Người tình trong ca khúc “Thu, Hát Cho Người”

Vũ Đức Sao Biển  tên thật  là Vũ Hợi, sinh  ngày 12 tháng 2 năm 1948, tại  Tam Kỳ, Quảng Nam. Quê  quán tại  Duy  Vinh, Duy Xuyên, Quảng Nam. Ông  còn dùng  bút danh Đồ Bì, Đinh Ba, Mạc Đại khi  viết phiếm  luận. Năm 18 tuổi, ông  vào Sài Gòn học Đại học Sư phạm ban Việt – Hán và Đại học Văn khoa, ban Triết học  phương Đông. Năm 1970, ông tốt nghiệp  và đến Bạc Liêu dạy học các môn Văn, Triết học bậc trung học tại trường Công lập Bạc Liêu. Năm 1975, ông rời Bạc Liêu và trở lại thành phố Sài Gòn  dạy học, công tác  tại Phòng giáo dục huyện Nhà Bè. Mười  năm sau trở lại Bạc Liêu và cho  ra đời các ca khúc về miền đất phương Nam. Sau đó, ông cộng  tác và làm việc ở tòa soạn báo C.A, Thanh Niên… Hiện nay, ông làm việc ở báo Pháp luật, Tuổi Trẻ Cười. Ông là hội viên Hội Nhạc sĩ và Hội Nhà báo Việt Nam.

Một  thời, “Thu, hát cho người” đem  đến nhiều  giai thoại  cho giới  văn nghệ  sĩ, nhất  là Quảng Nam, Đà Nẵng và TP. Sài Gòn. Tháng 1/2010, trong  chương trình “Gặp gỡ  cuối tuần” phát trên HTV7, Vũ Đức Sao Biển có đề cập đến bài hát và coi đó là tình cảm trong sáng của chính  tác giả với một người  con gái cùng quê ở Quảng Nam. Sau một thời  gian xa cách, khi trở về, cô gái ngày xưa giờ có lẽ đã có một bến bờ khác. Một mình lang thang lên đồi sim tím, nơi đã từng gắn bó với mối tình ngày xưa, cảm xúc chợt ùa về… Và “Thu, hát cho người” ra đời trong hoàn cảnh đó.

Cuối năm 2011, một lần viết về bài hát này trên báo “Người lao động”, Vũ Đức Sao Biển giải thích rằng, tựa đề ca khúc “Thu, hát cho người” là hát cho chính mình, hát cho mùa sim tím, tháp cổ và dòng sông ở vùng quê nghèo khó Thăng Bình (Quảng Nam). Lần này, không hiểu vì sao, trong bài báo “Tôi viết Thu, hát cho người”, ông không hề nhắc đến những câu chuyện về Thu ngày ấy ? Ông tâm sự, thuở học trò, tâm hồn trong sáng như dòng suối êm đềm xuôi chảy dưới chân đồi. Mùa thu, hoa sim tím nở như một tấu khúc dịu dàng. Hoa sim, màu hoa tím nhạt lãng mạn, bình dị giữa thu vàng lại gợi nhớ đến như vậy ? Ông nhớ hoa, nhớ người, ôm đàn và hát lên:

“Dòng sông nào đưa người tình đi biền biệt

Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa

Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ

Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ…”

Thật ra, Vũ Đức Sao Biển đã mượn ý của thi sĩ Thôi Hiệu (đời Đường) trong bài “Hoàng hạc lâu” với câu:

“…Hoàng hạc nhất khứ bất phục phản,

Bạch vân thiên tải không du du…”

(…Hạc vàng một khi bay đi đã không trở lại

Mây trắng ngàn năm vẫn phiêu diêu trên không…)

Và ngẫu nhiên, những lời trong bài hát “Thu, hát cho người” cũng trùng với ý thơ của thi sĩ nổi tiếng người Pháp Guillaume Apollinaire (1880-1918) trong bài thơ để đời L’Adieu (Lời vĩnh biệt):

“…J’ai cueilli ce brin de bruyère

L’automne est morte souviens-t’en

Nous ne nous verrons plus sur terre

Odeur du temps brin de bruyère

Et souviens-toi que je t’attends…”

Sau này, Bùi Giáng dịch thành:

(…Ta đã hái nhành lá cây thạch thảo

Em nhớ cho, mùa thu đã chết rồi

Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa

Mộng trùng lai không có ở trên đời

Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi

Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó … )

Năm 2007, trong một lần gặp gỡ văn nghệ, khi Vũ Đức Sao Biển nhắc lại câu hát: “…Ta vẫn chờ em dưới gốc sim già đó. Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư…” nhà văn Sơn Nam đã “phê bình” Vũ Đức Sao Biển : “Mày nói dóc ! Cây sim ngoài Quảng Nam của mày thấp tịt, vậy mày ngồi chỗ nào để đợi con nhỏ đó ? Mà cái đồi sim thì trống huơ trống hoác, con nhỏ đó có đến thì mày mần ăn được gì ?”

Vũ Đức Sao Biển lý giải rằng, cây sim già không nhỏ, đặc biệt là khi mọc trên đồi cát, có cây cao vài ba mét, tỏa bóng mát quanh năm. Ngày ấy, tuổi 20, lòng Vũ Đức Sao Biển vô cùng trong sáng chẳng bao giờ dám nghĩ tới hai chữ “mần ăn” như ông già Nam bộ đã nói. Liên quan đến mối tình thơ mộng này, vào năm 1967, tại La Qua, Vĩnh Điện, (Quảng Nam), Đynh Trầm Ca (Mạc Phụ) đã viết tặng cho Hồ Thị Thu ca khúc “Ru con tình cũ” rất thiết tha. Năm 1970, tình cờ trong một đêm nhạc ở Sài Gòn, một người ở Nhà xuất bản âm nhạc Khai Sáng nghe xong đã chuyển bản nhạc này cho Lệ Thu, cô ca sĩ nổi tiếng này đã bật khóc ngay trong phòng thu âm khi hát đoạn đầu tiên: “Ba năm qua em trở thành thiếu phụ, ngồi ru con như ru tình buồn…”

Bản nhạc cũng được ca sĩ Hà Thanh hát trên đài phát thanh Sài Gòn:

Ba năm qua em trở thành thiếu phụ

Ngồi ru con như ru tình buồn

Xin một đời thôi tiếc thương nhau

Xin một đời ngủ yên dĩ vãng

Ba năm qua em trở thành thiếu phụ

Ngồi ru con như ru tình sầu

Kỷ niệm nào ghi dấu trên tay

Cho lòng này dài những cơn đau

Ôi ba năm qua rồi

Đời chưa nguôi gió bão

Người xa xôi phương nào

Người có trách gì không?

Thôi anh ơi anh đừng hờn trách nữa

Đời em như rong rêu tội tình

Xin gục đầu ghi dấu ăn năn

Thôi đừng buồn em nữa nghe anh

(Vũ Đức Sao Biển)

Sau này, người con gái tên Thu cũng đi vào trong bài thơ “Cây đàn thương nhớ” của Đynh Trầm Ca với những hình ảnh rất đẹp của tuổi học trò:

“Buổi ta vác cây đàn ngang trường cũ

Ai như em đứng ngó cuối hành lang

Ai như ta ngồi mơ sau cửa lớp

Có lẽ nào mình còn đó sao, Thu ?…”.

Hơn 40 năm trôi qua, ca khúc “Thu hát cho người’ dường như có sức quyến rũ lạ thường. Café Thu ngày ấy cũng không còn nữa… Hồ Thị Thu bây giờ đã ngoài 60 và trở thành một bà chủ tiệm bán hàng trang trí nội thất ở thị trấn Hà Lam. Mỗi lần về lại Thăng Bình, lên những đồi sim bạt ngàn ở vùng trung du (Bình Định, Bình Trị,…), tôi lại khe khẽ hát trong hoài niệm, trong nỗi nhớ về những tháng ngày xưa cũ…

“…Thời gian nào trôi bềnh bồng trên phận người

Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi

Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi

Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người…”

Theo Tạp Chí Non Nước – phát hành 20/6/2012