V́ sao Việt Nam ít đề cập đến Tết Mậu Thân 1968 Thụy My |
Theo
tác giả Bennet Murray trên
trang Politico, năm mươi năm sau bước
ngoặt của cuộc chiến tranh Việt Nam, chính
quyền cộng sản vẫn dập tắt các
cuộc tranh luận về những kỷ niệm đau
thương này. Ngọc
Đại là
một người lính quân đội nhân dân 23
tuổi, đang chiến đấu chống lại người
Mỹ gần căn cứ Khe Sanh bị bao vây, khi
đơn vị ông nhận được một
mệnh lệnh gây phấn khích. Họ sẽ ra
khỏi rừng rậm, “giải phóng” cố
đô Huế ở miền Trung và khởi động
một cuộc nổi dậy trên toàn quốc. Đó
là ngày 30 tháng Giêng năm 1968, ba năm sau khi tổng
thống Lyndon B.Johnson ra lệnh gởi 125.000 quân Mỹ
đến Việt Nam để ngăn không cho cộng
sản chiếm được miền Nam, và phần c̣n
lại của Đông Nam Á. Đại
và các đồng chí của ḿnh nh́n sự kiện này
theo kiểu khác:
với ḷng tự hào dân tộc, họ có sứ
mệnh thống nhất Việt Nam, tung ra cuộc
tấn công bất ngờ vào quân đội Việt Nam
Cộng Ḥa (VNCH) và Mỹ, mà nay được biết
đến với tên cuộc tổng tấn công
Tết Mậu Thân (Tet Offensive). Ông
Đại, năm nay 73 tuổi, khi trả lời
phỏng vấn tại nhà ở Hà Nội vào tháng Giêng
đă nói: “Ḷng căm thù của người lính
miền Bắc là rất lớn. Tất cả các
chiến sĩ đều tin rằng chúng tôi sẽ
giải phóng được toàn bộ đất nước”. Nguyễn
Quư Đức, năm đó mới 9 tuổi,
có kỷ niệm khác hẳn về dịp đầu năm
1968. Đức về thăm gia đ́nh nhân dịp
Tết nguyên đán, ngày lễ quan trọng nhất
của người Việt. Cha
của anh là một tỉnh trưởng,
đang
cố gắng duy tŕ t́nh h́nh có vẻ b́nh thường,
tại miền Nam đang bị chiến tranh hoành hành. Lệnh
ngưng bắn đă được thỏa thuận
trong dịp Tết, với đa số quân nhân VNCH
được về phép.
Có nghĩa là một tuần lễ được
nghỉ xả hơi trong thời chiến. Nhưng khi
đang ngủ trong nhà của người ông, Đức
bị những tiếng súng nổ đánh thức vào lúc
một giờ sáng. Những người lính có
nhiệm vụ bảo vệ gia đ́nh đă biến
đâu mất, xung quanh là những người đàn
ông nói giọng miền Bắc. “Mẹ
tôi ra cửa và nói: “Tôi có hai cháu nhỏ ở đây”.
Người bộ đội trả lời: “Chúng tôi
sẽ bắn bất kỳ ai trông thấy, nếu bà không
nói với chúng tôi về tất cả mọi người
trong nhà”.
Đức kể lại như thế, trong một nhà hàng
hiện ông đang sở hữu ở Hà Nội. Đức
nh́n thấy người cha bị dẫn đi và tin
rằng ông sẽ bị sát hại, trong khi những người
c̣n lại trong gia đ́nh chen chúc dưới một căn
hầm suốt nhiều ngày, cho đến khi được
lính Mỹ và VNCH cứu thoát. Tranh
luận ở Mỹ, im lặng tại Việt Nam Vào
dịp kỷ niệm 50 năm, cuộc tiến công
Tết Mậu Thân tại Huế và nhiều nơi khác
được tranh luận và mổ xẻ trên báo chí,
sách vở ; các cuộc hội nghị, chương tŕnh
truyền h́nh và triển lăm được tổ
chức trên toàn nước Mỹ, nơi mà sự
kiện này đă khiến cho dư luận trở nên
chống đối chiến tranh. Nhưng tại
Việt Nam, việc kỷ niệm thời điểm
lịch sử - diễn ra trong dịp Tết năm nay vào
ngày 16/2 - lại khác, nếu không nói là hoàn toàn khác. Và
việc các ông Đại và Đức chấp nhận
chia sẻ những kỷ niệm là khá hiếm hoi, trong
một đất nước mà sự kiện này
hiếm khi được công khai thảo luận. Mặc
cho những cải cách dần dà về thị trường
của Hà Nội, và t́nh hữu nghị đang tăng
lên với Hoa Kỳ, những chia rẽ lâu nay giữa
miền Bắc và miền Nam c̣n khá sâu đậm
ở Việt Nam.
Đối với hàng triệu người miền Nam
vẫn coi ḿnh là bên thua cuộc trong chiến tranh, cùng
với một số ít người miền Bắc
nuối tiếc chế độ cộng sản,
dịp kỷ niệm này là lời nhắc nhở đau
thương về một quá khứ đau buồn. Politico
nhận định, những ai đă từng sống
qua Tết Mậu Thân đều e ngại nói ra, trong
một đất nước mà điều luật mơ
hồ về tuyên truyền chống Nhà nước có
khung h́nh phạt đến 20 năm tù. Hàng loạt
vụ thanh trừng đă xảy ra tại Huế -thành
phố nằm trong số những chiến trường
đẫm máu nhất - nhưng chính quyền tránh không
đề cập đến : chủ
đề người Việt giết người
Việt quá nhạy cảm. Khởi
đầu cho dịp kỷ niệm 50 năm tổng
tấn công Tết Mậu Thân, có rất ít dấu
hiệu được tuyên truyền rộng răi. Thay vào
đó, các áp-phích ở Hà Nội, vốn là nét đặc
trưng trên khắp các đường phố, lại
chào mừng 88 năm ngày thành lập Đảng 3/2. Lễ
kỷ niệm chính thức Tết Mậu Thân 1968
diễn ra dưới dạng một bữa tiệc linh
đ́nh dành cho các cán bộ cao cấp tại Thành
phố Hồ Chí Minh, với các màn tŕnh diễn văn
nghệ. Theo
ông Nguyễn Quang A, 72 tuổi, một doanh nhân về
hưu và cựu đảng viên đă trở thành
một nhà ly khai ở Hà Nội, kư ức về
Tết Mậu Thân chỉ được công khai nói
đến bằng những từ ngữ mơ hồ.
“Tôi
nghĩ rằng Đảng muốn chôn vùi mọi
kỷ niệm cũ, v́ nó làm suy yếu tính chính danh
của họ”. C̣n
ông Đức, mà người cha là viên chức dân
sự đă bị cầm tù 12 năm và không
hề được xét xử, nói rằng thảm
kịch không được biết đến rộng
răi này là hết sức đáng đau buồn. “Thật
đau khổ khi đi một ṿng, gặp gỡ
nhiều người, đặc biệt là những người
trẻ, mà họ không hề hay biết về những
ǵ đă xảy ra”. Hầu
hết những câu chuyện về trận đánh và các
vụ thanh trừng ở Huế, chỉ được
chia sẻ một cách an toàn bên ngoài Việt Nam. Nhưng
trong những tuần lễ gần đây, tác giả bài
viết đă t́m được một ít nhân
chứng lớn tuổi, chấp nhận kể lại
một cách thẳng thắn. Đặc biệt là
họ chưa bao giờ thổ lộ về những
kỷ niệm đẫm máu năm 1968. Trận
đánh Huế, rất dữ dội từ ngày 30 tháng
Giêng cho đến tận đầu tháng Ba, là trung tâm
của cuộc tổng tiến công Tết Mậu Thân.
Trong khi những thành phố khác được tái
chiếm sau vài ngày, Huế lại bị chiếm đóng
hầu như toàn bộ, chỉ có những nhóm nhỏ
thủy quân lục chiến Mỹ và lính VNCH chống
chọi với quân Bắc Việt trong trận chiến
khốc liệt kéo dài cả tháng trời. Huế
và khói nhang Mậu Thân Trong
trận tiến công Huế, có
216 quân nhân Mỹ, hầu
hết là thủy quân lục chiến, đă bị
tử trận khi giành giật từng căn nhà
một. Quân cộng sản chiến đấu kịch
liệt, theo chiến thuật “nắm
thắt lưng địch mà đánh”,
tức tiến sát pḥng tuyến của Mỹ để
tránh bị dội pháo. Quân
Bắc Việt có 2.400 người chết,
c̣n phía VNCH có 452
quân nhân tử trận.
Dù quân cộng sản buộc phải rút khỏi
Huế, nhưng khả năng giữ được thành
phố lâu như thế đă ảnh hưởng đến
tuyên bố của chính quyền Johnson là chiến
thắng sắp đến gần. Ông
Đức nhắc
nhở rằng dù nhiều người Huế không hài
ḷng về sự hiện diện của người
Mỹ tại Việt Nam, nhưng đă hoan nghênh
việc quân Mỹ tham dự vào trận đánh và truy
quét quân Bắc Việt, cho đến khi họ quay
lại vào năm 1975. Các
vụ quân cộng sản giết hại hàng loạt thường
dân Huế bị che giấu tại Việt Nam. Chính
quyền chỉ mơ hồ nh́n nhận một số “sai
lầm” trong
trận chiến, và nhất quyết không chịu công
nhận tính chất “thảm sát” như bên ngoài
đều gọi. Những tin tức đầu tiên
về các vụ sát hại này là từ các nghiên
cứu của Mỹ, được tiến hành ngay sau
trận chiến. Các hố chôn tập thể được
phát hiện xung quanh thành phố. Nhiều người
bị trúng đạn hoặc là nạn nhân của
những quả bom đă san bằng Huế, những người
khác bị trói và bị hành quyết, và một số
trường hợp rơ ràng là bị chôn sống. Theo
ước tính chính thức của VNCH, có 4.856 người
bị sát hại tùy tiện ; c̣n theo Douglas Pike,
một viên chức ngoại giao Mỹ nghiên cứu
về trận đánh Huế, th́ con số này là 2.800
người. Ông
Mark Bowden, tác giả cuốn “Huế
1968: Bước ngoặt cho cuộc chiến Mỹ
tại Việt Nam”
xuất bản năm 2017, cho Politico biết ông
ước tính khoảng 2.000 người đă bị sát
hại trong một kế hoạch “thanh trừng”
đă được định sẵn đối
với những người làm việc cho chế độ
miền Nam, cho dù ông tin rằng con số thực sự
sẽ không bao giờ được biết đến.
Bowden nói: “Chắc
chắn là mỗi người mà tôi phỏng vấn,
từ Việt Cộng, bộ đội Bắc Việt
cho đến dân sự, không ai chối căi những ǵ
đă diễn ra. Điểm tranh căi duy nhất là có
bao nhiêu người đă chết”. Ông
Trương Văn Quư, một người dân
Huế 74 tuổi, sống bằng nghề dạy đàn
ghi-ta, là một phóng viên trẻ của báo VNCH trong
trận chiến Tết Mậu Thân. Khi tin tức về
vụ tấn công lan ra, ông đă từ Saigon ra Huế,
và tận mắt thấy thảm cảnh. Trong khi gia
đ́nh ông vốn làm việc cho người Mỹ,
đă chạy trốn được an toàn, nhiều người
láng giềng không có được cái may mắn
ấy. Ông Quư nhớ lại: “Tôi
thấy những xác người được
đưa ra khỏi hố chôn tập thể, họ
đă bị chôn sống”. Ông
Đại, người bộ đội miền
Bắc, nay là nhà soạn nhạc và nằm trong
số tương đối ít các công dân Việt Nam công
khai kêu gọi chấm dứt chế độ độc
đảng, nhớ lại đă thấy có những người
bị bắt và đẩy lên xe. Cấp trên nói
với ông là những người này làm việc cho chính
phủ VNCH, c̣n những người đi lùng bắt
thuộc một “đơn
vị bí mật”.
Đại không
biết số phận những người tù này ra
sao, nhưng các đồng đội ông được
lệnh: “Đưa
ra xe, những người này cần phải được
đưa đi cải tạo”… “Tôi nghe sơ qua
từ những bộ đội khác là họ có
nhiệm vụ đào một hố chôn tập
thể”. Ông
Đức, đă di tản sang California năm 1975 và
nhập quốc tịch Mỹ, trở về Việt Nam
năm 2006, cố tránh đến Huế trong những ngày
này. Nêu ra thuật ngữ trong văn hóa Việt,
vốn tin tưởng sâu sắc vào những hiện tượng
siêu nhiên, ông nói rằng các “hồn
ma” vẫn
vất vưởng trên thành phố. “Bạn
đến một góc nào đó trên đường
phố, và bạn nhớ ra rằng có một ngôi
mộ ở đây vào năm 1968”.
Nhà
sư Trần Viết Mẫn, 54 tuổi, trụ tŕ chùa
Viên Quang ở Huế nói, những kư ức về
Huế vẫn sống động, tục lệ thờ
cúng tổ tiên thấm đẫm trong xă hội
Việt Nam. Các thành viên trong gia đ́nh của người
quá cố hiện vẫn yên lặng cúng bái người
thân tại nhà. Ông Mẫn nói rằng người dân
Huế đă có được “ḥa b́nh”, nhưng
vẫn chưa đạt được “thái
b́nh” trong
tâm tưởng. “Chiến
tranh đă kết thúc, nhưng ḥa b́nh vẫn chưa hoàn
toàn đến”. Nhà
ly khai Nguyễn Quang A so sánh sự e dè của chính
quyền Việt Nam trong việc nh́n nhận quá khứ,
với thời kỳ ḥa giải kéo dài sau cuộc
nội chiến Hoa Kỳ. Ông nhấn mạnh, việc hàn
gắn vết thương cần có thời gian, ngay
cả trong các xă hội dân chủ “vẫn
c̣n là vấn đề”
giữa các tiểu bang miền Bắc và miền Nam nước
Mỹ. Theo
Politico, các nỗ lực ḥa giải hầu như
không hiện hữu tại Việt Nam. Nửa thế
kỷ sau tổng tiến công Tết Mậu Thân, đảng
Cộng Sản vẫn khăng khăng là không có
nội chiến. Bày tỏ quan điểm khác dễ
bị chụp mũ là “phản
động”,
với hậu quả là từ thất nghiệp cho
đến những bản án tù lâu dài. Ông
Đức giải thích: “
Theo luận điệu tuyên truyền th́ đảng
đă lănh đạo cuộc chiến chống Mỹ.
Nhưng nói rằng không có nội chiến, là làm ngơ
việc ba triệu người Việt đă ngă
xuống khi cầm súng bắn lẫn nhau, điều
đó làm tôi đau khổ và phẫn nộ”. |