Y sĩ thành Stalingrad – Bi kịch thời hậu chiến Trọng Đạt |
Tặng
các bạn tù cải tạo. Nhân dịp lễ trao giải Oscar năm nay 4-3-2018 của Hàn Lâm Viện Mỹ Academy Awards, xin
giới thiệu quí độc giả cuốn phim
cổ điển giá trị của nền điện
ảnh Tây Đức cuối thập niên 50: Y sĩ Thành
Stalingrad, Le Medecin de Stalingrad. Phim đă được
quay đồng thời với Cầu Sông Kwai của
Anh-Mỹ, cùng đề tài về trại tù binh
Thế chiến Thứ hai. Cầu Sông Kwai quay năm 1957, một sự
hợp tác của hai nền điện ảnh
Anh-Mỹ, đạo diễn nổi tiếng David
Lean, dựa theo cuốn tiểu thuyết Pháp Le Pont De
La Riviere Kwai của Pierre Boulle in năm 1952. Phim đoạt
bẩy giải Oscar của Hàn Lâm viện Mỹ,
bẩy giải thưởng của Hàn lâm viện Anh. Y Sĩ Thành Stalingrad, Le Medecin de Stalingrad,
được quay đầu năm 1958, chiếu ở
Sài G̣n từ 1959, 1960… hồi ấy báo đăng người
Pháp tuyên bố họ lấy làm hănh diện đă
sản xuất được cuốn phim này, được
nhiều người khen hay, báo Điện Ảnh Sài G̣n
cũng đă bầu đây là cuốn phim hay
nhất trong năm 1960. Nhưng
theo tài liệu một người bạn tôi ở
Đức gửi về th́ phim do một hăng Đức
sản xuất, có lẽ người Pháp phát hành
hoặc hùn vốn thôi. Hồi
chiếu tại rạp Lê Lợi Sài G̣n năm 1960, trên
giấy áp phích quảng cáo người ta nói phim
được giải ưu hạng tại Đại
Hội Điện Ảnh Vichy, Grand prix à Festival De Vichy,
một giải thưởng của Pháp. Nói chung phim Y Sĩ Thành Stalingrad không đoạt
nhiều giải thưởng và nổi tiếng như
Cầu Sông Kwai nhưng có phần sâu sắc cảm
động, thâm trầm hơn. Tôi đă xem phim này hai lần tại các
rạp ở Sài G̣n nên c̣n nhớ rơ truyện phim, tên
đạo diễn, các tài tử chính. Cách đây
khoảng bẩy năm, tôi được xem lại
từ hăng video bên Đức có thực hiện ấn
bản mới phát hành trên thị trường thế
giới từ năm 1999. Phim do hăng Đức Divina
Film Production sản xuất, đạo diễn Geza
Radvanyl người gốc Hung Gia Lợi, tài tử
đa số người Đức, có vài người
là gốc Hung gia lợi, Thụy Điển, Áo…
dựa theo cuốn tiểu thuyết cùng tên của nhà
văn Đức Heinz Gunther Konsalik. Tác giả sinh trưởng
tại tỉnh Cologne Đức năm 1921, mới đầu
ông học y khoa sau sang kịch nghệ, văn khoa,
hồi Thế chiến thứ hai ông là kư giả
chiến trường. Chiến tranh chấm dứt ông làm
nhân viên nhà hát lớn, sau làm chủ bút, viết báo năm
1951 rồi trở thành nhà văn, cuốn truyện Der
Arzt Von Stalingrad, Bác sĩ Thành Phố Stalingrad của
ông ra đời năm 1956, khoảng gần 300 trang,
lấy bối cảnh trận đẫm máu Stalingrad rét
buốt thấu xương. Khung cảnh trại tù
khổng lồ đă là khởi đầu cho sự thành
công trong văn nghiệp của ông. Truyện đă
được dịch ra 17 thứ tiếng trên thế
giới, xuất bản được 2 triệu 500 ngàn
cuốn, ngày 1.1.1958 đă
được quay thành cuốn phim cùng tên. Truyện Bác Sĩ Thành Stalingrad được
dịch ra tiếng Pháp với cái tên vô cùng thi vị
La Neige Sur Le Fleuve, Tuyết Phủ Trên Sông. Một truyện khác nổi tiếng
của ông là Tiểu Đoàn 999 (Bataillon 999) hay Tiểu
Đoàn Trừng Giới (Bataillon Disciplinaire) khoảng
hai, ba trăm trang, đă được quay thành
phim, đầu thập niên 60 có chiếu ở Sài G̣n.
Ông đă sáng tác được 130 cuốn tiểu
thuyết, dịch ra 36 thứ tiếng đă phát hành
tổng cộng 72 triệu cuốn, là nhà văn nổi
tiếng nhưng ông vẫn bị phê b́nh là truyện
ướt át, Konsalik
mất năm 1999, thọ 78 tuổi. Truyện Bác Sĩ Thành Stalingrad dựa theo
một truyện có thật của một bác sĩ
giải phẫu tên Ottmar Kohler sinh 1908, nguyên quán gần
Cologne , người ta thường gọi ông là Bác sĩ
của thành phố Stalingrad .
Ông là bác sĩ giải phẫu làm việc cho tới ngày
2.2.1943 khi lộ quân thứ 6 của Đức đầu
hàng, hơn 90 ngàn người bị bắt làm tù binh. Bác
sĩ bị bắt và di chuyển đi 12 trại
hết thẩy, cuối năm 1953 được
thả về sau khi chiến tranh đă chấm dứt 8
năm, ông bị người Nga cầm tù 10 năm. Năm 1954 ông được Tổng
Thống Liên Bang Đức trao tặng Đại huân
chương cho người có công lao của Liên bang. Là một bác sĩ thật tài t́nh, với
những dụng cụ thô sơ mà vẫn mổ xẻ
cứu được mạng nhiều người
bạn tù và cả những người Nga. Ông bị
đưa vào ṿng lao tù sau khi lộ quân số 6 Đức
Quốc Xă đầu hàng với gió buốt lạnh
thấu xương của những cánh đồng hoang
Nga, đó là hành tŕnh đi vào cơi chết. Đối
với bác sĩ đây là khởi dầu cho một
thời gian đậm dấu t́nh thương yêu đồng
loại và ḷng nhân đạo đă khiến ông
cứu được bao nhiêu mạng sống của các
bạn tù trong sự thiếu thốn mọi phương
tiện kỹ thuật khi bệnh tật truyền
nhiễm, thổ tả, thương hàn đang lan tràn.
Đồ lau chùi tẩu thuốc, kim khâu, dao bỏ túi,
muỗng … đă được làm dụng cụ
mổ xẻ, thế mà đă giải phẫu được
kể cả những trường hợp nguy hiểm
nhất và đă được nhiều thành công đáng
kinh ngạc. Bác sĩ Kohler đă trở thành một
huyền thoại và được người ta coi như
môt thiên thần. Được
trở về Đức 1-1-1954, ông nói những người
đă chiến đấu ở Stalingrad cần bầy
tỏ cho thế giới biết sự tàn bạo kinh hoàng
của chiến tranh để không bao giờ chiến
tranh c̣n có thể sẩy.
(1) Mặc dù nước Đức là một trong
ba quốc gia có tổ chức Đại hội điện
ảnh quốc tế lâu đời và uy tín nhất:
Đại hội điện ảnh quốc tế
tại Cannes, Pháp (Festival de Cannes), Đại hội Bá
Linh (Festival de Berlin) và Đại hội Venise, Ư (Festival
de Venise) nhưng nền Điện ảnh Đức không
nổi như điện ảnh Ư, Mỹ, Nhật…
Phim ảnh Đức thường có khuynh hướng
tư tưởng. Điểm đặc biệt là phim
chiến tranh của người Đức nghệ
thuật cao hơn các phim Mỹ, Anh, Pháp, họ có khuynh
hướng chống chiến tranh không ca ngợi
chiến thắng như Âu Mỹ, Nga…Những phim chiến tranh của Tây Đức
đă chiếu ở Sài G̣n như L’Enfer de Stalingrad (Địa
ngục Stalingrad), Bataillon 999, (Tiểu Đoàn Trừng
Giới), Division Brandebourg … đều rất tuyệt
vời đă được báo chí, dư luận khán
giả Sài G̣n tán thưởng.
Trận Stalingrad
khởi đầu từ giữa tháng 9-1942 cho tới ngày
đầu hàng 2-2-1943,
gần 300 ngàn người thuộc lộ quân số 6
của Đức Quốc Xă đă tham dự, trong
thời gian bị vây hăm có khoảng 50 ngàn người
thương binh được di tản khỏi
trận địa bằng máy bay, khoảng trên 140 ngàn
chết tại trận, hơn 90 ngàn bị bắt làm tù
binh. Sau 6 tháng bị giam trong các trại, một
nửa số tù binh, tức 45 ngàn người bị
chết v́ đói lạnh, bệnh tật và sự
đối xử tàn ác của người Nga.
Số c̣n lại bị giam liên tiếp hàng
chục năm, măi cho tới đầu thập niên 50,
tổng cộng chỉ có khoảng 5 hoặc 6 ngàn người
sống sót được trả tự do về Đức
quốc. (2) Chế độ giam giữ tù binh quá lâu dài
của người Nga được coi là dă man, trên
thế giới chỉ có những nước Cộng
Sản mới giam tù binh lâu dài như thế. Sơ lược
truyện phim. “Đạo diễn Geza
Radvanyl, O.E .Hasse trong vai y sĩ đại tá Đức
Boehler, Eva Bartok trong vai
nữ y sĩ đại uư Nga Alexendra Kasalinskaya, Hannes
Messemer vai trung úy trực trại Nga Markov, Walter Reyer vai y
sĩ đại úy Đức Sellow, Leonard vai y sĩ
thiếu tá Nga Kresin, Vera vai Tamara nữ y tá quân
y Nga, Valery Inkijinoff vai thiếu tá trưởng trại
Nga… Mở đầu
phim,
tiếng chuông nhà thờ rung vang động chào đón
đoàn tù binh được thả về từ nước
Nga xa xôi. Y sĩ
đại tá Bohler được thả từ Stalingrad
về Đức,
ông vào khách sạn Anker thuê pḥng, nh́n lên bức h́nh khách
sạn Anker bị ném bom tan nát năm 1943 bác sĩ
nhớ lại khoảng đầu năm 1943, tại
mặt trận Stalingrad, bị bắt làm tù binh
đưa về trại… Một hôm tù được đưa vào
rừng lao động, cưa những cây cao lớn. Anh
tù binh Peter bị đau bụng lăn ra, được
bạn tù khiêng về, bác sĩ Bohler cho biết anh
bị đau ruột dư, ông bảo bác sĩ phụ
tá đi t́m nữ bác sĩ Nga Alexandra để xin
mổ v́ t́nh trạng nguy kịch, nữ Đại uư
bác sĩ xinh đẹp nhưng tàn ác vốn rất thù
ghét người Đức thờ ơ nói chờ bác sĩ
khu Kresin nay mai tới mổ. Bohler bèn bảo y tá Pelz
đi kiếm cho được cái khăn lông để
lấy chỉ khâu, Pels đi lấy cắp khăn
của nữ bác sĩ Nga, rất may cô ư tá Nga dễ
thương Tamara lén đem cho thuốc tê, thế
rồi với những dụng cụ thô sơ chế
biến bằng muỗng, đinh, dao bỏ túi… ông
đă hoàn thành ca mổ cứu mạng người
bạn tù. Mấy hôm sau bác sĩ Bohler và Sellnow bị
đưa ra Hội đồng kỷ luật gồm
thiếu tá trưởng trại, trung uư trực
trại Markow, thiếu tá bác sĩ Kresin mới đến
trại, nữ y sĩ Đại uư Alexandra. Bác sĩ Bohler bị khiển trách v́ vi
phạm kỷ luật, trên nguyên tắc bác sĩ tù
binh không được mổ. trung uư Markov, người
tàn ác, thù ghét người Đức phạt cắt
khẩu phần mỗi người 100 gram bánh ḿ cho
tới khi điều tra ra kẻ ăn cắp chiếc
khăn. Mọi người ra về, bác sĩ Nga Kresin
tiếp xúc riêng với bác sĩ Bohler, ông nói đă
biết bác sĩ Bohler trước là Giáo sư đại
học Wurberg, chuyên khoa về năo, nhà bác học nghiên
cứu về thủy năo, nay con trai thiếu tá trưởng
trại lên 10 tuổi bị bệnh, ngón tay em đôi
khi lỏng lẻo không nắm chắc được do
bị bệnh năo, cậu ấm có tài kéo violon rất
tuyệt. Bác sĩ Nga Kresin đề nghị Bác sĩ
Đức giải phẩu chữa cho cậu quí tử
th́ Thiếu tá trưởng trại sẽ đề
nghị thả ông về Đức, Bác sĩ Bohler
từ chối ngay. Khẩu phần bị cắt, tù binh bàn kế
hoạch đ́nh công phản đối, có kẻ
phản bội báo cáo trung uư Markov, ông cho bắt 4 tên
chủ mưu giam lại. Nữ bác sĩ Alexandra là
bạn gái của trung uư Markov, cô nàng xinh đẹp nhưng
tàn ác thù ghét người Đức, trên hai chiến
tuyến khác nhau, Alexandra
thù ghét bác sĩ Đức Sellnow
nhưng sự giao thiệp với nhau qua công việc
tại trại tù đă khiến một mối t́nh
chớm nở, nàng để mắt xanh tới chàng
Sellnow. Phái đoàn Thụy Điển đến thăm
trại, tù làm reo, trung uư Markov phải trả tự do
cho 4 người bị bắt. Tối hôm ấy Ban
chỉ huy trại đăi tiệc phái đoàn, Bohler
được bác sĩ Kresin mời lên chẩn
bệnh cho cậu bé, họ cho rằng cậu bị bướu
trong đầu. Sellnow
ngày một dan díu sâu đậm hơn với Alexandra,
họ đưa nhau vào một cuộc phiêu lưu
nguy hiểm, nếu bại lộ cô nàng sẽ bị ra
khỏi Đảng và đưa đi cải tạo, c̣n
Sellnow sẽ bị trừng trị thẳng tay. Chàng
y sĩ đại úy tù binh liều mạng
mất hết cả sự khôn ngoan, cả gan cướp
người yêu của trung úy Markov trong khi sinh mạng
của ḿnh nằm trong tay hắn. Markov biết
vậy, hắn gọi Sellnow lên pḥng làm việc cho
biết Mạc Tư Khoa đă thuận cho thả 150 người
bệnh tật về Đức, Markov yêu cầu Sellnow
lập danh sách 150 người bệnh tật, hắn nói
cũng sẽ ghi tên Sellnow lên danh sách để
cho về Đức. Đợt thả một phần
do phái đoàn Thụy Điển đến thăm
trại, Markov cho biết rất thù hận Sellnow v́ chàng
liên hệ t́nh cảm mờ ám với Alexandra. Hắn có
thể đưa chàng đi những nới rừng thiêng
nước độc, nhưng muốn chàng được
ra đi với nụ cười, sự thật Markov không
dám hăm hại Sellnow v́ sợ Alexandra sẽ không bao
giờ tha thứ cho hắn. Một chuyện
bất ngờ xẩy ra,
một buổi tối nọ tù binh trừng trị tên
phản bội Grosse, hắn báo cáo nhiều người,
lần này bị anh em đập chết vứt xác ra sân.
Tối ấy Markov tập họp tù binh cho biết đợt
thả về sẽ bị hoăn cho tới khi t́m ra
thủ phạm vụ án mạng. Bệnh trạng cậu ấm quí tử con
thiếu tá trưởng trại ngày một nặng hơn,
y sĩ thiếu tá Nga Kresin cho mời y sĩ đại
tá Bohler lên pḥng thiếu tá nói chuyện. Kresin nói
nếu bác sĩ Bohler bằng ḷng giải phẩu
tại bệnh viện Stalingrad để cứu em bé th́
thiếu tá sẽ bỏ qua vụ án mạng không báo cáo
lên cấp trên, thiếu tá sẽ cho về 150 người
bệnh hoạn. Bác sĩ Bohler vẫn ương bướng
từ chối, rồi một loạt đ̣n trả
đũa của thiếu tá như không phát thư cho tù
binh, bắt những bệnh nhân phải đi lao động
khiến Bohler đành phải chấp nhận mổ. Tại một bệnh viện Stalingrad, bác sĩ
Bohler, có bác sĩ Kresin phụ tá giải phẫu cho
cậu ấm, sau một ca mổ khó khăn đă thành
công cứu chữa cho cậu con trai thiếu tá.
Cuộc giải phẫu mang lại kết quả
tốt đẹp, những người bệnh hoạn
được lập danh sách cho về có tới
bốm trăm người, bác sĩ Bohler cũng
được về v́ đau tim nhưng ông nhường
cho bác sĩ Sellnow v́ muốn được ở
lại chăm sóc tù và cũng muốn cứu anh ta thoát
khỏi mối t́nh nguy hiểm. Sellnow vẫn không
chịu về, Bohler phải đề nghị rút thăm,
Sellnow thua cuộc phải về, nhưng
chàng không bao giờ c̣n được thấy Đức
quốc, khi lại thăm Alexandra để đặt
chiếc hôn vĩnh biệt th́ bị trung uư Markov
bắt gặp, trong cơn ghen uất hận hắn
đă nổ súng kết liễu đời chàng. Bác sĩ Bohler
sau cũng được thả về Đức
quốc, thảm kịch tù đầy vẫn c̣n in sâu
trong tâm khảm ông.” * * * Phim đă được các nhà phê b́nh tại
Đức khen ngợi: Từ điển điện ảnh Dirk Jasper:
Cuộc đời đă tạo ra cuốn phim này, nó
chứng tỏ rằng t́nh thương có thể
thắng hận thù. Một cuốn phim gây thức
tỉnh được con người dựa theo
cuốn tiểu thuyết của Konsalik với những
diễn viên nổi tiếng. Tự điển phim ảnh quốc tế:
Một cuốn phim của Konsalik với sự đạo
diễn và diễn xuất độc đáo nhưng
bị những phần soạn thảo phim hơi thô
thiển, nghèo nàn làm giảm giá trị tŕnh bầy. B́nh luận phim:
Một trong những phim quan trọng nhất của
nền điện ảnh Tây Đức sau chiến
tranh dựa theo cuốn tiểu thuyết thuộc
loại thành công nhất của Heinz G. Konsalik. Tự điển phim ảnh quốc tế: Tường thuật về những việc
đă trải qua trong trại tù tại Stalingrad của
một bác sĩ người Đức. Nghệ
thuật đạo diễn cũng như diễn
xuất trong phim của Konsalik này rất thành công. (3) . Đối với các phim mầu lộng lẫy
từ 1958, Y Sĩ Thành Stalingrad đơn giản về
h́nh thức nhưng nội dung phong phú, chủ đề
chính của phim đề cao ḷng nhân đạo, t́nh thương,
phương tiện tốt nhất để thắng
bạo tàn. Nhờ diễn xuất tuyệt vời
của các vai chính cũng như vai phụ, tài dựng
cảnh vô cùng khéo léo của nhà đạo diễn
khiến khán giả tưởng như sự thật
đang diễn ra trước mắt ḿnh. Từ
cảnh chiến tranh đến trại tù, nhà thương,
cảnh chia ly, người đi kẻ ở đă
được bàn tay thần diệu của Radvanyl làm
sống lại, đó là mảnh đời tù
đầy bi thảm thời hậu chiến. Ra khỏi
rạp hát khán giả vẫn tưởng như đang
sống trong phim. Bác sĩ Bohler
hơn cả một lương y đầy t́nh thương
yêu đồng đội nhưng ông đă được
diễn tả như một nhà tu hành từ bi hỉ
xả đă hy sinh cả bản thân để cứu
nhân độ tế. Nhiều cảnh bi
thiết, cảm động khiến người xem
đôi khi không ngăn được ḍng lệ. Vừa khi giải phẩu thành công cho cậu bé
tại bệnh viện tại Stalingrad , bác sĩ Nga
Kresin tiến lại gặp ông ân cần hỏi: “Thiếu tá có lời cám ơn bác sĩ,
thiếu tá hỏi bác sĩ có muốn ǵ không?” Bohler buồn rầu trả lời ông chỉ
muốn được về trại. Được
cho về v́ mắc bệnh tim, ông lại nhường
chỗ cho bác sĩ Sellnow v́ muốn ở
lại trông nom săn sóc các bạn tù. Oái oăm thay,
Sellnow không chịu về nại lư do không thể
bỏ trốn anh em về trước, mai mốt anh em
được thả về th́ mặt mũi nào nh́n
họ nhưng thực ra chàng đă mê mệt cô nữ
y sĩ đại úy Alexandra, không muốn trở
về. Bohler phải cứu bạn thoát ra khỏi vũng
lầy của mối t́nh nguy hiểm, ông đề
nghị hai người bắt thăm, lấy hai que diêm
đưa ra bảo ai bắt được que ngắn
sẽ phải về.
Bác sĩ đưa ra sau lưng để đánh tráo
nhưng thực ra ông bẻ cả hai que cùng ngắn,
Sellnow bắt được que ngắn, buồn thê
thảm đành phải chấp nhận đắng cay. Khi
Sellnow đi khỏi, người y tá đệ tử
Pels biết bác sĩ đă ăn gian bảo “Ngài đă bẻ hai que cùng ngắn” Bác sĩ đáp “Đây là sự lừa gạt tốt đẹp
nhất của đời ta”. Nhưng bác sĩ cũng không cứu được
Sellnow, quá mềm yếu chàng đă chết v́ mối t́nh
mù quáng. Sellnow đă cả gan cướp đào
của người nắm giữ sinh mạng ḿnh trong
tay, chàng chinh phục Alexandra thành công nhưng đang
tiến tới bờ vực thẳm không hay. Trung uư
Markov đă cảnh cáo chàng, hứa sẽ cho chàng
hồi hương nhưng Sellnow vẫn chứng nào
tật ấy không chịu rời Alexandra để
rồi cuối cùng thảm kịch đă diễn ra
đúng khi đoàn xe chở tù bắt đầu nổ
máy, Sellnow ngă
gục trước mũi súng của Markov, trước
mắt người yêu và để rồi Alexandra
bị bắt đi cải tạo, nàng đă trở thành
kẻ thù của Markov, hắn thẳng tay với nàng không
thương tiếc. Trước khi ra ngoài cổng trại chào các
bạn tù được thả về, Bohler
đến thăm cậu bé con thiếu ta trưởng
trại âu yếm bảo: “Ta đến đây để cám ơn em, v́
em mà bao nhiêu người đă được thả
về, tiếc rằng em hăy c̣n quá nhỏ, em không
biết sự sung sướng như thế nào của
những người tù binh khi họ được
trở về với gia đ́nh, ngày mai ta sẽ lại
thăm em….”. Cậu bé ngây thơ tươi cười nh́n
ông bác sĩ, đây là một trong những cảnh hay
nhất trong phim, nó chân thật và tràn trề t́nh yêu
nhân loại Kết quả của cuộc giải phẫu
hết sức bất ngờ, những người ǵa
yếu bệnh hoạn đă được trở
về nhưng bác sĩ không ngờ bi kịch diễn
ra vào giờ phút chót. Mối t́nh giữa Sellnow và Alexandra một
thảm kịch nhưng mối t́nh của cô nữ y tá
xinh đẹp Nga Tamara và chàng tù binh đau ruột dư
Peter đẹp như một bài thơ, khi chàng lên xe, cô
nàng âu sầu tựa cửa nghĩ lại
chuyện đă qua. Mới đầu Alexandra thù ghét Sellnow như nàng
đă thù ghét tất cả mọi người Đức
ở bên kia chiến tuyến, cuối cùng họ
vẫn là những con người, t́nh cảm của
họ cùng rung theo một nhịp điệu. Buổi tối trở về trại sau khi lên
Stalingrad giải phẩu, cùng ngồi trên xe
với nhau, Bác sĩ Bohler thấy bác sĩ
Kresin có nhiều thiện cảm với ông để
rồi phải nh́n nhận “Ông cũng là những người bạn
tốt nhưng bộ quân phục khác nhau nên chúng ta
đă đối mặt nhau như thế”. Mặc dù cuốn phim diễn tả lại
sự đối sử tàn ác của người Nga
với tù binh Đức nhưng nó vẫn thể
hiện một t́nh thương yêu rộng răi bao la. Người
Đức không dấu được niềm tự hào
dân tộc, trên xe trở về trại ông bác sĩ Nga
bày tỏ sự thán phục tài Bác sĩ Bohler. “Được làm việc với ông tôi
thấy hănh diện và cảm phục ông quá, chắc
ông không thích khen ngợi…”. Phải nói ngoài O.E.Hasse
không một tài tử thứ hai nào có thể đóng
được vai bác sĩ Bohler. Vầng trán cao, bộ
mặt thông thái của ông thật tương xứng
vai một nhà bác học, giáo sư đại học y
khoa. Nét mặt đầy ưu tư phiền muộn
của ông đă diễn tả quá phong phú cái bể
khổ mênh mông của thân phận con người
thời hậu chiến, O.E.Hasse thật xứng đáng
là linh hồn của siêu phẩm Y Sĩ Thành Stalingrad. Những mối t́nh éo le ngang trái trong phim
chỉ là phương tiện để lôi cuốn người
xem, chủ đề chống chiến tranh mới đích
thực là điều siêu phẩm nhằm diễn đạt.
Nó cho ta thấy chiến tranh đă biến đổi
bản chất những con người như bác sĩ
Kresin, Alexandra… đă khiến cho con người trở
nên tàn ác, thù hận lẫn nhau. Cảnh cuối phim, Bác sĩ Bohler sau khi hồi
tưởng lại tấn bi kịch của trại tù
binh, đang ở trong văn pḥng khách sạn Anker, điền
tên vào giấy tờ xong trao cho người nhân viên Ông
này ngẩn người ngạc nhiên khi biết Bác sĩ
từ Stalingrad tới, tiếng chuông nhà thờ vẫn
c̣n ngân vang chào đón những đưa con thân yêu
đang trở về đất nước. Bohler
từ từ ra khỏi văn pḥng, ông mường tượng
trong trí một đoàn quân trong ngày lễ duyệt binh,
rồi mấy đoàn quân nữa hùng dũng tiến lên
theo nhịp trống …. một chiếc hoả tiễn
phóng lên, một chiếc máy bay phản lực lao
vút lên trời xanh… bản mặc niệm bi thiết
nổi lên trên nét mặt u buồn của Bohler kết
thúc cuốn phim siêu phẩm. Thập niên 60, tôi tưởng kết luận
cuốn phim muốn nói bác sĩ Bohler tiếc nhớ
thời oanh liệt của nước Đức nhưng
nay có lẽ không phải như vậy. Các đoàn quân trong ngày lễ không phải
chỉ riêng một nước Đức mà là đoàn
quân quốc tế tượng trưng cho những người
lính chiến của nhân loại, những người
đă nằm xuống trong cuộc Đại chiến
hủy diệt sự sống của loài người.
Bản mặc niệm nổi lên là bản mặc
niệm Mỹ để tưởng niệm cho tất
cả vong linh tử sĩ của các nước đă
tham chiến như một niềm hy vọng lịch
sử sẽ không bao giờ tái diễn. Y Sĩ Thành Stalingrad, một phim có khuynh hướng
chống chiến tranh hơn là chống lại sự
đối xử tàn ác của người Nga trong
những trại tù giá lạnh.
Một kết luận hay, khó hiểu cho ta thấy tinh
thần cao thượng của siêu phẩm, đầy
t́nh vị tha, nhân bản, tràn trề t́nh yêu nhân
loại. Trọng Đạt ————————————- (1) Dựa theo tài liệu của Kho lưu
trữ hồ sơ tài liệu chính của tiểu bang,
tỉnh Koblenz do một người bạn ở Đức
(du học từ thập niên 60) gửi qua. (2) Dựa theo cuốn The Great Military
Battles xuất bản 1974 tôi đọc trước
đây khá lâu, tính ra trong số 90 ngàn tù binh chỉ c̣n
khoảng 6% sống sót. (3) Những phê b́nh trên đây trích trong các
tự điển phim ảnh do bạn tôi ở
Đức gửi sang, mặc dù là một phim nổi
tiếng quốc tế, có nghệ thuật cao quay theo
một cuốn tiểu thuyết nổi tiếng bán
chạy, nhưng người bạn tôi ở Đức
cho biết phim không được dư luận chú ư
lắm. Cũng có thể h́nh ảnh đen trắng
lạc hậu của phim quay từ 1958 so với kỹ
thuật tối tân ngày nay đă khiến cho người
ta mất cảm t́nh. |