“Về ngang trường Luật” Lê Hữu |
Đường Duy Tân, chợ Bến Thành Mỗi năm đến hè ḷng man mác
buồn… Câu hát quen thuộc từng được nghe
đi nghe lại trên các làn sóng phát thanh ở miền
Nam một thời nào. “Nỗi
buồn hoa phượng”, tên bài hát của Thanh Sơn,
có thể xem là bài “t́nh ca học tṛ” tiêu biểu
thuở ấy với sân trường phượng
vỹ, với tiếng ve gọi hè, với những tà
áo nữ sinh nhẹ bay trong gió và những lưu bút ngày
xanh chuyền tay nhau của những cô cậu học tṛ
dưới mái trường trung học mến yêu.
Kể từ sau đêm đó / sân vui đại
học mất tiếng chim ca… (“Trên đỉnh mùa
đông”, nhạc Trần Thiện Thanh) Cũng đúng thôi, xong bậc trung học th́
phải lên đại học chứ, và t́nh yêu cũng...
chuyển trường. Có thể xem việc “nâng
cấp” những bài t́nh ca học tṛ này là một cách
“tạo dáng” (như cách nói bây giờ) và là cái mode
thời thượng khá phổ biến vào thời
ấy. Trong số những bài “t́nh ca sinh viên” ấy,
không thể không nhắc tới một bài hát trữ t́nh
viết riêng cho những anh chàng, cô nàng sinh viên
Luật khoa Sài G̣n, mặc dù trong bài hát không hề có
câu, chữ nào nói về ngôi trường “Luật
khoa đại học đường” ấy. Bài hát
chỉ nhắc đến tên một con đường
quen thuộc như là nét phác trong một bức họa
đẹp. Con đường Duy Tân / cây dài bóng mát Chắc chắn đấy không phải là con
đường có nhiều “cây dài” và “bóng
mát” nhất ở Sài G̣n, thế nhưng con
đường mang tên vị vua yêu nước của
triều Nguyễn ấy lại như gắn liền
với ngôi trường đại học Luật khoa,
và trở thành một trong những “con đường
t́nh ta đi” quen thuộc của những câu chuyện
t́nh sinh viên ngày ấy. Duy Tân, con đường
của những hàng cây sao già cỗi–như tuổi
của ngôi trường cũ kỹ đó–với
những trái sao tṛn nhỏ gắn đôi cánh mỏng dài
và cong vẹt màu nâu đất, khi ĺa cành bay là là và
xoay tít trong gió như những cánh chuồn chuồn
mỏng manh của một thuở nào mộng mơ. Con đường Duy Tân ấy, ngôi trường
Luật ấy, Hồ Con Rùa (hay Công Trường Duy Tân)
ấy và Nhà Thờ Đức Bà nữa, kết
hợp thành một quần thể thân thuộc đối
với những ai từng có thời kỳ gắn bó nơi
chốn ấy, từng in những “dấu chân kỷ
niệm” trên những lối đi, về ấy. “Trả lại em yêu”, bài hát của Phạm
Duy được cất lên lần đầu với
giọng lảnh lót của Thái Thanh đă hớp
hồn tuổi trẻ ngày ấy, hóa thành bài t́nh ca
một thuở của sinh viên trường Luật và
những ai vẫn có ít nhiều kỷ niệm với
ngôi trường này. Bài hát kể về t́nh yêu trong
một đất nước chiến tranh, khi mà đời
sống con người luôn bị đè nặng,
phủ trùm bởi những âu lo và bất trắc.
Những chàng “trai thời loạn” đành “xếp
bút nghiên theo việc đao cung”, giă biệt t́nh đầu
để lên đường theo tiếng gọi
của non sông, không hẹn một ngày về. Anh sẽ ra đi về miền cát nóng Trả lại, trả lại hết những
“con đường học tṛ”, những “mối t́nh
vời vợi”, những mắt sáng môi tươi,
những khung trời đầy trăng sao và những Chủ
Nhật uyên ương hẹn ḥ đây đó /
Uống ly chanh đường, uống môi em ngọt…
“Trả lại em yêu” trở thành bài hát duet khá t́nh
tứ được nhiều đôi nam nữ ca sĩ
tŕnh bày. Có thể nói không ca sĩ nào ngày ấy mà không
từng hát “Trả lại em yêu”, không chàng sinh viên
nào ngày ấy mà không từng nghêu ngao câu hát Trả
lại em yêu khung trời đại học… Một bài t́nh ca khác, gọi đúng tên, gọi
đích danh ngôi trường đại học nằm
trên con đường Duy Tân ấy.
“Thà như giọt mưa”, cũng nhạc sĩ
Phạm Duy, là một bài phổ thơ. Bài hát
được phổ biến tràn lan trên các làn sóng
đài phát thanh, các băng cassette, trên những
đường phố, trong những quán café hay
những sân trường. Thà như giọt mưa / vỡ trên tượng
đá Điều khá lư thú, bài thơ được
phổ nhạc (“Khúc t́nh buồn”, thơ Nguyễn
Tất Nhiên) không hề nói năng ǵ đến trường
Luật, cũng không hề có câu, chữ nào nói về
ngôi trường ấy cả. “Về ngang trường
Luật” là những chữ được nhạc sĩ
Phạm Duy thêm vào một cách cố ư (hẳn ông
phải yêu mến ngôi trường này lắm). Điều
này quả là bất ngờ và hẳn nhiều sinh viên
Luật khoa cũng cần cám ơn người nhạc
sĩ đă đưa h́nh bóng “ngôi trường thân
yêu” của ḿnh vào trong bài hát, làm cho trường
Luật được “lên điểm”, như cách nói
ngày ấy. Trong bài thơ của Nguyễn Tất Nhiên
chỉ có những câu: “Người từ trăm năm về qua
sông rộng Hoàn toàn không có vụ Người từ trăm năm về ngang trường
Luật hay là thi rớt, thi đậu Tú Tài chi chi
cả như là lời của bài hát mà người ta
vẫn nghe Duy Quang và các ca sĩ khác kể lể
nỗi niềm. “Thà như giọt mưa” là bài hát kể
về câu “chuyện t́nh thư sinh” (chữ của
nhạc sĩ Phạm Duy) của anh chàng thất t́nh v́ ta
hỏng Tú Tài, ta hụt t́nh yêu, với những
lời lẽ vu vơ, phất phơ như là “sao cũng
được”, “thế nào cũng xong”, “tới
đâu th́ tới”…, chỉ cốt rong chơi cho qua
ngày tháng. Thà như mưa gió / đến ôm tượng
đá “Có c̣n hơn không” trở thành một
“triết lư sống” dễ dăi, an phận của
tuổi trẻ thời ấy. Hoặc những câu hát
ngồ ngộ: Người từ trăm năm / về như
dao nhọn Chết… trầm ngâm là một kiểu chết
mới, nghe giống như là “Trầm tư của
một tên tội tử h́nh” (tên một tựa sách
của học giả Hồ Hữu Tường). Điều
lư thú khác, trong bài thơ được phổ
nhạc không hề thấy có kiểu “chết
trầm ngâm” nào như thế cả, mà chỉ có: “Người từ trăm năm Câu thơ được người nhạc sĩ
đổi thành câu hát mang vẻ triết lư lừng
khừng của một “triết nhân” tự
nguyện chết cho t́nh yêu. Không rơ chàng thi sĩ đă
phải gồng ḿnh hứng chịu bao nhiêu là nhát dao
“ngọt ngào vết đâm” như thế trong đờiḿnh.
Những vết đâm nghiệt ngă khiến cho… Ta chạy ṿng ṿng / ta chạy ṃn chân… Chuyện t́nh yêu của tuổi trẻ ngày
ấy là vậy, là “chạy ṿng ṿng”, là “chạy
ṃn chân”, chạy hụt hơi để đuổi
bắt chiếc bóng lung linh của t́nh yêu. * * * “Trả lại em yêu”,
“Thà như giọt mưa” và những bài hát nào
nữa đă khởi đầu cho một nhánh t́nh ca
xanh tươi–tách ra từ ḍng nhạc t́nh muôn
thuở của nhạc Việt–gọi là “t́nh ca sinh
viên, học sinh”. Có không ít những bài t́nh ca kể
chuyện những ngôi trường quen thuộc từng
được hát, được nghe, được yêu
thích một thời mà ai cũng dễ dàng kể tên ra
được. Không ai biết chắc sẽ c̣n bao nhiêu
bài t́nh ca đáng yêu như thế nữa, nếu không
có cơn băo của lịch sử bất thần
ập đến vào một ngày tháng Tư năm 1975. Cơn
băo tàn khốc đă quét sạch, đă cuốn phăng
đi tất cả. Qua bao mùa tang thương dâu bể, qua bao nhiêu
vật đổi sao dời, thành phố ấy đă
thay tên, con đường ấy đă đổi tên,
ngôi trường ấy cũng thay h́nh đổi
dạng như hóa thành một người nào khác. Tôi
đứng đó, ngỡ ngàng, hụt hẫng trước
bao cảnh đổi thay của từng góc phố,
mỗi con đường. Ngôi trường nh́n tôi
dửng dưng, xa lạ. Tôi đă như chiếc bóng
nhạt mờ của “những người đă
qua”. Lịch sử đă sang trang, chiếc bánh xe
nặng nề của thời gian đă lăn đi
một ṿng. Chỉ mấy mươi năm mà tôi tưởng
chừng dài đến cả trăm năm. Người
từ trăm năm..., lúc này đây tôi hiểu ra câu
hát ấy, câu hát về những đời người
đă cũ, về những ngày vui mơ hồ c̣n
đọng lại trong tôi như những giấc mơ
ngọt ngào không bao giờ tắt hẳn. Con đường xưa cũ ấy không c̣n
những “cây dài bóng mát”. Những “bạn bè
cũ, mới” của tôi nay đâu?! Câu hát ngày xưa
ấy chỉ c̣n ngân nga trong trí tưởng, nghe như
một nỗi ngậm ngùi. Người từ trăm năm / về
ngang trường Luật… Lê Hữu |