Tổng thống Mỹ vĩ đại nhất lịch sử và những bài học giá trị về Chân – Thiện – Nhẫn |
Trong
vai tṛ Tổng thống, Abraham Lincoln được vinh
danh là Người giải phóng vĩ đại, thành công
trong nỗ lực lănh đạo Hoa Kỳ vượt
qua giai đoạn đen tối nhất trong lịch
sử. Từ một người làm thuê trở thành
luật sư, rồi nghị sĩ và tổng thống
quyền lực, tái thiết đất nước sau
những chia rẽ, những phẩm chất đáng quư
nào đă giúp Lincoln trở thành một huyền
thoại? Từng
được người dân Mỹ b́nh chọn là
vị Tổng thống vĩ đại nhất mọi
thời đại, Abraham Lincoln luôn đề cao
những giá trị đạo đức truyền
thống tốt đẹp và cơ bản nhất
của con người. Cuộc đời ông đă
để lại rất nhiều những bài học
về giá trị Chân – Thiện – Nhẫn cao quư. Chân
thật để luôn tự tại không lo sợ
bị lộ điểm yếu, là tôn trọng người
khác và để người khác tôn trọng ḿnh,
cuối cùng là để có thể đối diện
với Đấng tối cao Tổng
thống Abraham Lincoln đă có một câu nói để
đời rằng: Ta
có thể luôn luôn lừa dối một số người,
và thỉnh thoảng lừa dối tất cả
mọi người, nhưng ta không thể nào lừa
dối mọi người măi măi. Người
dân Mỹ đều biết tới “Honest Abe” (Abe
trung thực) – một tên gọi khác của vị
thống thống thứ 16 của ḿnh. Câu chuyện
đầu tiên là từ khi ông c̣n làm việc trong
cửa hàng ở New Salem, bang Illinois. Họ nói rằng,
bất cứ khi nào ông nhận ra ḿnh đă trả
thiếu tiền cho khách dù chỉ là mấy đồng
xu rất nhỏ, ông cũng sẽ đóng cửa hàng và
đi trả lại đúng cho người mua, bất
kể là phải đi bộ bao xa. Mọi
người nhận ra đức tính trung thực
của ông và sớm yêu cầu ông giữ vị trí như
một thẩm phán hay hoà giải viên trong các vụ
tranh luận hay căi vă khác nhau trong hạt. Theo Robert
Rutledge của New Salem: “Phán quyết của Lincoln luôn
là phán quyết cuối cùng ở hạt. Người dân
hoàn toàn tin tưởng vào sự trung thực, liêm chính
và vô tư của ông”.
Là
một thành viên của cơ quan lập pháp Illinois và
sau đó trong quá tŕnh hành nghề luật sư,
tiếng tăm về sự lương thiện và công
bằng đă giúp ông mở rộng phạm vi ảnh hưởng
để giành được bốn nhiệm kỳ liên
tiếp trong cơ quan lập pháp. Lincoln nhanh chóng
chuyển đến Springfield và bắt đầu hành
nghề luật sư, một nghề mà ông thừa
nhận rằng luôn bị ác cảm: “Luật sư là
không trung thực”. Vậy nhưng ông luôn đưa
lời khuyên cho các luật sư tiềm năng
rằng: “Hăy giải quyết một cách thành
thật trong mọi vụ kiện, và nếu theo phán
đoán của bạn, bạn không thể là một
luật sư thành thật th́ hăy thành thật mà không
cần phải là một luật sư. Hăy chọn
một nghề nghiệp khác, không phải là nghề mà
khiến bạn phải trở thành một tên
khốn”. Là
một luật sư, đôi khi phải biện hộ
cho cả những người có tội, nhưng
thấy vụ nào mà thân chủ hoàn toàn có lỗi th́
Lincoln sẽ nhất định không chịu nhận
vụ đó. Có lần, ở giữa ṭa, ông nghe
luật sư bên kia đưa ra những chứng
cớ chắc chắn rằng thân chủ mà ông bào
chữa đă gian trá, ông bèn bước ra khỏi pḥng.
Viên thấm phán cho người gọi ông, ông không vào
mà chỉ nhắn lại rằng: “Tôi phải
đi rửa tay v́ tôi đă vô t́nh nhúng tay vào một
vụ dơ dáy”. Lincoln
coi trọng sự chân thật, trung thực không chỉ
trong giao dịch pháp lư của ḿnh với khách hàng mà c̣n
với mối quan hệ cá nhân của ḿnh. Lincoln
đă từng viết: “Tôi muốn trong mọi trường
hợp phải làm đúng, và đặc biệt
nhất trong mọi trường hợp với phụ
nữ”. Đây là một nguyên tắc mà ông chưa
hề vi phạm trong suốt cuộc đời của
ḿnh. Ngày nay, các sử gia cho biết rằng không có
một câu chuyện đáng tin cậy nào về
việc Lincoln không chung thuỷ với vợ ḿnh. Mục
sư Albert Hale đă nói về vị tổng thống vĩ
đại nhất Hoa Kỳ như thế này: “…tôi
chưa bao giờ nghe thấy ai kể cả một
kẻ thù nào tố cáo ông ấy về sự gian
dối hoặc tham nhũng”. Kể
cả đối thủ cạnh tranh trong các pḥng
xử án và trong cuộc chạy đua vào thượng
viện là Douglas cũng phải công nhận khi
được hỏi về chiến thắng của
Lincoln: “Bạn đă đề cử một người
đàn ông rất có khả năng và rất trung
thực”.
Một
trong những người bạn thân nhất của
Lincoln, ông Leonard Swett, đă tiết lộ về con người
ông rằng: Ông
ấy tin vào Pháp lư vĩ đại về sự chân
thật, sự thực thi và trách nhiệm giải tŕnh
của ḿnh trước Thiên Chúa, về việc sự
thật sẽ luôn chiến thắng và dối trá
sẽ luôn bị lật đổ. Thiện
là luôn nghĩ tới quyền lợi của người
khác với ḷng từ bi, khoan dung vô lượng Abraham
Lincoln được các thế hệ sau vinh danh là người
giải phóng vĩ đại, xóa bỏ chế độ
nô lệ phi đạo đức và thực hiện ḥa
giải dân tộc thành công một cách không tưởng
bằng sự bao dung rộng lớn của ḿnh. Sau này
có những ư kiến cho rằng, bản chất của
cuộc nội chiến Hoa Kỳ không phải là
vấn đề sở hữu nô lệ, và bản thân
Lincoln cũng không phải muốn xóa bỏ chế
độ này mà chỉ nhằm mục đích duy
nhất là thống nhất đất nước mà thôi.
Nhưng trong một bức thư gửi cho người
bạn cũ là Joshua Speed, bộc bạch với người
bạn, Lincoln viết: “Theo
tôi th́ sự suy đồi của chúng ta phát triển
khá nhanh. Trong vài tṛ là một quốc gia, chúng ta
bắt đầu bằng việc tuyên bố ‘Tất
cả mọi người đều được sinh
ra với quyền b́nh đẳng’. Nhưng bây giờ
trên thực tế chúng ta lại chủ trương
rằng ‘Tất cả mọi người đều
được sinh ra với quyền b́nh đẳng
ngoại trừ người da đen, người nước
ngoài và người Công giáo’”. Ḷng
trắc ẩn của ông đối với thân phận
người nô lệ da đen khởi lên từ khi ông
c̣n đang đi làm mướn cày quốc, đốn
củi cho các chủ trại. Một lần xuống
New Orleans, ông đă chứng kiến đời sống
tủi nhục của những người nô lệ. Ông
thấy người da đen bị xích lại với
nhau và bị quất bằng roi da đến ứa máu.
Những cô gái da đen chạy nhảy, leo trèo để
người mua xem xét khả năng lao động
của họ. Người ta vạch miệng vạch
tai họ để coi rồi trả giá y như trả
giá những con ḅ, con ngựa. Trước cảnh đó,
Lincoln phẫn uất quay mặt đi, bảo các
bạn ḿnh rằng: “Ngó làm ǵ nữa các anh.
Thực nhục nhă cho loài người”. Lincoln
đă nhắc lại những điều ghi trong
Bản Tuyên Ngôn Độc Lập để công kích tính
chất bất công của chế độ nô lệ: “Không
ai đủ tốt để có thể thống trị
người khác mà không có sự ưng thuận
của người ấy. Tôi cho rằng đây là nguyên
tắc chủ đạo – chỗ dựa chính của
chủ nghĩa cộng ḥa Hoa Kỳ… Khi người da
trắng thống trị người da trắng th́
đó là chính phủ tự trị, nhưng khi người
da trắng thống trị sắc dân khác th́ đó không
c̣n là chính phủ tự trị mà là chính phủ chuyên
chế. Nếu người da đen không phải là con
người, thế th́ tại sao niềm tin cổ xưa
của tôi lại dạy tôi rằng ‘tất cả
mọi người đều được sinh ra
với quyền b́nh đẳng’, và rằng sẽ là
phi đạo đức khi một người lại
biến một người khác thành nô lệ”.
Không
chỉ yêu thương con người và chiến đấu
v́ quyền được sống của những người
nô lệ, Lincoln cũng nổi tiếng là người yêu
động vật. Ở Nhà Trắng, ông có một chú
mèo tên Tabby và một chú chó tên Fido. Chú mèo thậm chí
được chủ cho ăn cùng tại bàn ăn
với chủ ở Nhà Trắng. Lincoln không ngần
ngại thể hiện quan điểm của ḿnh:
“Tôi tán đồng rằng, động vật cũng
có quyền lợi, giống như quyền lợi
của con người mà Thượng thiên ban cho. Đây
mới là đạo mở rộng ḷng nhân ái”. Khi
thương lượng với các nhà lănh đạo
chính trị của miền Nam, ông đă rất
thất vọng khi họ nhất quyết đặt
lợi ích của các tiểu bang lên trên quyền
lợi của liên bang. Cả quá tŕnh t́m kiếm
sự ḥa giải và thống nhất dân tộc của
ḿnh, Lincoln luôn đặt lợi ích chung của người
dân lên hàng đầu và đó là thể hiện đầu
tiên của cái Thiện: nghĩ tới người khác
trước. Và
khi quân miền Nam đă rơi vào thế bại
trận th́ đột nhiên Tổng thống Abraham Lincoln
muốn được đàm phán. Cách làm này của
ông lúc bấy giờ đă khiến cho một vị
đồng sự bất măn. Ông ấy giận dữ,
đập tay xuống bàn và nói: “Quân địch
nhất định phải bị tiêu diệt!”.
Tổng thống Lincoln vẫn giữ vẻ ôn ḥa, nói: Khi
họ trở thành bạn của chúng ta, th́ chẳng
phải là kẻ địch đă bị tiêu diệt
rồi sao? Sau
cuộc nội chiến, các tướng sĩ quân đội
phía Nam sau khi đầu hàng, mỗi người đều
nhận được một văn kiện của quân
đội liên bang, cam kết đảm bảo rằng
từ đó về sau họ không bị làm phiền. Và
Tổng thống Lincoln cũng kết thúc những xung
đột giữa hai miền bằng một câu nói cao
thượng: “Nội chiến không có người
thắng!”, mặc dù lúc đó phe miền Nam rơ
ràng đă thua cuộc.
Nhẫn
không phải là chịu đựng trong ủy khuất,
uất hận, mà là sẵn sàng tha thứ cho mọi
sự bất công đến với ḿnh Abraham
Lincoln đă đi vào lịch sử nước Mỹ
không chỉ v́ tài năng chính trị mà c̣n bởi nhân
cách cao thượng hiếm có. Xuất thân có phần
thấp hèn, lại không có được sự
nghiệp chính trị ấn tượng, tuy nhiên năm
1860 ông bất ngờ đắc cử Tổng
thống. Tất nhiên, việc này đă vấp phải
những chỉ trích dữ dội. Các đối
thủ thường buông lời dè bỉu và gọi ông
là “gă nông dân”. Các nghị sĩ Hoa Kỳ thời
đó đều xuất thân từ danh gia vọng
tộc, thuộc giới thượng lưu trong xă
hội. Việc con trai một người đóng giày
như Lincoln đột nhiên ngồi chễm chệ trên
chiếc ghế quyền lực cao nhất khiến
họ không cam ḷng. Ngay
trong ngày đầu tiên nhậm chức, Lincoln đă
phải đối diện với thử thách mà đối
với nhiều người có thể gọi là
chấn động nhân tâm. Trong khi ông đang đọc
diễn văn nhậm chức, một nghị sĩ
đứng dậy ngắt lời: “Thưa ngài, xin hăy
nhớ rằng cha ngài đă từng đóng giày cho
cả nhà tôi”. Tất cả cười ồ lên
sảng khoái. Thế
nhưng Lincoln vẫn b́nh tĩnh, ngừng bài diễn văn
của ḿnh và tự tin đáp trả: “Tôi biết
cha ḿnh đă từng đóng giày cho cả gia đ́nh
ngài cũng như nhiều nghị sĩ khác. Bởi
lẽ không người thợ nào có thể làm tốt
như ông. Xin hỏi đă có ai trong các ngài phàn nàn
về những đôi giày mà cha tôi đóng hay chưa?
Chính tôi cũng biết đóng giày, nếu muốn tôi
cũng có thể đóng cho các ngài một đôi. Nhưng
dù sao đi nữa, tôi cũng vô cùng tự hào về
người cha của ḿnh, một người thợ
giày xuất sắc”.
Các
nghị sĩ nghe xong đều im bặt. Họ đă
công kích Lincoln bằng những thứ lời lẽ dè
bỉu cay nghiệt nhất, nhưng ông ấy đă
đáp lại bằng một sự bao dung to lớn
thể hiện sự điềm tĩnh vĩ đại
của một người quân tử. Sau đó, có
người khuyên Lincoln trả đũa tay nghị sĩ
nọ. Nhưng ông mau chóng gạt đi và nói: Khi
tất cả chúng ta trở thành bằng hữu th́
sẽ không c̣n bất cứ kẻ thù nào. Người
quân tử nếu sống v́ chút khẩu khí th́ sẽ
không tránh khỏi lụy phiền, bất măn mà
hỏng đại sự. Muốn thành việc lớn
hay việc nhỏ th́ cũng đều cần có đại
khí. Mà người có đại khí ắt là phải có
tâm Đại Nhẫn. Những
người biết Lincoln đều mô tả ông là người
điềm đạm và rất b́nh tĩnh. Cuộc
đời ông là những thảm kịch nối
tiếp nhau, mẹ mất khi ông mới 9 tuổi,
chị chết khi ông 13 tuổi, t́nh yêu đầu cũng
ra đi khi ông 20 tuổi, hai cậu con trai chết
trẻ và nỗi đau mất con càng khiến người
vợ cục cằn của ông hóa điên dại và trút
hết lên đầu Lincoln. Bà Mary Todd, vợ ông là
người thuộc tầng lớp thượng lưu
và luôn phàn nàn thậm chí sỉ nhục tác phong mà bà
cho là thấp kém của Lincoln. Có lúc Mary c̣n ném
thẳng cốc nước vào mặt chồng ḿnh
giữa bao nhiêu quan khách trong một bữa tiệc nhưng
ông không nói ǵ mà chỉ ngồi im. Mary cũng thường
chán nản trước những việc vặt như
nấu ăn, dọn dẹp và chăm sóc con cái. Dù
rất bận với công việc luật sư và sau này
là ở cương vị tổng thống, nhưng
Lincoln vẫn không bao giờ phàn nàn vợ mà chỉ
nhắc nhở bà một cách hài hước và sẵn
ḷng giúp đỡ Mary chăm con khi có thời gian. Người
ta chưa bao giờ có bằng chứng nào về
việc Lincoln ngoại t́nh hay quát tháo, to tiếng
với Mary, mặc dù họ cũng hiểu kiểu
phụ nữ như Mary đáng sợ đến
mức nào. Thời
nay, nếu người đàn ông nhẫn chịu như
vậy sẽ bị coi là đớn hèn, nhu nhược,
nhưng đó lại là cảnh giới cao nhất
của ư chí kiên cường. Dùng tâm ḥa ái để
đối đăi với sự bất công, chứ không
phải là trốn tránh hay đè nén tâm can khi đối
diện.
Tâm
Đại Nhẫn của Lincoln cũng thể hiện
rất rơ trong sự nghiệp chính trị ngắn
ngủi nhưng huy hoàng của ḿnh. Tâm trí ông luôn cân
nhắc “Làm thế nào để có thể ḥa
hợp những yếu tố không ḥa hợp với
nhau?”. Nếu là một người đố
kỵ, ganh ghét, tự phụ th́ hẳn là ông đă không
thể dùy tŕ được sự đoàn kết và ḥa
hợp cho cả dân tộc. Nhưng sự khiêm nhường
của Lincoln, chính là thể hiện một phần
của chữ Nhẫn, biết cúi ḿnh, dẹp bỏ cái
tôi để nghĩ cho đại sự. Ông
đă từng nói với một người bạn thân:
“Tôi tin chắc rằng nếu tôi rời nơi này
(Washington D.C) mà tôi không trở thành một người
khôn ngoan hơn th́ tôi sẽ trở thành một người
tốt hơn, v́ tôi đă biết được là tôi
kém cỏi đến mức nào khi ở đây”.
Đây là sự khác biệt lớn của Lincoln so
với các chính trị gia cùng thời và thậm chí là
nhiều chính trị gia sau này. Sự tự ư thức và
tĩnh khí của ông cho phép ông kiềm chế tính
tự cao tự đại và kiên định vào
mục tiêu chung của dân tộc. Như
Michael Burlingame đă từng viết về vị
tổng thống vĩ đại: “Khả năng vượt
trên cái tôi của Lincoln, như đă được
biểu lộ trong việc ông tự chế giễu và
qua nhiều cách khác, không chỉ là bí quyết giúp ông
thành công trong vai tṛ là người lănh đạo
cuộc chiến, mà nó c̣n h́nh thành một phần
của di sản quư giá mà ông để lại cho nước
Mỹ. Ông là một tấm gương hoàn thiện, kiên
định và chín chắn về tâm lư cho người
Mỹ và toàn thể nhân loại noi theo”. Bởi
cả cuộc đời ḿnh, Lincoln kiên định
với lư tưởng và những giá trị Chân –
Thiện – Nhẫn vĩnh hằng, nên ông luôn sẵn sàng
đứng trước Đấng tối cao của ḿnh
mà không phải hổ thẹn, hơn nữa c̣n đem
lại những thành tựu vĩ đại cho nước
Mỹ và để lại những di sản về nhân
phẩm đầy giá trị cho hậu thế. Để
đến khi ra đi, người từng đối
đầu với ông cũng phải thốt lên: “Bây
giờ ông ấy đă trở thành bất tử”. Thu
Hiền |