LỜI PHI LỘ Cuộc
Phiêu Lưu Từ |
Do
số phần hoặc định mệnh hay sao mà bà
nội tôi đă đặt tên cho tôi là “chim”,
tên gọi và viết theo tên chữ nghĩa sách
vở là “điểu”
trong tiếng Hán Việt. Lần tung cánh đầu tiên
của phận chim này đă vượt qua cả Thái
B́nh Dương bao la chỉ cho mục đích dồi
mài kinh sử. Có điều, lần cuối sải cánh
chim cũng lại phải vượt qua trùng dương
đó để thoát hiểm cứu mạng. Triết
gia Anh Rudyard Kipling đă đưa ra câu nhắc
nhở: “Đông
là Đông, và Tây là Tây, đôi bên không bao giờ
gặp nhau.” Riêng tôi tự hỏi: “Khi
Đông và Tây gặp nhau” th́ rồi ra sao? Đi t́m
câu đáp cho vấn nạn trên buộc tôi phải
đối phó với một thử thách vô cùng nhiêu
khê, lại ở vào chặng chót cuộc đời dài
đăng đẳng của bản thân tôi. Cá
nhân tôi chưa từng viết sách trong đời,
thế nhưng tại sao lại cầm bút viết sách,
viết vở khi tuổi tác tôi đă quá 80 giờ
đây? Ḱa này, khi con người ta đă sống
tới ngưỡng cửa nhân sinh lăo lai kỳ tài
tận th́ như câu ngạn ngữ Việt Nam mà
nhiều người thường nhắc nhở,
tức tới cái hạn tuổi “gần
đất xa trời”,cũng gần nghĩa với câu
“rồi
đây cát bụi cũng trở về với cát
bụi” theo lối suy niệm của người Tây
phương. Biết bao thứ kỷ niệm đă
vụt hiện về rộn ràng, sôi nổi trong tâm tư
tôi. Sự thực là vậy đối với tôi,
từ khi tôi về hưu cách nay nhiều năm
tại Cựu Kim Sơn, một nơi tôi coi như trú
quán suốt gần bốn thập niên qua trên đất
Mỹ. Có những buổi hoàng hôn tôi ngồi cô
đơn, trầm tư nơi góc vườn hoa sau nhà,
biết bao nhiêu sự việc trong quá khứ dâng trào
như sóng cồn trong đầu tôi với vô vàn h́nh
bóng xa xưa hiện về. Những
hồi tưởng đó đồng lúc làm cho tôi lâm
vào t́nh trạng vừa xúc động, mủi ḷng, mà
lại vừa lộn xộn, phức tạp. V́
vậy tôi phải ráng tự chủ lấy ḿnh để
có được sự sắp xếp mạch lạc
từ các khối lượng kỷ niệm to tướng
đó. Cuối cùng, tôi đă quyết định
ngồi xuống viết lại những ǵ pḥng khi
những thứ đó không c̣n trở lại trong
đầu óc tôi một lần nữa. Rồi
từng trang bài viết xong cứ từ từ xếp
chồng lên nhau. Kết quả này đă thúc đẩy
tôi xếp loại những ǵ viết xong theo thứ
tự niên đại, không những về thời gian
và không gian trong đó có những biến cố
lẫn những nhân vật, mà c̣n có những suy nghĩ,
cảm tưởng và t́nh cảm đă tiếp
sức đào tạo ra một cá nhân như con người
tôi giờ đây. Những
bài viết xong gom lại đă được vài trăm
trang. Trong đó những thân nhân, bà con và bạn bè
của tôi, nhiều người đă thúc giục tôi
cần chia sẻ những ǵ tôi viết với
những người ngoài qua h́nh thức một
cuốn sách in. Bản
lai nguyên thủy của cuốn sách này cùng tựa
đề sách cũng lắm thứ. Như đă
được nói lên ở phần “lời
tri ân”,
hơn hết mọi thứ,
cuốn sách này dành riêng tặng song thân phụ
mẫu tôi, người vợ yêu quư bên cạnh
cuộc đời tôi trong mọi cảnh ngộ thăng
trầm suốt hơn 50 năm qua, và những
quyến thuộc trong gia tộc tôi, cũng như vô
số thân hữu tôi tại Việt Nam, Hoa Kỳ và
khắp nơi trên thế giới. Giờ
đây, với tư cách một công dân Hoa Kỳ qua cái
nh́n ḥa hợp giữa Đông và Tây, cộng thêm
gốc nguồn văn hóa Trung Hoa-Việt Nam, và
nền giáo dục tổng hợp có từ Việt
Nam, Pháp và Hoa Kỳ, tôi muốn vạch lại
cuộc hành tŕnh của tôi, khởi đầu từ
nếp sống êm đềm từ vùng chân thổ
Cửu Long vào những năm 1930 cho tới Vùng
Vịnh Cựu Kim Sơn văn minh tân tiến vào
thế kỷ 21. Tôi
đă trải qua nửa đời người
sống tại miền đất Á châu, nhất là
tại Việt Hơn
mọi thứ và đối với mọi người,
chiến tranh Việt Nam là một trong những
thảm họa lớn nhất trong thế kỷ 20, là
cuộc xung đột quân sự hủy diệt
dữ dội nhất trong ḍng sử Việt dài
cả 4.000 năm, và cũng là cuộc chiến lâu
nhất tại nước ngoài đối với người
Mỹ từ ngày lập quốc. Tôi đă bị
đặt vào t́nh huống biết đưa cả
hai cách ứng xử của người Việt và người
Mỹ, cho nên cuộc chiến gớm ghiếc đó
trong tâm tư tôi là sự chạm trán kinh hoàng về
mặt văn hóa và văn minh của “Phương
Đông và phương Tây khi đôi bên gặp nhau”
ngay trên mảnh đất của tổ tiên tôi. Khá
lâu trước khi có sự can dự sâu của người
Mỹ vô vấn đề Việt Nam, tôi đă
rời Sài G̣n năm 1952 để theo đuổi
việc học, qua học bổng Fulbright tại đại
học Mỹ. Đây là lần đầu tôi đáp
chuyến bay tới nước Mỹ, cũng như
khởi đầu cho cuộc phiêu lưu “khi Đông
Tây gặp nhau”. Việc cư trú lần đầu
tại Mỹ đă làm thay đổi mạnh mẽ
đời tôi. Do bị tróc gốc bật rễ
khỏi cách sinh sống theo truyền thống gia đ́nh
người Á châu, sự khởi đầu cuộc
sống của tôi trên đất Mỹ quả như
bị cơn ác mộng. Những kẻ thù tệ
hại của tôi chính là nỗi nhớ nhà, t́nh
trạng cô độc và bất đồng ngôn
ngữ do bởi kiến thức Anh ngữ quá hạn
hẹp của ḿnh. Tuy nhiên, tôi đă quyết tâm
bỏ công sức ra học nên đạt được
kết quả khá bất ngờ. Tôi liên tục
chiếm được chỗ xếp hạng đứng
đầu lớp. Và tôi cũng xin được nói
rằng tôi đă hấp thụ được
nền giáo dục xuất sắc từ Lafayette College,
kế đến là đại học MIT tiếng tăm,
và sau chót là Columbia University. Xong
giai đoạn sinh viên du học tôi có được
việc làm tại thành phố Chuyến
hồi hương này đối với tôi quả là
một kinh nghiệm sống thực của câu
truyện phiêu lưu kư “Rip Van Winkle”. Những năm,
tháng đi du học của tôi tại Mỹ như
một thời kỳ hưởng thụ “đời
sống xa hoa”, xa cách một nước Việt Nam
đang điêu linh trong chinh chiến. Thực tế phũ
phàng của quê hương tôi và dân tộc tôi đă
làm đau ḷng tôi không một chút thương
tiếc khi tôi thấy song thân tôi và bà con quyến
thuộc đều có mặt tại phi trường Tân
Sơn Nhất để mừng đón ngày tôi
trở về. Một chương sách hoàn toàn mới
về bản thân cuộc đời tôi bắt đầu
khi tôi phải lo tới mấy thứ chuyện
tối ưu tiên sau đây - là lập gia đ́nh, mua
một ngôi nhà, và tạo dựng sự nghiệp
bản thân. Suốt 17 năm làm việc cật
lực trong lănh vực phát triển công kỹ
nghệ quốc gia tại Sài G̣n, tôi đă thi thố
hết tài năng ḿnh nhằm phục vụ đất
nước đang bị hủy hoại bởi
loại chiến tranh du kích dai dẳng và công khai xâm lược
quân sự từ các lực lượng chính quy
Bắc Việt. Năm
1966, lúc 35 tuổi, tôi là người trẻ tuổi
nhất giữ chức thứ trưởng kinh tế,
trách nhiệm điều hành một ngân quỹ
trị giá 800 triệu Mỹ kim cho một chương
tŕnh Hoa Kỳ tài trợ dân sự, và thêm hàng
triệu Mỹ kim nữa trong quỹ ngoại hối
Việt Nam. Năm 1967, cùng với vị tổng trưởng
kinh tế và tài chánh trong nội các chính phủ
Việt Nam, chúng tôi đă có cơ hội yết
kiến tổng thống Hoa Kỳ Lyndon Johnson và ông
cố vấn Walt Rostow tại Ṭa Bạch Ốc.
Cuộc gặp nhằm xét duyệt lại những khó
khăn kinh tế nơi một đất nước
binh đao bị ảnh hưởng nặng nề do
chiến tranh. Nhưng buồn thay, sự ước mơ
của tôi nh́n thấy một miền Phần
sau c̣n lại của đời tôi đánh dấu
bằng biến cố sụp đổ của Sài G̣n
vào tay cộng sản Bắc Việt ngày 30 tháng 4 năm
1975. Biến cố đó đă ép đẩy tôi
vội vă phóng vô cuộc hành tŕnh lần thứ hai
đi tới nước Mỹ, tuy nhiên, lần này
trong t́nh trạng bị kinh động và kinh ngạc.
Việc kế tiếp tôi nhận thức được
là vợ tôi và tôi đều c̣n sống sót và
được lành lặn khi vô tới trại
Pendleton Marine Camp tại Sau
khi rời trại tạm cư Pendleton, tôi đă
đương đầu để vượt qua bao
thứ cực nhọc của một người
tị nạn, chỉ c̣n lại cái chi phiếu du
lịch 150 Mỹ kim trong túi và chiếc túi xách tay
đựng vài bộ áo quần cũ. Một thời
kỳ mới ló dạng cho “ngày hồi sinh của
con ưng điểu”. Trong đời, tôi đă
đi giáp ṿng tṛn số phận phải sống
những lần thăng trầm, đổi thay: từ
sung túc sang bần hàn rồi lại sung túc. Dẫu
sao, tôi cũng bái tạ Ơn Trên đă cho tôi cơ
hội một lần nữa tới đất Mỹ
chớ không phải nơi nào khác. Tôi hết sức
trân quư sự đặc ân đăi ngộ cho tôi
được sống trên một xứ sở
của tự do và cơ hội. Tôi không hề tơ
tưởng tới việc ĺa xa quê cha đất
tổ của ḿnh, nhưng phải ở lại
Việt Cuộc
đời tị nạn của tôi đă trải qua
22 năm buổi đầu cực nhọc, nhưng cũng
may mắn cho cả hai chúng tôi là đủ để
có được một nếp sống gói ghém, cho phép
chúng tôi an hưởng đời sống về hưu
hài ḷng, lành mạnh và hạnh phúc trong 17 năm qua
tại thành phố Cựu Kim Sơn mỹ miều, tráng
lệ. Quả thực, giai đoạn thứ hai này
trong đời tôi cũng là cuộc đọ sức
lần thứ ba và lần chót của tôi trong tấn
tuồng “khi Đông phương đụng độ
Tây phương” vậy. Thảm
họa năm 1975 của Việt Nam lưu lại trong
ḷng tôi một nỗi hận sầu không thể nào xóa
nḥa: Nó chia cắt ra làm đôi, thành hai giai đoạn
gần như bằng nhau, mỗi giai đoạn đó
kể như hai trận đọ sức quyết
liệt nhất của cái chuyện “Đông phương
đụng độ Tây phương” trong đời
tôi. Lần đầu tiên, qua việc tôi sang Mỹ
ăn học rồi trở về Sài G̣n sống trong
một quê hương Việt Nam,17 năm giặc giă
với sự can dự tai hại của người
Mỹ th́ tuồng như câu nói của triết gia
Rudyard Kipling có phần đúng. C̣n lần sau, từ năm
1975 tại Mỹ, qua những nỗ lực cần lao
của tôi nhằm bảo đảm một cuộc
sống có ư nghĩa cũng cho thấy phương
Đông và phương Tây cũng có thể sáp
gần lại với nhau được! Tôi cảm
thấy may mắn và hài ḷng khi ở vào tuổi đời
này mà c̣n đủ sức “ngồi lại tính
sổ” cho hai giai đoạn quan trọng của
cuộc đời ḿnh trong đời với tôi:
chuyến đi đầu tới Mỹ năm 1952 v́
chuyện nâng cao học vấn. C̣n thoát khỏi Sài G̣n
v́ mạng sống, chưa kịp nói lời giă
biệt với đất tổ quê hương. Tâm tư
tôi trĩu nặng trong ư nghĩ đớn đau
sẽ không c̣n bao giờ thấy quê hương
Việt Khi
ôn lại tất cả những kỷ niệm theo
lộ tŕnh đặc biệt qua thời gian và không
gian, đối với tôi vẫn c̣n hấp dẫn v́
đồng thời c̣n có thêm một cuộc hành tŕnh
nội tại khác trong tâm trí tôi. Tôi nhớ lại
việc tôi biến đổi lần hồi thế nào
trong tiến tŕnh thích nghi và hội nhập kỳ thú
với phong cách sống của người Mỹ -
một thành tố nhỏ trong cái nồi thường
được gọi là “nồi thập cẩm”
hợp chung mọi thứ lại. Hằng trăm
triệu người có xuất xứ khác nhau về
chủng tộc, tín ngưỡng và văn hóa đă
thành công trong hai thế kỷ qua, tạo lập
được một xă hội sống chung trong ḥa b́nh
và tiến bộ với những thành quả đặc
biệt do đóng góp nỗ lực của con người.
Dù cho có người thích hay không đi nữa, nước
Mỹ đă minh chứng cho một kinh nghiệm
ngoại hạng và độc đáo trong lịch
sự con người. Từ
kinh nghiệm bản thân, tôi xin được nói
rằng nước Mỹ đă thụ đắc
được chủ thuyết ngoại hạng không
phải do bởi có từ một đất nước
đă trở thành giàu có và hùng mạnh nhất.
Đă từ lâu, trước khi tạo được
sự thịnh vượng kinh tế và sức
mạnh quân sự, nước Mỹ đă cổ suư
từ thời điểm tuyên bố độc
lập ngày 4 tháng 7 năm 1776 những lư tưởng
tự do và dân chủ ra khắp tứ phương
thế giới. Nước Mỹ vẫn tiếp
tục thực hiện sứ mạng đó và trở
thành ngọn đuốc soi đường cho hàng
triệu người khắp nơi vẫn c̣n xem nước
Mỹ như miền đất để tạm trú,
tị nạn và sinh tồn. Tôi đă thể hiện
đúng chuyện ấy vào năm 1975. Xem
đây như một cuộc hành tŕnh không uổng công
lại lư thú. Nó đă diễn ra như thế nào?
Cho phép tôi kể lại cùng quư vị câu chuyện mà
tôi thực sự muốn chia sẻ cùng mọi người,
nhất là các thế hệ trẻ, tất cả
những việc tốt lẫn không tốt của
bản thân như tôi đă t́m thấy, trong ư nghĩa
của câu “When East meets West”, qua chuyến bay Ưng
Điểu từ đồng bằng Cửu Long
tới Vịnh Cựu Kim Sơn. Khương
Hữu Điểu Tiểu
bang
Vàng 2014 WHEN
EAST MEETS WEST Flight
of the Eagle My
Eighty-Year Odyssey from
the Mekong Delta to Introduction By
fate or by destiny my grandmother decided that I would be named
“Dieu,” the Vietnamese word for“Eagle.” Little did she know how
appropriate the name would be, for the eagle has come to symbolize my life
- through all of my journeys and aspirations to fly above the rest and
thrive in spite of the challenges that I have come before me - in both the
East and the West. My first flight across the Pacific was for education.
My last flight across the same ocean was for survival. According to
Rudyard Kipling "East is East, and West is West, and never the twain
shall meet." But I have asked myself, “When East meets West, then
what?” Since the melding of East and West has truly defined my life, I
have chosen to tackle this question by sharing the story of my life - from
my childhood in the Mekong Delta to the latter half of my life in I
have never written a book in my life, so why would I do so now at the ripe
old age of eighty plus years? Well, when you reach this stage of your
existence, there is a popular saying in Vietnam reminding you that “you
have come much nearer to the bosom of the earth, and a bit farther away
from heavens above,” or as one would say in the west, I am close to the
point of "ashes to ashes, and dust to dust." This is the time of
life when all kinds of memories begin to flash back to you with increasing
intensity. Very often in the evening, when sitting alone in the quiet of
my back garden, all kinds of things surge into my head with a multitude of
images from my distant past. These
moments of reminiscing can be extremely emotional and quite chaotic at the
same time. For this reason, I have tried to put this kaleidoscope of
memories, which in fact consists of my life’s story, into some semblance
of order. I decided to start writing down these memories in case they
might not come back to me again, and the pages just piled up. This
prompted me to organize them, not only in terms of time and space, but
together with the thoughts, feelings and emotions that I felt along the
way - all of which have helped me to become the person that I am today. I
have accumulated several hundred pages of memoirs over the past few years
of my retirement, so upon the insistence of many of my friends and
relatives, I have chosen to share them in the form of this book. So
much for the origin of this book and its title. Beyond simply recording
the events of my life, this book is, above all, dedicated to my beloved
parents, to my dearest wife Marie who has stood by my side for better and
for worse over the past 53 years, and to the members of my extended family
as well as numerous friends in Vietnam, the US, and elsewhere in the world
who may wish to know more about the story of my life. I
spent the first half of my life in tumultuous Asia, specifically The
second half of my life began in April 1975 when I arrived at I
must thank my Creator for giving me this second chance in As
an American citizen with a hybrid Eastern and Western viewpoint, a
Chinese-Vietnamese cultural background, and a combined Vietnamese, French
and American education, I want to retrace my journey from my peaceful life
in the Mekong Delta of the 1930’s to the high tech San Francisco Bay
Area of the 21st century. In 1952, long before the American intervention
in My
initial Trans-Pacific journey from the East to West in 1952 quickly and
drastically changed my life. I left an underdeveloped French colony in old
Indochina and flew over the Pacific Ocean to study engineering in My
Fulbright scholarship allowed me a few days of orientation in the great
city of I
was determined to study very hard during my years of schooling in Returning
home was a real life” Rip van Winkle” experience for me. As soon as my
parents and relatives appeared at Saigon Tan Son Nhut airport to welcome
me home after our long separation, I realized that my years in the US had
been a period of luxury living and a safe haven from the escalating war in
Viet Nam. The stark realities about my homeland hit me in full force. And
so began a completely new chapter of my life in During
my 17 years of hard work in Saigon in the government civilian sector, I
did my best to contribute and serve my beloved country which was
impoverished by continuous enemy infiltration and armed aggression by
communist My
dream to see a peaceful and prosperous I
feel lucky and gratified to be able to record these two long journeys:
first from a relatively peaceful Looking
back at these memories, spanning the After
nearly four continuous decades of living in the It
has been a worthwhile and exciting journey. Let me now tell you my unique
and personal story of “When East Meets West"- My flight of the
Eagle from the shores of the Mekong Delta to Khuong Huu
Dieu
|