Đại tướng Robert E. Lee 1807-1870 Bách khoa toàn thư mở Wikipedia |
||||||||||||||||||||||||||||||
Robert
Edward Lee (19
tháng 1 năm 1807 – 12
tháng 10 năm 1870)
là sĩ quan quân
đội Hoa Kỳ, nổi tiếng v́ ông
nhận chức Đại
tướng thống lănh quân đội Liên
minh miền Nam trong cuộc Nội
chiến Hoa Kỳ (1861-1865). Cha
ông là Thống
đốc Virginia Thiếu
tướng Henry Lee III (biệt hiệu khinh
kỵ Harry) (1756–1818).
Gia đ́nh ḍng dơi Sir Thomas
More và vua Scotland Robert
II.
Là sinh viên xuất sắc của Trường
Vơ bị West Point, Lee cầm quân suốt 32 năm,
tham gia chiến
tranh Hoa Kỳ - Mexico. Đầu
năm 1861,
Lee phản đối Virginia ly
khai chính phủ, nhưng đồng thời từ khước
lời mời của tổng
thống Hoa Kỳ Abraham
Lincoln thống lănh quân đội Liên
bang miền Bắc. Sau đó, Lee quyết định
theo ủng hộ quân nhà, ban đầu chỉ làm
cố vấn quân sự cho tổng thống miền Nam Jefferson
Davis. Tháng
6 năm 1862,
Lee nhận chỉ huy các đội quân Liên minh miền
Nam tại Mặt
trận miền Đông và kết hợp các
đơn vị thành Binh
đoàn Bắc Virginia. Trong
giai đoạn đầu của cuộc chiến, tướng
Lee thắng lớn tại trận
Bull Run thứ nh́, trận
Fredericksburg và trận
Chancellorsville. Nhưng hai lần ông đem quân
tấn công miền Bắc đều thất bại.
Trong trận
Antietam năm 1862 ông
suưt bị thua và phải từ từ rút về. Năm
sau, 1863,
ông kéo quân đến đánh trận
Gettysburg ở Pennsylvania và
bị thảm bại. May cho ông là tướng miền
Bắc George
Meade không biết lợi dụng cơ hội
đánh đuổi, nên Lee lại thoát được,
chạy về Virginia. Mùa
xuân năm 1864,
tướng miền Bắc Ulysses
S. Grant kéo quân đánh miền Nam và dần
dần tỉa ṃn lực lượng của tướng
Lee. Trong hai chiến trận Overland và ,
tuy tướng Lee gây nhiều thiệt hại cho quân
miền Bắc, quân của ông cũng tổn thất và
không phục hồi lực lượng kịp cho các
trận đánh tiếp theo. Đầu tháng
4 năm 1865,
tướng Lee bắt đầu kéo tàn quân chạy
về thủ phủ Richmond,
Virginia. Tướng Lee bị buộc phải
đầu hàng tướng Grant trong trận
Appomattox ngày 9
tháng 4 năm 1865.
Tuy quân miền Nam vẫn c̣n một số lực lượng
rải rác khắp nơi, tin tướng Lee và binh đoàn
Bắc Virginia đầu hàng là một tổn thất
tinh thần khủng khiếp cho Liên minh miền Nam. Hai
tháng sau, toàn thể lực lượng miền Nam
phải buông súng và quân miền Bắc chiến
thắng, kết thúc cuộc Nội
chiến Hoa Kỳ. Tướng
Robert E. Lee được quân sử Hoa Kỳ ca ngợi
là vị tướng dụng binh tài t́nh và táo bạo,
tuy quân số của ông kém đối phương
rất nhiều, ông vẫn có khả năng đánh
thắng hoặc cầm cự lâu dài. Nhưng nhiều
người cũng chê ông là hiếu thắng để
thất bại trong hai lần Bắc Chinh. Trong
những tháng cuối của nội
chiến, tướng Lee cho dân nô
lệ nhập ngũ để tăng cường
lực lượng nhưng đă quá trễ. Sau khi ông
đầu hàng, tướng Lee ra lời khuyên binh sĩ
miền Nam c̣n ẩn núp khắp nơi đừng
tạo chiến
tranh du kích công phá chính phủ miền
Bắc và ông kêu gọi ủng hộ ḥa b́nh
Nam-Bắc. Trong
thời hậu chiến, Robert E. Lee làm hiệu
trưởng trường cao đẳng và
ủng hộ Tổng
thống Hoa Kỳ Andrew
Johnson trong chương tŕnh tái thiết
đất nước và ḥa giải giữa các vùng
đối địch nhau. Ông đồng thời
chống đối chính sách cực
đoan cho nô lệ vừa được
trả tự do quyền
bầu cử và tước quyền bầu
cử của những người theo Liên minh miền
Nam khi trước. Ông khuyên nhóm chính trị Liên minh
miền Nam suy tính lại vị thế của ḿnh và
tham gia chính phủ toàn quốc. Tướng
Robert E. Lee là một anh
hùng quân đội của miền Nam Hoa
Kỳ và sau khi ông mất, ngay cả những người
miền Bắc cũng phải thán phục ông. Robert E.
Lee được công nhận là một biểu tượng
cao đẹp trong quân sử Hoa Kỳ. Bài
Học của Tướng Lee
Mạnh Kim
Sự
kiện bạo động kinh khủng tại
Charlottesville (bang Virginia) ngày 12-8-2017 đă bắt đầu
một phần từ mâu thuẫn dai dẳng giữa phe
ủng hộ duy tŕ tượng tướng Robert E. Lee
và phe yêu cầu dỡ bỏ. Ngay từ hồi c̣n
sống, tướng Lee đă tiên đoán điều này. Jonathan
Horn, tác giả quyển “The Man Who Would Not Be Washington:
Robert E. Lee's Civil War and His Decision That Changed American History”,
cho biết, sau khi Nội chiến Hoa Kỳ kết thúc và
tướng Lee trở thành chủ tịch Washington
College (Lexington, Virginia) năm 1865, ông nhiều lần
được đề nghị dựng tượng nhưng
luôn từ chối v́ cho rằng điều đó
sẽ “khiến những người chiến thắng
(phe Liên bang) giận dữ”. Trong lá thư 1866, ông
viết: “Về việc dựng một tượng
đài như vậy như một h́nh thức suy tưởng,
tôi tin rằng, cho dù điều ấy có mang lại
cảm giác tri ân cho miền Nam như thế nào th́ hành
động này trong điều kiện hiện tại
của đất nước cũng chỉ mang lại
ảnh hưởng tŕ trệ thay v́ thúc đẩy thành
quả và sự tiếp nối…”. Tháng
6-1866, tướng Lee cũng bác bỏ đề
xuất dựng tượng Stonewall Jackson, vị tướng
mà tài năng và sự nổi tiếng chỉ đứng
sau ḿnh. Ông nói rằng sẽ là không công bằng khi yêu
cầu gia đ́nh các cựu binh Liên minh (Confederate, phe
miền Nam) quyên tiền để dựng tượng
trong khi họ đang vất vả mưu sinh sau
chiến tranh. Ba năm sau, khi “Hiệp hội tưởng
niệm chiến trận Gettysburg” mời đến
địa điểm lịch sử trên “nhằm
dự lễ động thổ cho các công tŕnh đá
hoa cương tưởng niệm”, tướng Lee
nhẹ nhàng từ chối và nêu lư do: “Tôi nghĩ
rằng sẽ khôn ngoan tinh tế hơn, nếu đừng
mở ra những vết loét chiến tranh mà nên học
theo tấm gương của các quốc gia luôn cố
gắng xóa bỏ dấu vết xung đột nội
chiến đồng thời cam kết cùng nhau quên lăng
những xúc cảm từng được sinh ra (và gây
mâu thuẫn thời chiến tranh)”. Lee
tin rằng thay v́ bỏ tiền của lẫn thời
gian để tưởng niệm các vị tướng
Liên minh, “Tất cả những ǵ tôi nghĩ có
thể làm bây giờ là trợ giúp những phụ
nữ đáng kính và rộng lượng khi họ
nỗ lực bảo vệ những ngôi mộ và ghi
dấu những địa điểm an nghỉ của
những người đă ngă xuống và trông chờ
ngày mai tốt đẹp hơn” – tướng Lee
viết năm 1866. Trong những năm cuối đời,
Lee không viết bất kỳ hồi kư nào kể
lại các chiến tích “Bắc chinh”. Thay vào đó,
ông viết một quyển tiểu sử ngắn
về bố ḿnh, Henry “Light-Horse Harry” Lee, một người
hùng của cuộc chiến giành độc lập nước
Mỹ. Sử gia Jonathan Horn cho biết thêm, tướng
Lee thậm chí không muốn được chôn trong
bộ quân phục Liên minh hiển hách, và c̣n yêu
cầu các cựu binh Liên minh không vận quân phục cũng
như mang cờ Liên minh đến dự đám tang ông. Bức
tượng gây tranh căi tại Charlottesville (Virginia),
được điêu khắc gia Henry Merwin Shrady bắt
đầu thực hiện và được Leo Lentelli
hoàn thành, đă hiện diện kể từ năm 1924
nhưng vài năm gần đây nó được
một số cư dân, viên chức địa phương
lẫn vài tổ chức yêu cầu dỡ bỏ. Lo
sợ của Lee đă thành sự thật: những khơi
gợi quá khứ dễ duy tŕ xúc cảm cho tương
lai và xúc cảm thường trở thành ng̣i nổ cho
những rạn nứt và xung đột cho một dân
tộc từng chia cắt và binh đao bởi nội
chiến. Chỉ những tượng đài lịch sử ghi danh các anh hùng và chiến công chống ngoại xâm mới thật sự là quá khứ cần được giữ ǵn và nhắc nhở hậu thế, chứ không phải những nhân vật hoặc dấu ấn chiến tích của bên này hay bên kia sau cuộc nồi da xáo thịt với chính đồng bào ḿnh. Cái giá phải trả sau những cuộc hả hê lịch sử của một dân tộc từ chối ḥa hợp hoặc thất bại trong ḥa hợp thường là sự đập đổ trong một tâm trạng hả hê không kém, một khi lịch sử được viết lại, như một quy luật tự nhiên rằng không có ǵ là bất biến và vĩnh hằng. Càng nhiều tượng đài th́ sự đập đổ càng dữ dội và càng khủng khiếp. |
||||||||||||||||||||||||||||||