Huế
Nguyễn Nhân Trí |
Cách
đây không lâu tôi có dịp đi Việt Nam và ghé
ngang Huế vài hôm dưới tư cách một du khách. Đă
mấy mươi năm rồi tôi mới trở
lại Huế. Huế vẫn c̣n cái vẻ đẹp
êm đềm của sông Hương núi Ngự như tôi
đă từng biết. Dân cư, đường
phố, chợ búa, nhà cửa tuy có đông đúc,
nhộn nhịp hơn nhiều nhưng tôi vẫn c̣n
nhận ra cái Huế cũ trong đầu của tôi. Và
dĩ nhiên khi đến Huế th́ tôi phải đi thăm
viếng những cung điện và lăng tẩm.
V́ không quen thuộc đường đi nước bước
nên tôi quyết định mướn một chiếc
xe riêng và một nhân viên hướng dẫn tại
Trung Tâm Du Lịch Thành Phố để cùng đi
với tôi đến các địa điểm trên. Người
hướng dẫn cho tôi là một cô gái lanh lợi
hoạt bát khoảng 25, 26 tuổi. Cô làm việc
rất tận t́nh và vui vẻ. Tôi nhận thấy cô có
một kiến thức khá vững chắc về
lịch sử triều Nguyễn cũng như nhiều
thắng cảnh ở Huế. Qua
vài câu chuyện trao đổi, tôi cũng được
biết thêm là tất cả các nhân viên hướng
dẫn du lịch của thành phố như cô đều
phải tốt nghiệp một khóa học về
lịch sử và chính trị rất kỹ lưỡng.
Cô giải thích đó là v́ nhà nước biết
rằng phần đông các du khách sử dụng hướng
dẫn viên là ngoại quốc và “Việt kiều”.
Họ cần “bảo đảm chất lượng”
của các hướng dẫn viên để có thể
“phục vụ tốt” cho du khách. Đến
khoảng giữa ngày thứ hai th́ tôi đă xem qua
hết những cung điện và lăng tẩm mà tôi
muốn thăm viếng. V́ tôi mướn anh tài xế
theo “ngày”, chớ không phải theo “giờ”, và v́
c̣n khá sớm nên tôi có ư nghĩ muốn tận
dụng chiếc xe và cô hướng dẫn viên sẵn
có để đi xem vài chỗ khác trong phạm vi
Huế mà tôi chưa hề đến bao giờ. Một
điều mà tôi thường liên tưởng đến
mỗi khi nghĩ về Huế là Tết Mậu Thân. Năm
1968, tôi c̣n nhỏ và đang sống ở Sài G̣n. Tuy
nhiên cho đến bây giờ tôi vẫn c̣n nhớ
rất rơ những sự việc đă xảy ra lúc
đó chung quanh tôi. Tôi nhớ mồn một những
cụm khói đen bao phủ bầu trời Chợ
Lớn từ các đám cháy nhà khủng khiếp trong
thành phố. Tôi nhớ những người tản cư
nằm ngủ nheo nhóc trong hành lang của các nhà thương,
nhà thờ và chùa. Tôi nhớ những xác người
chết nằm rải rác trên đường phố śnh
thối cả tuần lễ không ai đụng đến. Và
vài tuần sau đó lúc t́nh h́nh đă tạm yên
ổn trở lại, điều tôi nhớ nhiều
nhất là những tin tức xảy ra trên toàn quốc
được chiếu trên đài Truyền H́nh
Việt Nam băng tần số 9. Phần thời
sự nổi bật, và có lẽ ám ảnh tôi nhất
là những tường thuật về các mồ chôn
tập thể ở Huế. Trên khung máy truyền h́nh 16 inch trắng đen,
h́nh ảnh hàng trăm xác người thối rữa
được moi lên từ những băi chôn tập
thể trong các vùng quê lân cận thành phố Huế gây
ấn tượng mạnh mẽ lên trí óc non nớt
của tôi. Tôi
nhớ tiếng than khóc, nét mặt đau đớn, ánh
mắt tuyệt vọng của những người lum
khum đi vạch từng bao đựng xác người
xếp hàng dài trên đất để mong nhận
diện được người thân của họ
đă bị mất tích. Hàng trăm xác người
được t́m thấy dưới nhiều băi chôn
tập thể, hai tay bị trói thúc ké bằng dây
kẽm, xương sọ mang dấu đạn hay
bị đập vỡ bằng báng súng. Hàng chục băi
chôn tập thể dần dần tuần tự
được phác giác trong vài tháng sau khi quân đội
đồng minh và Việt Nam Cộng Ḥa giành lại
được Huế. Khi
đài truyền h́nh phỏng vấn gia đ́nh của
các nạn nhân, hầu như mọi người đều
kể một câu chuyện rất tương tự
nhau: Trong 4 tuần lễ mà những người tự
xưng là Quân Đội Nhân Dân và Mặt Trận
Giải Phóng Miền Nam chiếm đóng Huế th́ thân
nhân của họ bị những người cầm
quyền mới nầy kết án là “ác ôn” hay “có
tội với nhân dân” và đă “được
xử lư thích đáng”.
Những người bị kết án đều là
những giới chức trong chính quyền Việt Nam
Cộng Ḥa và gia quyến của họ, những sĩ
quan quân đội cũng như những người lính
đang về nghỉ phép ở nhà, những nhân
vật Công giáo được nhiều người
biết đến và những người “làm tay sai
cho Mỹ”. “Xử
lư thích đáng” có nghĩa là bị xử tử
tại chỗ hay bị bắt dẫn đi và không bao
giờ trở lại. Sau
nầy khi lớn hơn một chút, tôi có dịp quen
biết và nói chuyện tận mặt với một vài
người chính họ đă có thân nhân bị mất
tích ở Huế hồi tết Mậu Thân. Những câu
chuyện họ kể lại rất tương đồng
với những ǵ mà tôi nhớ đă thấy trong các
bài tường thuật trên truyền h́nh và báo chí lúc
ấy. Một người bạn của tôi sau nầy
kể lại chuyện ba của anh (một viên chức
làm việc cho ṭa hành chính Huế) đă lanh trí, và may
mắn, nằm trốn luôn trên trần nhà suốt
thời gian đó ngay từ giây phút biết rằng
“Việt Cộng vào”. Và mẹ anh đă phải liên
tục đóng tuồng nói dối với những người
đến nhà nhiều lần t́m ông rằng “ông
ấy đă bỏ mẹ con tôi đi theo vợ bé
ở Sài G̣n từ trước Tết rồi”. Anh
ấy cũng kể lại rằng tất cả
những đồng nghiệp với ba anh ấy ở
trong cùng khu nhà gia đ́nh công chức hành chính Huế
đều bị bắt dẫn đi và giết
chết. Nói
chung là trong ṿng 4 tuần lễ Huế nằm trong
quyền kiểm soát của quân đội Bắc
Việt và Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam,
những người dân thuộc các diện kể trên
bị truy lùng rốt ráo và giết chết. Thật
ra th́ có một số không nhỏ cũng bị
giết không phải v́ “ác ôn” hay “có tội
với nhân dân” mà chỉ v́ tư thù cá nhân. Hoàn cảnh tranh tối tranh sáng, ai cầm
một khẩu AK là cầm quyền sinh sát trong tay.
Đây là dịp để trang trải ân oán cũ
với nhau. Một
số những người bị bắt bị dẫn
ra đấu tố rồi xử bắn công khai tại
chỗ. Đa số khác bị dẫn đi thủ tiêu
mất tích. Người
ta t́m thấy thi thể của những người
bị dẫn đi mất tích nầy trong hơn 20 băi
chôn tập thể lớn nhỏ ở các vùng ngoại
ô của Huế. Mỗi băi là một hay nhiều
hố cạn chứa từ 5, 7 cho đến hơn 400
xác người. Tổng cộng có đâu khoảng
gần 7000 người đă bỏ mạng trong 4
tuần lễ đó. Một
trong những nơi tôi chưa bao giờ đến xem
ở Huế, tuy đă có nhiều lần suy nghĩ
về, là các băi chôn tập thể nầy. Tôi cũng
không rơ tại sao tôi có ư nghĩ muốn đến
những nơi đó. Có lẽ tại v́ đây là
một trong những diễn biến thê thảm nhất
trong cuộc chiến tranh Việt Nam. Có lẽ tôi
chỉ muốn đến đứng trước cái không
gian đó để cố cảm nhận những
khoảnh khắc mà sự sống của bao nhiêu con người
đă bị tước đoạt một cách vô nghĩa
lư bởi đồng loại của họ. Có lẽ tôi
chỉ muốn đối diện với những
cảm giác rùng rợn từ các h́nh ảnh kinh hăi trên
khung kính TV đă ám ảnh tôi mấy mươi năm
trước. Tôi
biết rằng cuộc thảm
sát Tết Mậu Thân đă xảy ra gần nửa
thế kỷ rồi. Đây là một khoảng
thời gian dài đủ để thay đổi
rất nhiều thứ. Cảnh vật chắc đă khác
hẳn đi rồi. Có thể không c̣n mấy ai
nhớ đến việc nầy nữa chớ nói chi có
ai c̣n biết địa điểm của các mồ chôn
tập thể đó. Và nhất là các thế hệ
trẻ sau ngày miền nam thất thủ, chẳng
hạn như cô hướng dẫn viên nầy của
tôi. Tuy
vậy tôi vẫn c̣n một chút hy vọng. Tôi biết
rằng người Việt Nam, nhất là dân quê, thường
có tục thờ cúng cô hồn, nhất là những cô
hồn chết oan ức. Thế th́ một cuộc
thảm sát như hồi Tết Mậu Thân chắc
sẽ c̣n đôi chút dấu tích như một vài
miếu thờ sót lại đâu đó. Và từ
ấy chắc sẽ có người vẫn chưa quên
lịch sử của các miếu thờ nầy. Có
thể cô hướng dẫn viên của tôi đă có
lần nào đó nghe người lớn tuổi trong gia
đ́nh kể lại về chuyện nầy chăng? Có
thể cô biết chỗ để dẫn tôi đến
đó chăng? Tôi
hỏi: “Cô có
biết chỗ những mồ chôn tập thể
hồi Tết Mậu Thân năm 1968 không? Tôi muốn
đi đến đó xem.” Cô
trả lời: “Dạ
cháu có nghe nói. Nhưng ở cách đây xa lắm.”
Rồi cô nói đến một địa danh hoàn toàn
xa lạ đối với tôi. Tôi
muốn biết chắc là cô hiểu tôi đang nói
về điều ǵ nên hỏi thêm: “Cô biết ǵ
về những mồ chôn tập thể nầy?” Cô
giải thích: “Cháu biết chứ. Đó là nơi mà
hồi Tết năm 1968 nhiều người đă
bị Mỹ Ngụy giết chết và chôn ở đấy.” Tôi
sựng lại, quay qua nh́n cô ấy. Câu trả lời
trên của cô hoàn toàn nằm ngoài dự đoán
của tôi. Tôi hỏi lại: “Ai bị ai giết?” Cô
ấy nhướng mắt trả lời một cách thông
thạo: “Th́ chú biết mà, hồi Tết năm
ấy lính Mỹ và lính Ngụy vào đây giết
chết rất nhiều thường dân và cán bộ
rồi đem chôn họ ở mấy chỗ đó.” Nét
mặt cô thản nhiên, không có dấu hiệu ǵ cho
thấy cô đang không trả lời tôi một cách thành
thật nhất. Tôi
hỏi lại một cách dè dặt: “Làm sao cô
biết rơ là lính Mỹ Ngụy đă giết thường
dân và cán bộ rồi chôn họ ở đó?” Cô
mĩm cười, có lẽ v́ sự ngớ ngẩn
trong câu hỏi của tôi: “Th́ cháu đă học rơ ràng
như thế mà. Không những ở trường
học hồi nhỏ mà khóa đào tạo hướng
dẫn du lịch của cháu cũng có dạy rất
đầy đủ. Lúc đó lính Mỹ Ngụy vào
bắn giết rất nhiều dân và cán bộ rồi
đem chôn họ tập thể. Ai cũng biết điều
đó cả.” Tôi
lặng người đi vài giây. Tôi không quên rằng
một sở trường nổi tiếng của các
chế độ cộng sản là tẩy năo toàn
bộ từ già đến trẻ. Tôi cũng không quên
ḿnh chỉ là một du khách (và tệ hơn nữa,
chỉ là một “Việt kiều”) đang ở trong
một lănh thổ nằm dưới một chính
quyền cộng sản. Tôi quyết định không
tra gạn thêm về vấn đề nầy nữa v́
chỉ vô ích mà thôi. Cô gái ấy đă giải thích
rất rơ ràng: trường học đă dạy như
vậy, khóa đào tạo cũng đă dạy như
vậy, ai cũng biết điều đó. Từ ngày
sinh ra (mấy chục năm sau khi diễn biến đó
xảy ra) cô đă được dạy bảo như
vậy. Không có lư do ǵ cô nghi ngờ điều đó.
Không có lư do ǵ tôi có thể làm thay đổi sự
hiểu biết đó của cô. Hôm
ấy tôi không nhờ cô hướng dẫn viên
dẫn đến những chỗ chôn tập thể
ấy. Một phần v́ khi hỏi thêm vào chi tiết,
tôi nhận thấy cô thật ra không biết rơ chính xác
các địa điểm đó ở đâu. Một
phần v́ tự nhiên tôi cảm thấy “cụt
hứng”. Hay nói đúng ra là tôi cảm thấy
thất vọng một cách bất ngờ và gần như
là vô lư do. Tôi
vẫn biết lịch sử là sản phẩm của
kẻ chiến thắng. Tuy vậy khi nghe cô hướng
dẫn viên giải thích về lịch sử của các
mồ chôn tập thể th́ tôi không khỏi bực
bội trong ḷng. Dĩ nhiên là tôi không để lộ
điều nầy ra cho cô ấy biết. Việc đó
không cần thiết và không có lợi cho tôi. Tôi
chỉ quyết định không đi tiếp nữa và
trở về khách sạn sớm hơn dự định. Một câu chuyện dù là phản sự thật và vô lư đến đâu nhưng nếu những người nắm quyền lập đi lập lại đủ nhiều lần, và nếu không ai được phép phản đối, th́ câu chuyện đó dần dần sẽ được công nhận là “đúng” và “thật”. Tuy đă không liên quan đến vấn đề nầy trực tiếp, chính tôi đă mắt thấy tai nghe những dữ kiện rơ rệt đủ để kết luận ai đă gây ra các vụ thảm sát đó ở Huế. Chỉ cần nh́n vào 2 điều sau đây: 1/ Việt Cộng chiếm giữ Huế 4 tuần, ngay sau khi quân đội VNCH giành lại Huế th́ người ta t́m ra các mồ chôn tập thể đầy xác chết đă thối rữa nhiều ngày; 2/
Những người bị giết đều là nhân viên
quan chức đương thời của VNCH, thân nhân
của họ đă nhận diện ra xác chồng, cha,
anh, em của họ. Chỉ hai điều trên cũng
đă đủ cho thấy quân đội Mỹ và VNCH
không thể nào là thủ phạm của các vụ tàn
sát trên. Câu
chuyện “hồi Tết Mậu Thân quân đội
Mỹ Ngụy vào Huế tàn sát nhiều người dân
và cán bộ rồi chôn họ trong những hố
tập thể” đă được tạo dựng lên
và giảng dạy một cách có hệ thống cho
những người Huế trẻ, nhất là những
người cần thiết. Tôi nhớ lời cô gái hướng
dẫn viên du lịch của tôi đă nói: họ
phải “học lịch sử và chính trị kỹ
lưỡng” v́ họ giao dịch với “du khách
ngoại quốc và Việt kiều”. Câu
chuyện trên đă trở thành một kiến thức
của thế hệ trẻ và sẽ được
truyền bá cho mọi người khác măi măi về
sau. Những nhân chứng của cuộc thảm sát
đó đă mấy mươi năm nay không thể và
không dám lên tiếng cải chính. Chỉ cần vài mươi
năm nữa th́ những nhân chứng nầy sẽ
dần dần chết mất cả. Câu chuyện
thật sự xảy ra như thế nào cũng sẽ
chết theo với họ và không c̣n ai bao giờ
biết đến nữa cả. Chuyến đi thăm Huế của tôi nói chung là mang đến nhiều kỷ niệm đẹp. Trừ việc kể trên. |