I/ Hoa Kỳ Vào Đầu Thế
Kỷ 20.
Vào
ngày 31 tháng 12 năm 1899, tờ nhật báo Nữu Ứơc
Thời Báo (the New York Times) đă đăng một bài
b́nh luận của ban biên tập về thế kỷ
đă qua và sự hướng về tương lai
sắp tới như sau: “chúng ta bước vào ngưỡng cửa
của năm 1900... đối diện với một b́nh
minh tươi sáng của nền văn minh nhân
loại”.
|
Thành phố Detroit đầu thế kỷ
thứ 20
|
Tại mọi nơi trên đất nước
Hoa Kỳ, tất cả có vẻ sáng sủa, các cơ
xưởng đang hoạt động ồn ào,
lợi tức của quốc gia và cá nhân trên đà
gia tăng. Các phát minh mới đặc biệt là xe hơi,
đèn điện và điện thoại đang làm
thay đổi lối sống của mọi người
dân. Một ông mục sư tại Brooklyn đă nói
rằng: “Luật Pháp đang trở nên công bằng hơn,
các nhà cai trị th́ nhân đạo, âm nhạc êm ái hơn
và sách vở khôn ngoan hơn”. Điều này có
vẻ hiển nhiên đối với mọi người.
Vào thời kỳ này, Hoa Kỳ đă là một
quốc gia có sức mạnh về kỹ nghệ
lớn lao nhất thế giới. Sau cuộc khủng
hoảng mậu dịch nặng nề vào đầu
thập niên 1890, sức sản xuất hàng năm
về hàng hóa và dịch vụ của Hoa Kỳ đă
đạt được một kỷ lục là $19
tỉ mỹ kim. Hoa Kỳ đă có một nửa
chiều dài đường xe lửa của cả
thế giới, đă vận chuyển một nửa lượng
hàng hải, đă bơm được một nửa
lượng dầu hỏa, đă rèn được 1/3
trọng lượng thép và đă khai thác được
1/3 tổng số lượng vàng của thế
giới.
Trong 30 năm, dân số Hoa Kỳ đă tăng gấp
hai và bây giờ đă có 76 triệu dân. Ba tiểu bang
mới được thêm vào Liên Bang chỉ trong
một thập niên vừa qua, thành tổng số 45
tiểu bang, rồi tới năm 1912, Hoa Kỳ sẽ có
48 tiểu bang. Toàn thể đất nước Hoa
Kỳ đang trở nên hùng mạnh hơn và có vẻ
tuyệt vời hơn.
Có nhiều phạm vi mà Hoa Kỳ c̣n ở trong t́nh
trạng chậm phát triển. Vào khoảng 60% người
Mỹ sinh sống trong các cộng đồng có ít hơn
2,500 người. Nghề nghiệp chính vẫn là nông
nghiệp. Một nửa dân số vẫn đi Nhà
Thờ và gần như không có ai ly dị. Nhiều gia
đ́nh c̣n tự may lấy quần áo, nhiều người
c̣n dùng ngựa và xe ngựa để di chuyển.
Đường ăn giá 4 xu một pound, thịt ḅ 8 xu
và giá một đôi giầy rất đẹp là $2.50.
Vào năm 1900, máy truyền thanh (radio) chưa có, cũng
chưa có máy hút bụi, ḷ nướng điện. Khu
vực Hollywood c̣n là một khu rừng cam nhỏ, chưa
có đèn đường và không ai phải trả
tiền thuế lợi tức (income tax).
|
Cơn sốt vàng ở Klondike, Alaska
|
Tuy nhiên, các thay đổi lớn đang
diễn ra. Biên giới bao la của Hoa Kỳ đang
được mở rộng. Trận chiến cuối
cùng với dân da đỏ taị Wounded Knee, tiểu
bang South Dakota, đă xẩy ra một thập niên trước
kia. Hàng ngàn người dân định cư mới
đă đổ dồn về các phần đất trước
kia của người da đỏ tại Oklahoma. Các
miền đất phía tây cũng đang được
các người di dân tới khai khẩn một cách
nhanh chóng. Tại Alaska, các người đi săn vàng
đang hướng về các mỏ vàng Klondike.
Nền nông nghiệp của Hoa Kỳ cũng đang phát
triển với hơn một nửa số lượng
bông g̣n của thế giới, với 50% số lượng
bắp (ngô) và phần lớn với thuốc lá.
Hoa Kỳ đang trở nên đô thị hóa. Ba thành
phố lớn nhất là New York, Chicago và Philadelphia có hơn
1 triệu cư dân. Các nông dân cỡ nhỏ, nhiều
người là các người da đen từ miền
Nam, đang bắt đầu di chuyển lên mạn
bắc để t́m kiếm công ăn việc làm.
Đồng thời, một số lượng lớn các
người di dân ngoại quốc từ các nước
ngoài tới Hoa Kỳ, tất cả bởi v́ họ
đang t́m kiếm một đời sống tốt lành
hơn dứơi bầu trời của xứ Mỹ.
|
Dân
di cư đến đảo Ellis ở New York
|
Giữa
các năm 1900 và 1910, vào khoảng 9 triệu người
đă đổ vào Hoa Kỳ, họ đi qua các trung tâm
di trú như tại ḥn đảo Ellis ở New York,
với các túi vải đựng tài sản mang theo,
với loại quần áo xa lạ và các bộ mặt
ngơ ngác. Phần lớn các di dân này từ miền
Nam hay miền Đông của châu Âu, từ nước
Ư, từ phía tây của nước Nga, từ các
miền đất gồm nhiều sắc dân thiểu
số của Đế Quốc Áo Hung và rất ít người
biết nói tiếng Anh. Nhiều người là các tin
đồ Cơ Đốc (Catholic) hay Do Thái Giáo trong khi
đó xứ sở Hoa Kỳ có phần lớn người
dân theo đạo Tin Lành (Protestant).
Các người di dân này tới cư ngụ tại các
chung cư chỉ có nước lạnh, họ nhận
lănh mọi công việc làm mà họ có thể t́m
kiếm được và họ chịu sự khinh
rẻ của các người sinh trưởng tại nước
Mỹ, và v́ thế có một công dân Hoa Kỳ tức
giận đă than van rằng các người di dân
kể trên là cặn bă của Tạo Hóa được
đổ vào xứ sở Hoa Kỳ này.
Các người di dân mới đă kiên nhẫn sinh
sống, bám vào lời hứa hẹn huy hoàng của
xứ sở Hoa Kỳ và họ đă phấn
khởi, tin tưởng vào thời kỳ mở đầu
của Thế Kỷ mới rằng mọi sự
việc sẽ tốt lành hơn nhiều.
II/ Hoa Kỳ Vào Cuối Thế Kỷ 20.
|
Tổng
Thống Franklin D. Roosevelt
|
Gần
cuối năm 1999, Tổ Chức Cao Niên AARP là cơ
sở có nhiều chi nhánh trên toàn lănh thổ Hoa
Kỳ, đă đặt các câu hỏi cho các hội viên,
hỏi về những sự kiện và vấn đề
của Thế Kỷ 20 sắp hết và những mong
đợi của họ trong Thế Kỷ 21 sắp
đến. Với câu hỏi "Ai là nhà lănh đạo lớn lao nhất
của Hoa Kỳ trong Thế Kỷ 20",
kết quả như sau: các Tổng Thống Franklin
Delano Roosevelt (3,439 phiếu), Ronald Reagan (420 phiếu), Harry
S. Truman (384 phiếu), Dwight D. Eisenhower (336 phiếu), John F.
Kennedy (220 phiếu) và Mục Sư Martin Luther King, Jr. (174
phiếu).
Tổng Thống Franklin D. Roosevelt được ca
ngợi do tài lănh đạo Hoa Kỳ trong Cuộc Đại
Khủng Hoảng Kinh Tế và Thế Chiến Thứ
Hai. Theo nhà sử học David M. Kennedy của trường
Đại Học Stanford và cũng là tác giả
cuốn sách "Tự Do vượt khỏi nỗi Lo Sợ:
Dân tộc Hoa Kỳ trong Cơn Khủng Hoảng Kinh
Tế và Chiến Tranh"(Freedom From Fear: The
American People in Depression and War, 1929-45, Oxford University Press,
1999), hai tai họa lớn lao nhất của thế
kỷ là Cuộc Đại Khủng Hoảng Kinh Tế
và Thế Chiến Thứ Hai kế tiếp nhau xẩy
ra và nhờ tài năng xuất sắc, nhờ tầm nh́n
xa trông rộng, nhờ can đảm và kiên nhẫn,
Tổng Tống Franklin D. Roosevelt đă lèo lái quốc
gia Hoa Kỳ qua hai biến cố quan trọng này.
|
Tổng
Thống Ronald Reagan
|
Nhân vật thứ hai đứng trong danh sách là
Tổng Thống Ronald Reagan. Ông Reagan được ca
ngợi v́ tinh thần lạc quan bất diệt (eternal
optimism) và có độc giả cho rằng Tổng
Thống Ronald Reagan vĩ đại do bởi ông đă
làm chậm lại đà phát triển của chính
quyền và đẩy mạnh sự tăng trưởng
cá nhân (individualism).
Đối với câu hỏi "Ai là người
đă gây ra cảm hứng, gây ảnh hưởng
tới đời sống của các bạn",
danh sách đă gồm các nhân vật sau: Billy Graham,
Eleanor Roosevelt, John Glenn, Helen Keller, Charles A. Lindbegh và
Jacqueline Kennedy. Ngoài
ra c̣n có tên của Rosa Parks, George C. Marshall, Jimmy Carter,
Rosalynn Carter, Barry Goldwater, Robert Kennedy, Douglas Mac Arthur, Audrey
Hepburn… và Bill Gates.
Với câu hỏi "Các biến cố quan trọng
nào đă biến đổi Thế Kỷ 20",
các câu trả lời gồm có: Thế Chiến Thứ
Hai (2,912 phiếu), việc thả bom nguyên tử (720
phiếu), việc con người đổ bộ lên
mặt trăng (457 phiếu), Thế Chiến Thứ
Nhất (168 phiếu) và Cuộc Đại Khủng
Hoảng Kinh Tế (80 phiếu).
"Phát minh nào quan trọng nhất của
Thế Kỷ" được trả
lời bằng số phiếu như sau: máy Điện
Toán (1,233 phiếu), Vô Tuyến Truyền H́nh (608
phiếu), thuốc trụ sinh Penicillin (565 phiếu) và
thuốc chủng ngừa bệnh tê liệt (polio vacine)
(559 phiếu). Hai phát minh y khoa này được đánh
giá cao hơn sự chế tạo xe hơi (401
phiếu), máy bay (362 phiếu) và đèn điện (326
phiếu).
Các người được phỏng vấn cũng
cho biết về "Tác phẩm nào hay
nhất Thế Kỷ" với danh sách
xếp hạng sau đây: "Cuốn Theo Chiều Gió" (Gone
With the Wind), sau đó tới các ấn bản mới
của "Thánh Kinh",
"Chùm Nho Uất Hận" (The Grapes of
Wrath), "Mùa Xuân yên lặng" (Silent
Spring), "Thế Hệ vĩ đại nhất" (The
Greatest Generation của Tom Brokaw), "Giết con chim Chèo
Bẻo" (To Kill a Mockingbird), "Đất Lành" (The
Good Earth) và "Ngư Ông và Biển
Cả" (The Old Man and the Sea).
Các phim điện ảnh ưa thích gồm danh sách: "Cuốn Theo
Chiều Gió", "Casablanca", "The Sound of
Music", "Patton", "The Wizard of Oz", "It's a
Wonderful Life", "The Goodfather", "From Here to
Eternity", "Star Wars", và "The Ten Commandments". Các
chương tŕnh Vô Tuyến (TV shows) gồm "M*A*S*H", "60 Phút",
"Tôi yêu Lucy" (I Love Lucy), "Jeopardy", "Bob
Hope specials", "The Edsullivan Show", "Star Trek",
"All in the Family".
Với câu hỏi "Đời sống của chúng
ta ngày nay có khá hơn cuộc sống của cha ông chúng
ta ngày trước không", câu trả lời
là "có" (4,562 phiếu) so với "không"
(820 phiếu). Các người được
hỏi ư kiến cho rằng các tiến bộ trong
Thế Kỷ 20 gồm có cách tổ chức An Sinh Xă
Hội và Chăm Sóc Y Tế (Social Security & Medicare), các
ngày làm việc được thu ngắn, các tiện
nghi mới dùng trong cuộc sống hàng ngày và cá nhân có
nhiều chọn lựa hơn thời trước.
Theo bà Esther Tallen, 75 tuổi sống tại Lakeland, Fla.,
th́ "không những chúng ta sống mạnh khỏe
hơn, sống thọ hơn với cuộc đời
năng động hơn và trong ṿng 50 năm trở
lại, người phụ nữ đă nhận
được các quyền lợi và đặc
quyền mà ông bà của chúng ta không được
biết tới".
Trái với các điều tốt lành là các tệ
hại tới với xă hội Hoa Kỳ, đó là
cấu trúc gia đ́nh bị suy kém, trong cuộc
sống có quá nhiều bạo hành (violence), vấn đề
dùng ma túy bất hợp pháp, và đời sống quá
vội vă. Theo ông Harry A. Sherbondy, 59 tuổi cư ngụ
tại McDonald, Pa., "chúng ta bị căng
thẳng thần kinh và suy sụp tinh thần" (stress
& frustration).
Các người được phỏng vấn cũng
cho biết về câu hỏi "Bạn có điều ước nào để
cải tiến đời sống trong Thế Kỷ
21" bằng các câu đáp: "Ḥa B́nh trên trái
đất", "Công Lư cho mọi người",
"Chấm dứt kỳ thị và mọi người
sống ḥa hợp".
Nhiều độc giả cũng trông đợi các
liều thuốc chữa bệnh ung thư, bệnh AIDS,
mong đợi xă hội Hoa Kỳ không có các tội ác
(crime-free), loại trừ được mọi thứ
ô nhiễm và hy vọng mọi người sẽ ném súng
đạn xuổng biển. Bà Johnnie M Sharpe, 64 tuổi cư
ngụ tại Darien, Ga., cho biết rằng lư tưởng
của bà là "loại trừ được cảnh nghèo
khó" và điều này không phải là
ước mơ mà là điều có thể thực
hiện được. C̣n ông già Steve Sciafani sống
tại Little Neck, N.Y., nói rằng nhiều người
cao tuổi tại Hoa Kỳ có một ước mong mà
không nói ra, đó là mong có được "viên thuốc cải lăo hoàn đồng"
(a youth pill).
Phạm
Văn Tuấn
(Viết
theo các tài liệu của Reader’s Digest và AARP)
|