Tướng
Robert E. Lee và mẹ Tâm An |
Robert Edward Lee (19/1/1807 - 12/10-1870) là vị Đại
tướng nổi tiếng đă thống lĩnh quân
đội Liên minh miền Nam trong cuộc nội
chiến Hoa Kỳ (1861 - 1865). Thế giới ca ngợi các chiến tích huy hoàng
của những người đàn ông vĩ đại,
nhưng đằng sau các “tượng đài” đó
không thể không kể đến công lao dạy
bảo từ những người mẹ tuyệt
vời. Nhà giáo dục nổi tiếng Montessori đă nói
: “Bàn tay đưa nôi là bàn tay thống trị
thế giới”. Cụm từ “Bàn tay đưa nôi” gây xúc
động cho bất cứ ai, bởi nó nhắc
nhở chúng ta về người mẹ thân yêu của
ḿnh. Bất kể chúng ta đă bao nhiêu tuổi, đă
đạt được những thành tựu ǵ, th́
ai ai cũng có một người mẹ để tri ân. Thực vậy, trong những năm chiến tranh,
trên các chiến trường ở khắp thế
giới, những người lính đă khóc gọi
mẹ của họ khi đang nằm chờ chết.
Cựu tổng thống Hoa Kỳ Abraham Lincoln từng nói
một câu rất đáng nhớ: “Tất cả
những ǵ tôi đang có, và những ǵ hy vọng cho
mai sau, mọi sự là nhờ ơn người mẹ
thiên thần của tôi”. (Nguyên văn: “All that I am, or
hope to be, I owe to my angel mother”). Trong loạt bài của về
chủ đề: “Bàn tay đưa nôi: Những người
mẹ và con trai”, chúng tôi xin giới thiệu các câu
chuyện về những nhân vật xuất sắc
đă chịu ảnh hưởng sâu sắc từ
mẹ ḿnh. Mặc dù những người mẹ này có
thể là những phụ nữ b́nh thường trong
mắt công chúng, nhưng t́nh yêu thương, tính cách
và nguyên tắc đạo đức của họ
đă để lại dấu ấn không thể phai
mờ trên những người con trai nổi tiếng. Tướng Robert E. Lee và mẹ ông, bà
Ann Carter Lee
Robert Edward Lee (19/1/1807 - 12/10-1870)
là vị Đại tướng nổi tiếng đă
thống lĩnh quân đội Liên minh miền Nam trong
cuộc nội chiến Hoa Kỳ (1861 - 1865). Ông được xem là một
tài năng quân sự bậc nhất của nước
Mỹ, từ xuất phát điểm là học viên
xuất sắc của ngôi trường quân sự danh
giá - trường Vơ bị West Point, ông đă trở thành
một người lính, rồi đến một
kỹ sư quân đội, tổng giám đốc
Học viện quân sự Hoa Kỳ, và sau cùng là
một trong những vị tướng vĩ đại
nhất nước Mỹ. Xuất thân từ một trong
những gia đ́nh lừng lẫy nhất bang Virginia, nước
Mỹ, Robert E. Lee có cha là thiếu tướng Henry Lee
III (biệt hiệu khinh kỵ Harry), được tôn
vinh như một thủ lĩnh kỵ binh trong Cách
mạng và được xem như một anh hùng trong
cuộc Chiến tranh Cách mạng Hoa Kỳ. Mẹ ông là
một phụ nữ thuộc ḍng dơi quư tộc họ
Carter, cũng là một trong những ḍng dơi đầu
tiên của bang Virginia.
Robert
Edward Lee (19/1/1807 - 12/10-1870) - được xem là một
tài năng quân sự bậc nhất của nước
Mỹ, từ xuất phát điểm là học viên
xuất sắc của ngôi trường quân sự danh
giá - trường Vơ bị West Point. Một tấm gương về đạo đức,
bất kể đứng về phe chính trị nào. Một số người t́m cách hạ bệ
danh tiếng của Robert E. Lee v́ cho rằng ông đă
chiến đấu sai phía, đă lănh đạo quân
đội Liên minh miền Bắc chống lại chính
phủ Hoa Kỳ, đă cầm quân cho phe chính trị
đối lập trong thời nội chiến Hoa
Kỳ. Từ đó, một số công dân Hoa kỳ quá
khích đă quyết định chỉ trích người
hùng quá cố này, và yêu cầu xóa bỏ tên tuổi
ông khỏi lịch sử, cũng như loại bỏ
bức tượng của ông khỏi quảng trường
công viên Market Street, bang Virginia. Tuy nhiên, mặc dù người ta có thể
bỏ qua việc ông đă từng phản đối
bang Virginia ly khai chính phủ, hay việc ông chiến
đấu v́ quê hương Virginia yêu dấu của ḿnh,
nhưng không ai có thể phủ nhận rằng ông là
một quư ông đích thực, một quư ông theo nghĩa
tốt nhất của từ này. Trong cuộc nội chiến Hoa Kỳ, phe Liên Minh
miền Bắc đă thất bại. Điều đáng
nói là, bất chấp việc có thể bị nhục
nhă ra sao, ông đă đến gặp tướng Grant
để thỏa thuận việc đầu hàng
bằng tinh thần nghĩa hiệp nhất. Lịch
sử Hoa Kỳ đă gọi sự kiện trên là
“Hiệp ước của những người quân
tử” (The Gentlement’s Agreement). Sau đó, ông đă kêu
gọi ḥa giải Bắc và Nam sau khi ông đầu hàng
tại Appomattox. Mặt khác, nếu xem xét lại các chi tiết
lịch sử và tiểu sử của nhân vật này,
chúng ta sẽ phát hiện ra rằng tướng Lee không
chỉ nổi danh như một vị tướng quân
sự tài năng, mà ông c̣n là một người đàn
ông với cách cư xử tuyệt vời, luôn quan tâm
đến người khác, cẩn trọng trong các
vấn đề cá nhân của ḿnh và là một tín
đồ ngoan đạo. Trong tác phẩm “Những đám mây của vinh
quang: Cuộc đời và huyền thoại về Robert
E. Lee”, tác giả Michael Korda đă lưu ư rằng
cả người miền Bắc và người
miền Nam đều xem tướng Lee không chỉ là
một anh hùng mà c̣n như là một vị thánh nhân
tử đạo. Một câu nói nổi tiếng
được cho là của tướng Lee trong
những khoảnh khắc khủng hoảng của
chiến tranh: “Mọi sự đều được
an bài trong tay Chúa”.
Câu
nói nổi tiếng được cho là của tướng
Lee trong những khoảnh khắc khủng hoảng
của chiến tranh: “Mọi sự đều
được an bài trong tay Chúa”. (Ảnh: Shutterstock) Trên hết, để biết lư do tại sao ông
có thể có được những thành tựu trong
sự nghiệp cũng như những đức tính
tinh thần cao quư, cần phải nhắc đến
một “tượng đài” khác sau lưng vị tướng
tài ba này: chính là người mẹ của ông. Phía
sau người con thành công là bóng dáng của người
mẹ vĩ đại
Đầu tiên, cần nhắc đến cha
của Robert E.Lee, thiếu tướng Henry Lee III. Ông là
một nhà quân sự nổi tiếng và là người
bạn thân của cố tổng thống George Washington.
Trong đám tang Washington, Henry Lee đă đọc bài
điếu văn với những lời nổi
tiếng như sau: “Đầu tiên tham chiến, đầu
tiên mang lại ḥa b́nh và đầu tiên được
ở trong tim dân tộc”. Mặc dù Henry Lee phục vụ trong văn pḥng
chính trị cao cấp sau chiến tranh, và cũng đă
từng là thống đốc bang Virginia, nhưng sau này
ông bị thua lỗ trong đầu cơ đất
đai, dẫn đến việc ông thường xuyên
lâm vào các cuộc tranh căi và có thái độ cay đắng
về chính trị lẫn tiền bạc. Một lần, vào năm 1812, ông đă chịu
sự tấn công dữ dội bởi một đám
đông đang phẫn nộ ở Baltimore v́ việc ông
phản đối cuộc chiến với Anh. Henry Lee
đă dành năm năm cuối đời của ḿnh bên
ngoài Hoa Kỳ, chạy trốn khỏi các chủ
nợ, cũng như cố gắng phục hồi
sức khỏe. Cuối cùng ông chết trong vỡ
nợ và suy sụp tinh thần trên đảo Cumberland
ở Georgia. Từ đó, có thể thấy rằng mặc dù
là “con nhà ṇi” về quân sự, nhưng Robert E.Lee
sẽ không thể tiến bước đến thành công
cũng như rèn luyện được những đức
tính phi thường nếu cuộc đời ông
phải gắn kết với cuộc đời đầy
bất ổn của người cha Henry Lee. Tuy nhiên, may mắn cho Robert, mẹ của ông, bà
Ann Carter Lee, là một người phụ nữ mạnh
mẽ thật sự, người đă giáo dục con
ḿnh bằng đức tin cao đẹp và bổn
phận kiên định. Trước hết, bà Ann là một người
phụ nữ phải đối mặt với những
trở ngại to lớn. Bà nhận được
rất ít sự hỗ trợ từ chồng về tài
chính cũng như tinh thần, kể cả trong quăng
thời gian rất dài trước khi ông mất. Từ
một tiểu thư quư tộc giàu có, bà phải
chịu nhiều thiệt tḥi khi ở bên người
chồng Henry Lee, đặc biệt là vào những giai
đoạn khi ông gặp khủng hoảng về kinh
tế và tinh thần. Bà phải phụ thuộc vào sự trợ giúp
của những người thân hào hiệp để
sinh sống. Ngoài ra, bà cũng thường ốm
yếu luôn. Nhưng dù hoàn cảnh ra sao, bà vẫn
cố gắng làm công việc nội trợ và nuôi
nấng năm đứa con, trong đó ông Robert là người
thứ tư. Nghị lực cao quư của bà Ann thể
hiện rơ ở quyết tâm của bà trong việc nuôi
dạy tốt con cái. Các con bà được giáo
dục cách trở thành những quư bà, quư ông thực
thụ, biết sống trung thực, quản lư tiền
bạc tốt, biết tự hào về ḍng dơi của
ḿnh nhưng vẫn khiêm tốn, và quan trọng nhất
là thành kính với đức tin tôn giáo.
Chân
dung bà Ann Carter Lee - mẹ của Robert Edward Lee, người
phụ nữ mạnh mẽ, cũng là người có
sự tác động lớn nhất đến sự h́nh
thành nhân cách của Robert Edward Lee sau này. Do đó, từ nhỏ tướng Lee và các anh
chị em ông đă thấm nhuần những phẩm
chất đạo đức cao đẹp từ
mẹ ḿnh. Ngoài ra, ông cũng đă học được
cách phát huy tinh thần trách nhiệm từ gia đ́nh,
bởi khi Robert E.Lee mới 12 tuổi, các anh chị
lớn của ông đă rời khỏi nhà, do đó gánh
nặng chăm sóc người mẹ ốm yếu và
giám sát gia đ́nh rơi xuống vai ông. Ông đă
thực sự gánh vác trọng trách ấy và chăm lo
tốt các hoạt động hàng ngày cho gia đ́nh ḿnh. Sau này, khi kết hôn, ông đă mang những
kỹ năng chăm sóc dịu dàng đă từng dành
cho mẹ để áp dụng cho người vợ hay
đau yếu của ḿnh. Thế nên, chúng ta sẽ không ngạc nhiên khi
biết những tuyên bố sau được xem như
nguyên tắc sống của Robert E.Lee: “Trách nhiệm là
từ tuyệt vời nhất trong ngôn ngữ của chúng
ta. Bạn nên có trách nhiệm trong tất cả mọi
thứ. Dù bạn không thể làm nhiều hơn
nữa, bạn cũng không bao giờ nên muốn làm ít
hơn”. Ông đă thực hiện tinh thần trách
nhiệm đầu tiên với mẹ ḿnh và sau đó
được củng cố bởi nhiều trách
nhiệm khác từ khi c̣n trẻ. Nh́n lại quá tŕnh từ thời thơ ấu
đến khi trưởng thành của Robert E.Lee, chúng
ta dễ dàng nhận ra rằng có lẽ hai món quà
lớn nhất bà Ann đă dành cho con trai của bà là t́nh
yêu dành cho Chúa và sự tận tụy với bổn
phận. Bà Ann luôn là một tín đồ Kitô giáo
nhiệt thành. Mặc dù không có tài liệu về bức thư
nào của bà gửi cho ông Robert, nhưng bằng
chứng về tinh thần đạo đức của
bà có thể được chứng minh trong một lá
thư viết cho anh trai của ông Robert là ông Smith.
Những năm cuối đời, bà Ann đă
khuyến khích con trai Smith “hăy đẩy lùi mọi
tội lỗi và hăy để bản thân yêu thích
những thói quen phù hợp với tôn giáo và đạo
đức”. Phẩm chất đạo đức đáng quư
của bà Ann c̣n được thể hiện qua
một sự việc khác. Đó là vào năm 1824, Robert
E.Lee lúc bấy giờ đang mong chờ sự chấp
thuận của Bộ trưởng Chiến tranh John C.
Calhoun để được vào học trường
Vơ bị West Point. Khi ấy, mẹ của ông William Henry
Fitzhugh, một chính trị gia nổi tiếng thời
bấy giờ, cũng là một người họ hàng
của gia đ́nh Lee, đă viết một lá thư
giới thiệu Robert E.Lee để gửi ngài Calhoun. Trong thư, bà nhấn mạnh rằng Robert chính
là con trai của một trong những người
phụ nữ xuất sắc nhất bang Virginia, với
những phẩm chất đạo đức rất
đáng kính. Lá thư đặc biệt chỉ ra
rằng bà Ann càng trở nên đáng kính hơn nữa
bởi những nỗ lực thành công trong việc chăm
sóc chu đáo một đại gia đ́nh, và mang đến
cho tất cả các con bà một nền giáo dục
xuất sắc. V́ vậy, có thể thấy, sự ảnh hưởng
của bà Ann với các con rất sâu sắc. Mặc khác,
mối quan hệ giữa bà và con trai Robert mạnh
mẽ đến mức sau khi Robert E.Lee rời nhà để
đến học trường West Point, bà Ann đă
viết thư cho một người họ hàng: “Làm
sao tôi có thể sống vui vẻ mà không có Robert?
Với tôi, thằng bé lúc nào cũng là đứa con bé
bỏng đáng yêu cả”. Tướng Lee tốt nghiệp trường West
Point vào tháng 6 năm 1829. Khi ông trở về nhà th́
mẹ ông đang rất ốm yếu. Ông tiếp
tục chăm sóc mẹ, pha thuốc cho bà và ngồi hàng
giờ bên giường bệnh. Cho đến ngày 26 tháng 6 năm 1829, mẹ ông
đă thanh thản ra đi, nhưng di sản mà bà để
lại vẫn c̣n nguyên giá trị, được
thể hiện một cách hoàn hảo, chân chính
nhất thông qua phẩm chất đạo đức
cao quư của người con trai tuyệt vời Robert
E.Lee, vị tướng tài ba, cao thượng của quê
nhà Virginia, và của nhân dân Hoa Kỳ. Tâm An (biên dịch) |