Mẫu đời một Người Cựu Tù Cải Tạo

Hưng Yên

 

Hôm nay là ngày bầu cử, trường học đóng cửa nên thằng Thanh theo thằng Hoàng ra chỗ sửa xe ngay từ buổi sáng. Khi mọi người đă đi hết, ông Ba Cất mở “trạn” lấy cơm nguội ra ăn; cánh cửa trạn vừa mở ra ông đă nghe mấy con gián chạy rào rào. Nhưng cũng chẳng sao, ở trong trại cải tạo ông ăn phải gián là thường, mấy người khác cũng vậy, mà có thấy ai kêu la hay khạc nhổ ǵ đâu! Ruồi, rệp, gián và người cùng ở chung với nhau. Thau cơm độn khoai lang khô, khoai ḿ khô hay bo bo lănh về chưa kịp chia, ruồi đậu đen nghịt ở phía trên. Thau nước mắm “đại dương” lănh về (Toàn nước muối pha với chút nước mắm cho có mùi) mấy chục con ruồi nổi lều bều... Lấy tay xua xua, đuổi đám ruồi ở thau cơm, lấy th́a vớt mấy con ruồi ở thau nước mắm bỏ đi rồi chia cơm, chia nước mắm. Lúc chia anh em ngồi lơ mắt ra nh́n, chỉ sợ chia không đều, phần ḿnh ít hơn phần người khác.

Miếng cháy lớn bằng nửa bàn tay bẻ ra làm mười bỏ lên trên mười phần cơm của mười người, chỉ nghe có tiếng cằn nhằn là cháy bẻ không đều, miếng to, miếng bé chứ chẳng thấy ai kêu nhiều ruồi nhiều nhặng bao giờ!

Chúa Nhật không phải đi lao động ở nhà, ai có thăm nuôi th́ nấu nướng linh tinh, đám con bà phước (người không có thăm nuôi) vô sản th́ nh́n người ta ăn rồi nuốt nước miếng, v́ Chúa Nhật hay ngày lễ nghỉ không đi lao động th́ không có ăn sáng. Ăn rồi kẻ vá quần áo, người lật mùng, lật chăn ra bắt rệp. Rệp đâu mà nhiều thế không biết, bắt hôm nay ngày mai lại có, giết chán mỏi tay nó lại hôi ŕnh bèn bắt bỏ vào cái hũ Pê li xi lin rồi thỉnh thoảng lấy ra xem nó ḅ chơi.

C̣n gián cũng vậy, sinh sôi nẩy nở tràn lan v́ giang sơn của mỗi người tù chỉ rộng không bằng một chiếc chiếu cá nhân nên chiếu của người này phải trải chồng lên mép chiếu của người kia. Rồi th́ muối, mắm, tương, chao, đường tán, ḿ vụn v.v... nói chung là mọi thứ tài sản của một người tù đều được để trên “xích đông” thuộc phần ḿnh ngay chỗ đầu nằm, thế là trước khi người ăn, gián đă tha hồ mà hưởng thụ. Buổi sáng trước khi đi lao động ngồi nhai miếng bột khoai ḿ luộc dầy bằng đốt ngón tay và lớn bằng hai ngón tay chụm lại lănh từ tối hôm trước. Đang nhai mà nghe đến xực một cái rồi thấy hôi hôi, tanh tanh, lờ lợ là biết ngay đă nhai phải một chú gián chui trong cái lỗ hổng ở miếng bột khoai ḿ. Nhưng mặc mày, “ông” nhắm mắt nuốt luôn v́ nếu nhả mày ra th́ “ông” c̣n ǵ đâu nữa mà ăn!

Ông Ba Cất đă ăn phải gián là thường v́ thế mà ông chẳng bận tâm ǵ đến mấy con gián đang chạy rào rào ở trong cái gác măng giê. Ông chỉ nghĩ bụng: ḿnh sẽ phải sửa lại cái gác măng giê, nó hở nhiều chỗ quá rồi!

C̣n được một bát đầy cơm nguội, ông Ba Cất chan vào một chút nước mắm rồi ngồi ăn. Cũng may nồi cơm được đậy vung cẩn thận, gián không chui vào được nên không có mùi hôi. Mới hôm qua, hôm kia đây thôi, c̣n ở trong tù mà có được bát cơm như thế này th́ đă là một hạnh phúc vô biên. Quanh năm suốt tháng chỉ ăn độn, những năm về sau này, mùng một tết mới có được bát cơm trắng nhưng tiêu chuẩn cũng chỉ nhỉnh hơn bát cơm ngày thường một chút nên ăn cũng chẳng đủ no.

Ông Ba Cất ngồi nhai bát cơm nguội chan với nước mắm. Lẽ ra nó phải ngon lắm, nhưng ông lại không thấy có ǵ đặc biệt cả, lại nữa ông cũng không cảm thấy đói để cần ăn.

Từ hôm qua đến nay bữa này là bữa thứ hai ông không phải ăn độn. Bữa cơm tối hôm qua c̣n có cá trích kho, rau muống luộc chấm nước mắm và nước rau muống luộc có bỏ chút muối làm canh. Tuy ăn có ngon hơn ăn cơm tù nhiều thật, nhưng chỉ sau hai bát là ông đă không ăn nữa. Bà hỏi sao ông ăn ít thế. Ông bảo trong tù ăn ít nó quen rồi, nay ăn nhiều sợ hại bao tử, phải từ từ rồi mới ăn nhiều được, cũng như người bệnh lâu ngày mới khỏi, ăn cho cố vào là có chuyện ngay! Tuy nói thế, nhưng c̣n một lư do thứ hai mà ông Ba Cất không nói ra là ông về bất ưng, nhà không biết để nấu thêm phần cơm ông, nếu ông ăn nhiều th́ vợ với các con ông sẽ đói. Hơn nữa dưới chế độ XHCN ưu việt làm bất cứ một việc ǵ mỗi người đều có tiêu chuẩn cả, ngay cả ăn cũng thế.

Từ nhà ông đến đồn Công an phường Thắng Tam đường xa hơn 3 cây số, ông Ba Cất cuốc bộ mất gần một tiếng đồng hồ. Nhưng đi bộ một quăng đường như thế đối với ông là chuyện tầm thường. Ngày mới từ trại Suối Máu được đưa đi lao động tự quản ở Trảng Bom, cải tạo viên đă phải vào rừng chặt tre, chặt lá buông, chặt cây đem về tự dựng lấy lán, lấy nhà để ở. Trong mấy công tác này, ông Ba Cất thích được đi chặt tre nhất. Muốn có một cây tre, cải tạo viên phải cuốc bộ cỡ 12 cây số đường rừng để đến được khu rừng tre. Chọn được bụi tre vừa ư rồi, người chặt tre phải làm thế nào để sau khi phá một bụi tre có thể lấy được tối thiểu là 4-5 cây một lúc, chứ nếu chỉ lấy được một 1-2 cây thôi th́ uổng công lắm. Cái khó khăn vất vả nhất của việc chặt tre là dọn sạch từ dưới lên trên để có thể leo lên tít trên ngọn. Chặt đứt 5-6 ngọn cây tre đi rồi leo xuống chặt phần gốc xong là có thể rút được cây tre ra dễ dàng. Tiêu chuẩn của mỗi người một ngày là một cây tre, dài 6 mét trở lên, phía gốc to tối thiểu phải bằng cái lon gô. Mà tre là tre rừng lâu năm, cành, lá, gai góc đan chằng chịt vào nhau, phá được một lối đi vào sát bụi tre là đă vất vả lắm rồi, nên nếu không kiên tŕ và không biết cách th́ không dễ ǵ mà lấy được một cây tre.

Đi chặt tre người ta cũng không đi một ḿnh mà thường đi thành từng nhóm hai, ba người để người nọ phụ người kia, tiếp tay nhau mà chặt cành, mà kéo cây tre ra khỏi bụi, v.v... Nhóm ông Ba Cất chỉ có hai người, ông và anh Nguyễn Đ́nh. Ông thích đi với anh Nguyễn Đ́nh v́ anh là người cùng đơn vị với ông, cùng ở Cư xá Trương Công Định, anh chẳng những đă hiền lành lại rất tháo vát. C̣n anh Nguyễn Đ́nh cũng thích đi với ông Ba Cất v́ ngoài cái t́nh thân từ trước, ông Ba Cất c̣n là một kiện tướng chặt tre.

V́ là lao động tự quản nên sáng ra lănh phần ăn sáng và phần ăn trưa rồi ai muốn đi trước th́ đi, ai muốn đi sau th́ đi, không bắt buộc phải đi cùng một lúc với nhau và không có công an vơ trang vác súng đi theo. Ấy là chỉ những người trách nhiệm đi chặt tre, chặt lá buông hay chặt cây về dựng lán, dựng nhà thôi, chứ những người đi phá rừng hay làm rẫy th́ lại khác.

Ông Ba Cất thích đi chặt tre v́ tuy phải đi xa những 12 cây số, đi và về 24 cây số, nhưng sau khi phá xong một bụi tre, lấy được 5-6 cây tre xuống rồi th́ ông và anh Nguyễn Đ́nh mỗi người một cây, mấy cây c̣n lại đem giấu thật kỹ. Nếu thấy trời c̣n sớm th́ trên đường về có thể vừa đi vừa “cải thiện” linh tinh: nắm rau sam, nắm cải trời hoặc là quả bí, quả mướp để chiều hôm đó có cái mà nấu nướng thêm, miễn là vác được cây tre, bó lá buông hay cây cột về tới trại trước bốn giờ chiều giao cho anh tổ trưởng kiểm soát, ghi vào sổ báo cáo thế là được. Hôm sau đi chặt tre th́ chỉ việc đến chỗ cũ rút ra hai cây tre đă giấu ngày hôm trước, sau đó th́ tha hồ mà đi cải thiện. Có lần ông và anh Nguyễn Đ́nh c̣n câu được cả mấy chục con cá trắng, loại cá ở suối trông gần giống như con cá diếc, lớn gần bằng hai ngón tay. Đem về làm sạch rồi đốt lửa nướng, hôm ấy hai anh em được một bữa “bồi dưỡng”!

Sau này chuyển trại về Hàm Tân, Thuận Hải Z30C th́ toàn là đẩy xe cải tiến hoặc là gánh nước tưới rau. Ngày gánh 60 đôi nước từ suối đi lên, dốc ngược, trơn như mỡ mà ông Ba Cất c̣n đi được xá ǵ việc đi bộ từ nhà đến đồn công an có hơn 3 cây số.

Hôm ấy là ngày bầu cử, đồn Công an vắng hoe, mọi người đều đi công tác, chỉ c̣n một anh Công an ngồi ở pḥng trực. Thấy ông Ba Cất ḷ ḍ bước vào, anh ta trừng mắt lên hỏi:

- Đi đâu đây, có việc ǵ, sao giờ này không đi bầu cử mà lại đến đây?

Ông Ba Cất móc túi lấy tờ giấy “Ra trại” mở ra cầm bằng cả hai tay đưa cho anh công an, khẽ thưa:

- Báo cáo cán bộ, tôi mới được ra trại, hôm nay đến tŕnh diện đồn!

Anh Công an cầm tờ giấy lẩm nhẩm đọc rồi ngước mắt lên hỏi:

- Có thuốc không?

Ông Ba Cất có gói thuốc rê ở trong túi, nhưng nghĩ chả lẽ lại mời Cán bộ hút thuốc rê, nên ông nói trớ đi:

- Báo cáo Cán bộ tôi không hút thuốc!

Anh Công an bỏ tờ giấy ra trại của ông Ba Cất vào hộc bàn, đóng xập lại rồi vẫy tay bảo:

- Về đi, mai đến lấy!

Nói rồi anh ta đứng lên như là chuẩn bị đi đâu đó. Ông Ba Cất nằn ń:

- Báo cáo Cán bộ tôi chỉ có mỗi tờ giấy đó, xin cán bộ kư nhận cho là tôi đă tŕnh diện rồi cho tôi xin lại, v́ hôm nay là ngày bầu cử... chưa nói hết câu th́ anh công an đă trừng mắt lên:

- Đă bảo về đi mai đến lấy c̣n lải nhải ǵ nữa, hay là muốn ở lại đây luôn?

Ông Ba Cất lủi thủi đi về ḷng vừa buồn vừa lo! Bực ḿnh bất giác ông lẩm bẩm chửi thành tiếng: Đm nó, ở đâu cũng giống nhau, trong trại muốn được yên thân cũng phải hối lộ, về đây cũng thế!

Ở trong trại, tù nhân muốn được yên thân, muốn không bị làm phiền cũng phải hối lộ cho quản giáo, cho Cán bộ Vơ trang. H́nh thức hối lộ là như thế này: Tù nhân th́ anh nào cũng rách như cái sơ mướp, trên chỉ có bộ răng, dưới chỉ có “bác hồ”, đói khát triền miên, nhưng những anh “con bà phước” chả nói làm ǵ c̣n những người khác thỉnh thoảng cũng được thăm nuôi. Mà có thăm nuôi th́ thế nào cũng có thuốc rê hay thuốc lào bởi tù cải tạo hiếm có người không ghiền thuốc.

Cha cố, sư thày, ngày c̣n ở ngoài đời mà ph́ phèo điếu thuốc th́ thật là khó coi lắm, thế mà vào đây các vị cũng kéo thuốc rê, rít thuốc lào như điên! Quan thày thuốc ngày trước cứ sau khi đụng vào bệnh nhân một tí là lại đưa tay ra cho Y tá xịt an côn để sát trùng. C̣n thuốc rê với thuốc lào th́ đừng bao giờ nói với các vị v́ đó là những thứ thuốc độc cần phải tránh xa. Thế mà vào đây, tù khám bệnh cho tù, sau khi khám xong quan đốc tờ được mời quấn điếu thuốc rê hay rít một điếu thuốc lào th́ hai mắt quan đốc tờ sáng lên!

Cũng bởi hầu hết tù nhân sau khi được thăm nuôi thế nào cũng có thuốc rê hay thuốc lào nên mới có một cái luật bất thành văn là như thế này: Sau khi được thăm nuôi, buổi sáng hay buổi chiều đi lao động, ngoài tiêu chuẩn thuốc cho anh, anh phải vấn sẵn 4-5 điếu thuốc rê hay gói sẵn 4-5 bi thuốc lào để hối lộ cho cán bộ quản giáo hay cán bộ vơ trang. Số thuốc này anh giao cho đội trưởng để thỉnh thoảng đội trưởng lại mời cán bộ hút một điếu. Cán bộ có thuốc “phê” đều đều sẽ vui vẻ không làm khó dễ anh em. Anh nào mới được thăm nuôi cũng phải làm nghĩa vụ như thế, cho đến khi trong đội có người khác được thăm nuôi th́ nghĩa vụ của anh mới chấm dứt. Nếu cùng một ngày mà có đến mấy người được thăm nuôi th́ sẽ chia nhau mỗi người mấy ngày phải cung cấp thuốc cho cán bộ. Ông Ba Cất cứ đều đều 2 tháng được thăm nuôi một lần nên cứ mỗi 2 tháng là ông lại phải thi hành “nghĩa vụ” một lần. Sáng cũng như chiều, ông vấn sẵn 4 điếu thuốc rê đưa cho anh đội trưởng cùng với lời dặn: Đừng đưa cho nó một lúc, cứ đợi đến khi nó “vă” lắm rồi mới cho một điếu. Đưa một lúc nó hút hết rồi th́ không có đâu mà cho nữa! Nếu chẳng may mà lâu quá trong đội không có ai được thăm nuôi, chẳng lẽ người được thăm nuôi cuối cùng cứ phải cung cấp thuốc cho cán bộ măi, khi đó “nghĩa vụ” sẽ thuộc về anh đội trưởng. Anh làm sao th́ làm, Cán bộ “vă” thuốc quá trở nên cáu gắt, làm khó dễ anh em th́ anh em sẽ Đm anh đội trưởng. Gặp những trường hợp như thế th́ anh đội trưởng lại đi ṿng ṿng th́ thào năn nỉ anh em bớt mồm bớt miệng “cứu bồ” trong cơn túng ngặt, thế là anh đội trưởng lại có thuốc “đút” cho Cán bộ.

Ở trong tù th́ thế, nay được ra khỏi tù đến tŕnh diện đồn cũng bị Công an hỏi “có thuốc không”? Không có thuốc, bị Công an giữ tờ giấy ra trại rồi đuổi về “mai tới lấy”! Hôm nay là ngày bầu cử, “chó vàng” chạy đầy đường, đi đứng lạng quạng, nó hỏi giấy tờ không có, lỡ nó đem nó nhốt rồi gửi đến một trại nào đó th́ vợ con biết đâu mà t́m. V́ nghĩ vậy nên khi về được đến nhà rồi, suốt ngày hôm đó ông Ba Cất không dám bước ra khỏi cửa!

Tối về, ông kể chuyện cho vợ nghe, bà thở dài bảo:

- Em bậy quá, đáng lẽ phải bảo con Thảnh đưa cho anh mấy điếu Jet hay Samit mới phải, bây giờ làm cái ǵ cũng phải có thủ tục “đầu tiên” mới được!


Hưng Yên  

Trở lại