Tùy bút NIỀM CAY ĐẮNG ÂM THẦM Điệp Mỹ Linh |
H́nh này do một vị khán giả tốt bụng đă
tham dự Đại Hội Quốc Học Đồng
Khánh, năm 1987, tại Washington DC, chụp, rồi gửi đến bác sĩ Trần Đoàn,
nhờ chuyển đến Điệp Mỹ Linh. Điệp Mỹ Linh Đang
“lang thang” t́m tin tức trên internet, tôi chợt để
ư bảng tin về sức khỏe tâm thần của
những “vị cao niên”. Danh từ hoa mỹ “cao niên”
thường được nhiều người dùng
để chỉ người già. Riêng tôi, v́ tính
“thẳng như ruột ngựa”, tôi nhận thấy
danh từ “người già” là chính xác nhất và cũng
không xúc phạm ai cả. Lúc này tôi mới nhận ra tôi
cũng là một trong những người già. V́
cũng là người già, cho nên, tôi cũng lo ngại
về vấn đề sức khỏe tâm thần. Tôi
t́m đọc về vài phương thức pḥng
ngừa căn bệnh quái ác Dementia. Bất ngờ
một câu trong bài của bác sĩ Damien Marie khiến tôi
bớt âu lo. Câu ấy như thế này: “Learning
to play an instrument or actively listening to music are cross-modal
activities, eliciting not only the closely related sensorimotor domains
(close or near transfer, e.g., auditory processing) but also more distant
ones, for instance, processing speed, affective domains, memory, language,
executive function, or abstract reasoning, etc.” Đọc
đến đây, không hiểu tại sao tôi lại nghĩ
ngay đến Ba tôi – cụ Điệp Linh Nguyễn Văn
Ngữ, Trưởng ban ca nhạc B́nh Minh đài phát
thanh Nha Trang và cũng là Trưởng ban văn nghệ
Khu Công Chánh miền Nam Trung nguyên trung phần, vào
giữa thập niên 50 đến đầu thập niên
60 – với ḷng biết ơn vô tận! Tôi
biết ơn Ba tôi nhiều không chỉ v́ công ơn
sinh thành dưỡng dục mà c̣n v́ Ba tôi đă “đưa”
tôi vào thế giới âm nhạc từ khi tôi chỉ
vừa biết đánh vần, trong thời kỳ Ba tôi
theo kháng chiến chống Tây. Thời
theo kháng chiến chống Tây, Ba tôi là Trưởng ban
văn nghệ Sở Trừng Giới Liên Khu V. Lúc đó
tôi là “cái đuôi” – danh từ bà Ngoại của tôi
đặt cho tôi – của Ba tôi. Trong giờ làm
việc, Ba tôi đến văn pḥng để hướng
dẫn thành viên tập kịch/tập hát/tập
hợp tấu, v.v... Ba tôi đi một ḿnh. Ngoài ra,
bất cứ đi đâu ngoài giờ làm việc, Ba tôi
cũng dẫn tôi theo. Khi nào đi theo Ba tôi, tôi cũng
nắm chặt ngón tay trỏ nơi bàn tay phải
của Ba tôi rồi vừa đi vừa nhảy “cà tưng”
th́ mới theo kịp bước chân sải dài của
Ba tôi. Tôi
vẫn nhớ lần đầu tiên Ba tôi dạy tôi
về kư âm pháp. Ba tôi kẻ 05 hàng thẳng, khoảng
cách đều nhau, với bảy chấm, bên dưới
viết rơ “do/ré/mi/fa/sol/la/si”, bắt tôi học
thuộc ḷng bằng cách đọc xuôi và đọc
ngược. Trong khi tôi vui thích đọc, bà Ngoại
của tôi lên tiếng: -Ui
chao! Hắn là con gái, để Mạ hắn dạy cho
hắn may vá/thêu thùa/nấu nướng chứ con
dạy hắn cái chi mà “ ‘rề’(ré)/la/mi/xi”,
nghe... di ̣m! Ba
tôi chỉ cười, “nheo mắt” với tôi. Má tôi
từ dưới bếp bước lên, tiếp: -Tôi
nói ông hoài mà ông không nghe! Nhà tôi không có thứ “xướng
ca vô loài”, ông đừng “đưa” “con tôi” vào
con đường đó! Lúc
này tôi mới hiểu lư do tại sao khi một bài thơ
hay một nhạc phẩm của Ba tôi “ra đời”
th́ Má tôi và Ba tôi cũng bất ḥa! Cuối cùng không
một nhạc khúc/một bài thơ nào của Ba tôi
được ban văn nghệ Sở Trừng Giới
Liên Khu V tŕnh diễn! Sau
này, suốt thời gian ban B́nh Minh phụ trách văn
nghệ cho đài phát thanh Nha Trang, tôi cũng không
hiểu tại sao Ba tôi không bao giờ cho phổ
biến bất cứ tác phẩm nào của Ba tôi?
Thời điểm đó tôi sắp “bước” vào
tuổi “dậy th́”, cho nên, tôi rất thích những
câu thơ lăng mạng như hai câu sau đây của Ba
tôi: “Mắt trinh nữ lệ mờ bên sông cũ, Đợi cung đàn nghệ sĩ
vắng bao thu!” Một
thời gian ngắn sau, v́ muốn
khoe/muốn “dựa hơi” Ba tôi, tôi “đ̣i” hát
những t́nh khúc của Điệp Linh. Ba tôi chỉ cười
buồn, lắc đầu, bảo: -
Thôi, con! -Sao
kỳ vậy, Ba? -Má
không thích! Tôi
nói những ǵ tôi nghĩ: -Má
không thích th́ Má đừng nghe. Ba
tôi “xỉa” ngón tay
trỏ vào trán tôi: -“Cha
mày”! Tội nghiệp Má, con à! Má là con nhà khuê các.
Thời gian Ba trông coi sở trà Transpire của ông
Ngoại, Ba bị “tụi nó” – Việt Minh – tuyên
truyền/chiêu dụ theo kháng chiến chống Tây. Ba
đem Má và con theo. Bà Ngoại thương con và thương
Má, bà Ngoại đi theo luôn. Không ngờ Ba đă
đưa gia đ́nh vào nơi khổ nạn/đầy
nguy hiểm. Con bị mất một đứa em trong
thời kháng chiến. Má rất đau khổ! Ba có
lỗi với Má. Con hiểu chưa? Sau
khi hiểu rơ, tôi không c̣n thầm trách Má tôi nữa.
Nhưng tôi rất tiếc thương những t́nh khúc
như Bến Thu/Khánh Ḥa Niềm Thương/Người
Tản Cư, Bên Sông Cũ, v.v. và những ḍng thơ
ướt lệ của Ba tôi phải ch́m vào quên lăng.
Bây giờ tôi chỉ nhớ được vài câu thơ
– mà tôi lại không nhớ được tưa đề!
Tôi nhận ra tôi cũng có lỗi với Ba tôi v́ tôi
chỉ bận bịu vun bồi sở thích của tôi mà
tôi không ǵn giữ được những lưu
niệm hiếm quư của Ba tôi. Sau đây là hai câu thơ
từ một bài thơ trữ t́nh khác của Ba tôi mà
tôi cũng không nhớ tựa: “Nghe gió lùa trong đêm vắng, Em mơ thấy chàng bên sông mờ trăng...” Vừa
viết đến đây, tôi nghe tiếng “kịch”
rất nhỏ rồi computer tắt! Sau một lúc
“nhấn nút này/nhấn nút kia” – như lời con tôi
từng hướng dẫn – mà computer cũng vẫn
không hoạt động, tôi điện thoại cho người
con làm việc gần khu vực tôi cư ngụ. May quá,
con tôi sắp rời nhiệm sở, có thể
khoảng 5/10 phút nữa sẽ ghé nhà tôi. Sau
khi ngồi trước computer, con tôi “nhấn nút này/nhấn
nút kia”, màn ảnh computer hiện lên cùng với
niềm vui của tôi. Vừa rời bàn computer con tôi
vừa đùa, “nửa Tây nửa Ta”: -Xong
rồi đó, “bà Già”! “Bà Già” đang viết
về cái ǵ vậy? -Về
sự liên hệ giữa bệnh Dementia và người
già. -Hay
đó, Măng! Trong khi chỉnh computer cho Măng, con
đă thấy câu Măng trích của bác sĩ Damien
Marie. Măng t́m đề tài như vậy mà viết;
đừng thèm “đụng” đến cộng
sản Việt Nam (csVN) nữa, phí th́ giờ! -Ư
tưởng của con như vậy là do lỗi của
Măng và “ông Già”! -Tại
sao? -Tại
v́ người cộng sản Việt Nam – ngoài
việc đưa trẻ em 13/14 tuổi ra chiến
trận – lúc nào người csVN cũng dạy con cháu
của họ nuôi căm thù. Trái lại, người
miền Nam Việt Nam giáo dục con cháu theo đạo
đức và lễ nghĩa. -Người
csVN bị chết nhiều quá, thiếu quân th́ họ
phải dùng con nít. C̣n người cộng sản
dạy con cháu của họ nuôi căm thù, làm thế nào
Măng biết được? -Thời
gian trong “vùng kháng chiến”, ông Ngoại mở
lớp dạy học. Cán bộ cộng sản chỉ
thị ông Ngoại phải dạy mấy đứa bé
theo dơi xem Cha Mẹ mấy đứa bé ăn ǵ/nói ǵ/làm
ǵ/gặp ai v.v... rồi mách lại cho ông Ngoại; ông
Ngoại phải làm phúc tŕnh, tŕnh cho cán bộ địa
phương. Thế là ông Ngoại sợ Măng và
cậu Linh bị “đầu độc”, vội
đưa gia đ́nh trốn về lại Dalat. -Vậy
là ông Ngoại may mắn quá rồi! -May
mắn? Con nói cái ǵ vậy? Nói tiếng Anh đi! -Mommy!
Con biết câu này con dùng đúng chữ Việt. -Tại
sao con dùng chữ “may mắn”? -Măng
nghĩ đi! Ít nhất là người csVN biết
tận dụng khả năng âm nhạc/kịch
nghệ và Pháp văn của ông Ngoại để
đặt ông Ngoại vào đúng vị thế chứ
csVN không đưa súng, bắt ông Ngoại phải
bắn giết người đồng chủng – như
ông Hồ Chí Minh đă buộc bộ đội
của ông ấy thực hiện! -Nhận
xét của con chỉ đúng một phần; phần c̣n
lại... con chưa biết ǵ về cộng sản. -Phần
c̣n lại là ǵ? -Con
nghĩ xem! Người Việt Nam – cũng như đa
số nhân loại trên thế giới – đều do
Cha Mẹ sinh ra và nuôi dạy chứ người csVN có
sinh đẻ và nuôi dạy người Việt Nam nào
đâu; thế mà mỗi khi muốn khiêu chiến, người
csVN bắt chước Trung cộng, cứ cổ xúy/kêu
gào/ra lệnh/đe dọa “đánh cho đến người
Việt Nam cuối cùng” ? -Con
hiểu rồi. Tàn bạo quá! Sorry, Măng! -Con
được sinh trưởng trong một gia đ́nh
lễ giáo, lại nội trú trường Bà Sơ th́
sự suy nghĩ đầy nhân đạo của con không
có ǵ đáng trách cả. Thôi, con về đi kẻo
đến giờ kẹt xe. -Măng
tập đàn lại đi. Măng nhớ câu của bác
sĩ Damien Marie hay không? -Nhớ
mà! Nhưng mỗi khi nghe tiếng Accordéon hay là một
nhạc khúc mà ngày xưa Măng thường đàn, Măng
chịu không được! Như hôm trước tham
dự họp mặt Nha Trang, bất ngờ một ông
đơn ca t́nh khúc La Paloma. Măng ngồi chết
lặng, nhưng trái tim lại thổn thức từng
hồi; v́ kỷ niệm tươi đẹp với
ban ca nhạc B́nh Minh bừng sống rất mănh
liệt! -Măng
gắng vượt qua. Có người không chơi
nhạc mà khi biết âm nhạc ảnh hưởng
tốt đến bộ năo như thế nào th́ người
đó học nhạc; Măng biết mà bỏ th́
uổng. -Lâu
quá không đàn, bây giờ già, cây đàn nặng quá,
Măng lấy ra không nổi! Vừa
đáp lời tôi con tôi vừa đến bên thùng
đàn Accordéon – mà chính con tôi đă dùng “paycheck”
đầu tiên của con tôi, mua tặng tôi – lấy
thùng đàn từ “closet” ra. Nh́n
thùng đàn, thấy tấm giấy trắng dán ngay
ngắn, với nét chữ của tôi, tôi ngậm ngùi
nhớ lại lần đầu tiên đến Washington
DC – dường như năm 1987,
tôi không nhớ rơ – để
tham dự đại hội Quốc Học Đồng
Khánh. Bố
của các con tôi – cố Hải Quân trung tá Hồ
Quang Minh – là cựu học sinh trường Quốc
Học và cũng là bạn thân của bác sĩ
Trần Đoàn. Vợ của bác sĩ Trần Đoàn
là dược sĩ Phan Thị Nhơn lại cùng sinh
hoạt với tôi trong Ban Văn Nghệ trường
trung học Vơ Tánh Nha Trang. V́ t́nh thân, anh Đoàn điện
thoại cho Minh. Sau
khi gác điện thoại, Minh cho tôi biết, anh Đoàn
mời và dặn Minh, đến Washington DC th́ nghỉ
lại nhà anh chị Đoàn Nhơn. Điều quan
trọng là nhờ Điệp Mỹ Linh đem theo Accordéon
và giữ một mục đọc tấu. Tôi hỏi
Minh: -Rồi
ông trả lời anh Đoàn như thế nào? -Th́
anh “okay” chứ trả lời ǵ
nữa? -Sao
ông “ngon” vậy? Đàn/hát hoặc bất cứ
bộ môn nghệ thuật nào cũng phải thường
xuyên tập dược. Đằng này, mỗi khi tôi
đàn, ông “cự nự”. Tôi tự ái, bỏ đàn.
Thấy tôi buồn hoài, Ba tôi hỏi, tôi không thể nói
dối; thế là Ba tôi dạy tôi viết văn. Ông cũng
bảo “Viết lách làm
chi, dẹp đi cho rồi!”. Vậy mà, hễ ai
mời/yêu cầu tôi đàn/hát hoặc điện
thoại xin bài th́ ông nhận lời ngay. Có phải ông
chỉ muốn tôi đàn/hát “dở ẹc” để
không ai thèm mời tôi nữa hay không? -Thôi
mà, anh đă nhận lời rồi, đừng làm anh
bị “quê xệ”! Thế
là – như bao nhiêu lần trước – tôi
“chịu thua”, phải tập đàn trong thời gian
ngắn nhất, rồi đem Accordéon theo. Muốn cho nhân
viên hàng không cẩn thận khi chuyển hàng, tôi
phải gián tấm giấy lớn bên ngoài thùng đàn
rồi viết: This side is up. Very fragile, be careful, please! Ḍng
hoài niệm của tôi vừa đến đây,
tiếng của con tôi đưa tôi trở về
thực tại: -Măng vẫn đi “Gym” đều chứ? Tôi
gật đầu. Con tôi “nủa đùa nửa
thật” bảo: -Mommy!
Mommy có ông Mỹ già nào cho vui! Tôi
giật ḿnh trợn mắt nh́n con tôi! Con tôi đổi
giọng: -Sorry,
Mommy! Thôi, Mommy có Bác nào cho vui. -Từ
khi con khôn lớn cho đến khi “ông Già” mất, có
bao giờ con thấy “ông Già” đem giùm bao rác ra ngoài
cho Măng hay không? Im
lặng. Con tôi xoay vào “closette”, chuyển đề tài: -A,
để con mở thùng đàn, bưng Accordéon để
sẵn trên bàn, khi nào Măng đàn th́ đàn; khi không
đàn, Măng lấy khăn phủ lên cho bụi
khỏi bám vào, nhen! Sau
khi để Accordéon lên bàn, con tôi nói: -Okay,
Mommy! Con về chứ gần giờ kẹt xe. Từ cửa sổ trên lầu,
tôi quyến luyến nh́n theo chiếc xe của con tôi.
Khi chiếc xe khuất nơi ngă tư, tôi quay lại,
nh́n Accordéon. Chính lúc đó, tự dưng niềm xúc
động dạc dào dâng lên, rồi một t́nh khúc xưa
âm thầm trổi dậy, ray rức hồn tôi! “... Cuộc
đời biết bao nhiêu đắng cay! Đời mà thiếu em ta vắng vui...” (1) Tôi thở dài! Vừa nhẹ
nhàng tựa vào Accordéon tôi vừa lấy “kleenex”
thấm hai hàng nước mắt đang lăn dài trên
khuôn mặt cằn cỗi của tôi! Điệp
Mỹ Linh
|