về quê nhà ở
Independence, Mo. Thời
gian này chưa có chế độ trợ cấp cho Thượng
nghị sĩ hay Tổng thống, do vậy Truman chỉ
nhận được tiền lương hưu trong quân
đội. Khi Tổng thống Lyndon Johnson kư luật trợ
cấp Medicare, vợ chồng ông
Truman là những người đầu tiên nhận
khoản tiền 25.000 đô la một năm.
Khoản tiền trợ cấp đă giúp gia đ́nh ông
có cuộc sống khá hơn. |