Hôm 26 tháng 11 vừa qua, các đài
TV xôn xao nói đến việc NASA
đă đưa phi thuyền đáp xuống được
Hỏa Tinh (Mars) sau bảy tháng du hành qua hơn 301
triệu dặm (> 484 triệu km) trên không gian. Tuy vậy, thành tựu đáng
phục đó dường như chỉ để
mọi người ngưỡng mộ khen thưởng
và không có ǵ phải bàn căi thêm. Cho nên, sang hôm sau th́
TV lại trở lại với các b́nh luận sốt
dẻo về các cuộc đàm phán giữa Hoa Kỳ và
Trung Hoa vào cuối tháng 11 tại hội nghị thượng
đỉnh G20.
Nhưng cũng nhờ thế mà Hùng lại được
dịp nhớ đến anh bạn người Tàu
với câu chuyện khá lâu trước đây về
việc Trung Hoa phóng phi thuyền lên không trung. Anh
bạn này tên là Xu Đông, lúc trước làm cùng
sở với Hùng. Hai bên quen nhau nhiều v́ trong chỗ
làm có bàn ping pong; Xu Đông thích đánh bóng bàn và Hùng
thích trốn việc; nên cả hai thường rủ
nhau ra đánh ping pong. Và Xu Đông cũng hay cùng
với Hùng đi ra ngoài ăn trưa chung.
Có một lần cùng đi ăn trưa, không biết
nhân chuyện ǵ đó Hùng nói với Xu Đông là bây
giờ Trung Hoa cũng giỏi quá, từ năm 2003 đă
phóng được lên không trung một phi thuyền có
người điều khiển. Thực ra th́ lời
khen này của Hùng cũng chỉ đúng một nửa
thôi, nếu so với việc Hoa Kỳ đă phóng phi
thuyền đáp xuống được mặt trăng
vào năm 1969, sớm hơn Trung Hoa đến 34 năm.
Đó là chưa kể lên được không trung
rồi, nhưng có đáp được xuống
mặt trăng và cuối cùng có trở về lại
được trái đất hay không th́ lại là
một chuyện khác. Dù vậy, công bằng mà nói,
Trung Hoa cũng đạt được những
tiến bộ lớn trong lănh vực không gian.
Nghe Hùng khen nước Tàu của anh, Xu Đông cám
ơn và nói thêm:
- Dạo đó, tôi cũng
nghĩ như anh. Nghe tin như vậy, mừng quá,
từ Canada tôi gọi điện thoại về cho người
bạn học cũ đang làm việc tại Bắc
Kinh để chúc mừng và hỏi thăm thêm.
Xu Đông cho biết năm 2003 là
lúc anh đang theo học chương tŕnh tiến sĩ
ngành điện tử bên Canada. Trước đó, khi
c̣n ở bên Tàu th́ anh làm việc tại một
học viện khoa học, kỹ thuật ǵ đó
tại Bắc Kinh.
Hùng hỏi tiếp: Bạn anh thể nào mà lại chẳng rủ anh
về lại Bắc Kinh làm việc sau khi học xong?
Thay v́ trả lời câu hỏi,
Xu Đông lại nói tiếp đến chuyện phi
thuyền:
- Người bạn học cũ
đó nói với tôi là đừng nh́n vào những h́nh
ảnh trên TV mà tưởng lầm. Anh ta nói là chương
tŕnh phóng phi thuyền lên không gian chính yếu là do các
khoa học gia người Nga thực hiện. Sau khi Liên
Xô sụp đổ vào năm 1991, các khoa học gia Nga
không có việc làm. Th́ chính phủ Tàu tuyển
dụng họ về làm việc, nhờ vậy chương
tŕnh không gian mới thành công tới đó. C̣n các người
đứng ra họp báo, tuyên bố kết quả th́
dĩ nhiên phải là các viên quản lư người Tàu.
Xu Đông nói với Hùng, với
một âm hưởng vẫn c̣n mang vẻ thất
vọng.
Nh́n người lại nghĩ đến ta, bỗng dưng
Hùng nhớ đến chuyện Việt Nam cũng là
quốc gia Á Châu đầu tiên có người lên không
trung chứ kém ǵ ai? C̣n nhớ là vào năm 1980
trong chuyến bay lên không gian, Liên Xô có cho một
"anh hùng" người Việt Nam đi theo quá
giang. Sau đó người hùng có tên là Phạm Tuân này
c̣n được ân thưởng danh hiệu cao quư
nhất của Liên Xô là “Anh Hùng của Liên Xô” (Hero
of the Soviet Union) chứ đâu phải chuyện đùa.
Trong khi cả nước Việt Nam th́ cho đến
hết năm 2018 và chắc chắn là c̣n tiếp
tục dài hạn, vẫn không chế tạo ra nổi
một chiếc máy bay trực thăng, chứ nói ǵ
đến chuyện chế ra phi thuyền!
Nếu nh́n vào “lịch sử nhân loại” để
xem ai lên được không trung sớm, th́ "ta"
chỉ kém “anh cả Liên Xô” và hơn xa “chị
hiền Trung Quốc!” Thế mới biết là
Việt Nam "ta" lúc nào cũng lắm người
tài!
Không muốn làm anh bạn đồng nghiệp người
Tàu này bị bẽ mặt thêm, nên Hùng giữ im
lặng không dám đem ra khoe cái thành tích của
một anh Việt Nam chỉ cần "đu" theo
phi thuyền Liên Xô là cũng đủ để
trở thành "anh hùng." Bởi thế, Hùng rất
thông cảm với Xu Đông trước nỗi bẽ
bàng kiểu này.
Nỗi niềm như vừa được khai thông, Xu
Đông nói như tâm t́nh:
- Anh biết không, lúc c̣n làm
việc ở Bắc Kinh, tôi cũng hay được
mời tham dự các buổi hội thảo chuyên môn,
trong đó tham dự viên đại đa số toàn là
khoa học gia, nhà nghiên cứu hoặc là chuyên viên.
C̣n diễn giả th́ tất nhiên là quư vị có
chức quyền hoặc học vị cao. B́nh thường
th́ mấy lúc đó là lúc để phô trương
những thành quả đạt được hay
những viễn kiến được đề ra
nhằm để đưa Trung Hoa vượt trội
lên. Họp xong, th́ từ tham dự viên cho đến
diễn giả, ai cũng vui vẻ ra về với
một niềm vui là nước Tàu trong nay mai sẽ
đứng đầu thế giới.
Xu Đông tự nhiên im lặng, và
Hùng cũng để yên cho Xu Đông đang suy nghĩ.
Được một lúc, anh bạn Xu Đông nói
tiếp:
- Tuy nhiên, khi có một
tham dự viên nào có câu hỏi ǵ đặt ra cho
diễn giả và câu đó hơi khó trả lời, th́
diễn giả chỉ vào tham dự viên đó hỏi:
Anh tên ǵ, học ngành ǵ, bằng cấp đến
đâu, tiến sĩ hay cao học, tốt nghiệp
từ trường đại học nào?
Hùng nghe đến đây th́
thực sự là quá đỗi kinh ngạc v́ không
thể tưởng tượng được lại có
chuyện như vậy xảy ra tại một diễn
đàn của buổi hội thảo quy tụ các thành
phần ưu tú của một đất nước,
nhất là vào thời điểm của những năm
cuối thế kỷ 20 tại Trung Hoa.
Rồi Xu Đông và Hùng phải ăn nhanh để
trở về sở.
Xem ra vẫn c̣n ấm ức, trên đường
về Xu Đông hỏi Hùng:
- Nếu ở vào trường
hợp đó, th́ anh trả lời như thế nào?
Hùng nói:
- Tôi cũng không
biết sẽ trả lời ra sao. Nhưng để tôi
kể cho anh nghe chuyện của xứ tôi, lúc xưa có
một người học rất giỏi, 10 hay 11
tuổi ǵ đó đă đỗ Trạng Nguyên. Lúc
Trạng được đưa vào gặp Vua,
thấy Trạng c̣n bé tí, Vua hỏi Trạng giống
giống như câu của các ông xếp lớn các anh
hỏi. Th́ ông Trạng 10-11 tuổi của xứ tôi
trả lời là: Mới đẻ ra ông ấy đă
biết chữ rồi, không phải học ai hết
cả; có chữ nào không biết th́ đem ra hỏi sư
ở chùa.
Xu Đông rất ngạc nhiên,
hỏi: Có như vậy nữa à, thật không? Sau đó
th́ ông Trạng thế nào?
Hùng nói:
- Chuyện có thật chứ. Ông Trạng đó có tên
là Nguyễn Hiền. C̣n sau khi nghe ông Trạng trả
lời, th́ Vua nổi giận, đuổi ông Trạng
về nhà bắt học lại lễ nghĩa cho đúng
cách.
Xu Đông lắc đầu: Chuyện này mà xảy ra tại xứ tôi, th́
nguyên ḍng họ Nguyễn đó chắc bị xóa
sạch.
***
Rồi đến một hôm khác,
cũng đi ăn trưa, bàn chuyện “thiên hạ
sự”, Hùng và Xu Đông lan qua phần kiếm
hiệp nói đến các truyện của Kim Dung.
Rồi lân la sang đến chuyện phim ảnh vơ
thuật. Xu Đông cũng phải công nhận là
mấy tay viết phim và đạo diễn người
Mỹ, đâu có tập “kung fu” ngày nào đâu mà
họ làm phim nói được nhiều cái tinh túy
của vơ thuật Trung Hoa.
Như trong phim Kung Fu Panda, đạo diễn cho anh chàng
gấu Panda chết lên chết xuống, cuối cùng
mới đoạt được bí kíp truyền đời
của môn phái. Nhưng đến khi cả hai thày
tṛ Panda nghiêm trang trịnh trọng mở bí kíp ra xem,
th́ trong đó chỉ thấy trống trơn và
chẳng có ghi bất cứ điều ǵ bí truyền!
Ngạc nhiên đến độ "tỉnh người,"
khi ấy Panda mới “ngộ” được bí
quyết “vô chiêu thắng hữu chiêu.” Và sau đó
th́ anh chàng gấu Panda lè phè luộm thộm này đánh
bại được mọi thứ hổ quyền,
hầu quyền, và đủ thứ quyền...
Đang tắc lưỡi khen lấy khen để các
cố vấn phim ảnh của Hollywood đă
“tuyệt vời” trong việc giới thiệu giùm vơ
thuật Trung Hoa đến khắp thế giới, th́
Xu Đông nói:
- Anh biết không,
vậy mà lúc đó phim Kung Fu Panda bị cấm không cho
chiếu tại Trung Hoa.
Hùng rất đỗi ngạc nhiên:
- What? Có cái ǵ trong phim
Kung Fu Panda là chống cộng đâu? Mà ngược
lại, c̣n nói lên được tinh túy của vơ
thuật Trung Hoa và đem lại hănh diện cho người
Tàu nữa, th́ tại sao lại cấm?
Xu Đông cho biết: Chính quyền nước tôi cấm phim này
bởi v́ nó... hay quá!
Hùng: Ǵ mà lạ vậy?
Xu Đông:
- Nó là như thế này, thời đó Trung Hoa
mới “mở cửa." Cho nên cho chiếu phim
của Hollywood, nhưng bước đầu th́ ưu
tiên cho các phim họa h́nh. Lại đúng lúc phim Hoa
Mộc Lan (Mulan) cũng mới được sản
xuất ra. Mặc dù là phim Mỹ làm, nhưng nói
về huyền thoại Hoa Mộc Lan (Hua Mulan) quá hay, cho
nên dân Trung Hoa đi xem rất đông. Rồi kế
tiếp là tới phim Kung Fu Panda cũng lại quá hay.
Nếu cho chiếu nữa, th́ dân Tàu sẽ chẳng ai
đi xem phim nội địa. V́ sợ như thế,
cho nên phải cấm phim Mỹ để dân Tàu
phải xem phim Tàu.
Hùng giả vờ ngốc
nghếch:
- Nói là cho dân Tàu được tự do, nhưng
họ không có chọn lựa nào khác th́ đâu
thực sự có tự do?
Xu Đông nói:
- Nhưng trong nước th́ đâu có ai
biết. Lúc c̣n ở Bắc Kinh, tôi đọc
được bài báo của một ông professor người
Tàu của đại học Hồng Kông viết về
người Tàu. Đọc xong, th́ cũng như
rất nhiều người khác, tôi nổi giận và
xem ông giáo sư đó là ăn phải bả Tây phương
và phản bội người Tàu.
Hùng ṭ ṃ hỏi: Ông professor đó
viết ǵ vậy bạn?
Xu Đông:
- Ông giáo sư Hồng
Kông đó viết là với cá tính đặc biệt
của dân Tàu, th́ người Tàu chỉ giỏi
nhất được có hai nghề: Đầu bếp
nấu ăn (chef cook) và Thày dạy vơ (kung fu master). Hai
loại người này th́ chỉ lo giấu nghề
để đem lợi và danh cho cá nhân họ. Với
một tinh thần như vậy, người Tàu không
thể cạnh tranh với thế giới bên ngoài trong
các lănh vực khoa học kỹ thuật hay kinh tế.
Lần này th́ Hùng thật sự
là ṭ ṃ:
- C̣n bây giờ ra
tới ngoài, bạn thấy ông giáo sư Hồng Kông
đó nói sao?
Xu Đông nói:
- Th́ ông giáo sư đó
nói đúng quá chứ c̣n ǵ nữa. Đi làm lâu
rồi, bạn có thấy được bao nhiêu đồng
nghiệp người Tàu sẵn ḷng chia sẻ sự
hiểu biết của họ cho cả nhóm để
tất cả cùng tiến? Trong khi bạn thấy người
Mỹ không, ngoại trừ những chuyện tối
mật, c̣n ngoài ra biết điều ǵ là họ
sẵn sàng chia sẻ, chỉ dẫn cho người khác
và sẵn sàng học hỏi từ người khác.
Họ it có mang trong người tinh thần của
một kung fu master muốn giấu nghề và v́ quá
tự cao, ngại mất thể diện nên cũng không
muốn học hỏi từ người khác.
Anh nói thêm:
- Bởi v́ quá tự
cao không muốn thẳng thắn hỏi người khác
để học v́ sợ mang tiếng là kém cỏi,
cho nên người Tàu rất hay thich lén lút copy...
Hùng chưa hiểu trọn ư, nên
nói: Th́ Mỹ th́ cũng là tổ sư copy, nhất
là sau thời Đệ Nhị Thế Chiến...
Xu Đông ngắt lời Hùng:
- Đúng là cả hai
đều copy lúc ban đầu nhưng sau đó
rất khác nhau. Người Mỹ họ copy được
thứ ǵ, th́ việc đầu tiên là tháo gỡ các
thứ đó ra ngay, rồi lo t́m hiểu nguyên lư
vận động. Hiểu được nguyên lư
vận động rồi, họ mới làm lại
giống hệt, hoặc cải tiến, và sau đó có
thể chế ra cái khác hay hơn. C̣n người Tàu
th́ thích copy theo kiểu "sao y bản chánh," làm
giống hệt và copy ra thành nhiều bản. Sau đó,
càng sản xuất ra được nhiều, càng
thu lợi được nhanh th́ càng được
tiếng là giỏi. Thành ra về lâu về dài th́
số lượng có cao nhưng phẩm chất không
bảo đảm.
Nghe thấy Xu Đông nói cũng có
phần hợp lư, nhưng Hùng cũng chưa hoàn toàn
đồng ư, anh nói:
- Nhưng thấy Trung
Hoa cũng chế tạo được các phản
lực chiến đấu cơ xem ra cũng cao cấp,
chứ đâu phải chuyện chỉ đơn
giản là copy.
Xu Đông xác nhận là anh không
biết ǵ về các bí mật quốc pḥng và v́ là người
Tàu anh cũng mong muốn và hy vọng là kỹ nghệ
quốc pḥng của người Tàu rồi ra cũng
sẽ ngang hàng và cuối cùng sẽ vượt hơn
của Nga, của Mỹ.
Nhưng qua những ǵ mà anh đă biết về người
Tàu của anh, Xu Đông vẫn chưa tin tưởng,
anh nói:
- Làm được
chiến đấu cơ phản lực là chuyện
giỏi, đáng khen. Nhưng cho tới nay, chiến
đấu cơ siêu thanh của Trung Hoa chưa thực
sự tham dự trận không chiến sinh tử nào th́
cũng không biết khả năng tránh né hỏa
tiễn, hay nhào lộn chiến đấu của các
máy bay này ra sao.
Thấy anh bạn Xu Đông này có
những nhận xét rất thật t́nh về sự “ưu
việt” của nước Tàu của anh, cho nên Hùng cũng
không muốn làm anh buồn ḷng thêm khi đưa thêm ra
ví dụ điển h́nh khác là chiếc hàng không
mẫu hạm Liaoning mà Trung Hoa mua lại của Ukraine.
Đó là chuyện của năm 1998. Trong khi Hải quân
Hoàng gia Nhật đă có hàng không mẫu hạm từ
thời Đệ Nhị Thế Chiến.
Thực sự là không mấy ai trong số các bạn
đồng nghiệp người Trung Hoa lại thích Xu
Đông. Họ xem anh như một gă gàn, cứ hay nghĩ
xa xôi không thực tế, nhất là có cái nh́n rất
“tiêu cực” về chính xứ sở mẹ đẻ
của anh, nơi đă đưa anh đi du học,
một nơi mà đúng ra anh phải hết lời khen
ngợi.
Nhưng Xu Đông th́ lại có quan niệm hơi khác.
Anh nghĩ rằng nếu Trung Hoa mà chỉ gồm toàn
những thành phần chuyên tung hô xưng tụng
lẫn nhau về những thành tựu “ghê gớm”
của Trung Hoa mà không chịu nh́n vào những
khuyết điểm sinh tử của ḿnh, th́ khi
chạm trán với một sức mạnh không cần
thổi phồng, không cần phô trương như
Mỹ, th́ Trung Hoa sẽ không có cách ǵ để
đương đầu với “sự thực
cuối cùng” và sẽ lại ngă gục thê thảm như
những lần trước đây trong lịch sử
Trung Hoa.
V́ quan niệm như thế, nên Xu Đông hơi khe
khắt với những nhận xét hay phê b́nh của
anh về Trung Hoa với hy vọng là nhắc nhở
được đồng hương của anh là
đừng quá sống trong huyền thoại.
Nghe Xu Đông bày tỏ ư nghĩ anh muốn cải
thiện Trung Hoa bằng cách giúp người dân từ
bỏ được căn bệnh kiêu ngạo thái quá
để Trung Hoa tiến được thật xa,
tự nhiên Hùng chợt đâm lo.
Hùng lẩn thẩn nghĩ là nếu như Trung Hoa càng
có ít những người như anh bạn Xu Đông này,
th́ có lẽ sẽ tốt hơn cho Trung Hoa và đồng
thời tốt hơn cho cả thế giới.
V́ lẽ một Trung Hoa mà thiếu vắng đi sự
ngạo mạn của ḍng máu Đại Hán, th́ đó
sẽ không c̣n phải là một Trung Hoa chân chính.
C̣n đối với thế giới bên ngoài, với
một Trung Hoa đầy tham vọng mà lại lịch
sự và tế nhị th́ đó sẽ lại càng là
điều nguy hiểm gấp bội lần so với
một Trung Hoa xấc xược và kiêu ngạo.
Trần Thi
|