Bút kư LỜI BIẾT ƠN MUỘN MÀNG ĐIỆP
MỸ LINH |
Thành kính tưởng
niệm Má tôi. Nhận được email của một độc
giả, với hai đoạn trích dẫn và câu
hỏi: “Chị Điệp
Mỹ Linh! V́ cũng là người Dalat, khi đọc
truyện ngắn Cuộc T́nh Xót Xa, trong
tập truyện T́m Vết Chân Xưa, tôi ngạc nhiên,
tự hỏi: Hai đoạn văn trích dẫn sau đây
là hư cấu, viết theo lời kể của ai hay là
chị viết về kỷ niệm tuổi thơ
của chị mà sao lại giống hoàn cảnh của
tôi?...” “… Nh́n
ngôi biệt thự có hai hàng hồng dọc theo con
dốc nhỏ, Bảo-Trân tưởng như nàng có
thể thấy được đứa bé gái mặc
áo đầm trắng, mang giày đỏ, chiếc nơ
cài trên mái tóc bum-bê cũng màu đỏ, đang níu
tay Ngoại, đ̣i đi mua kẹo kéo. Như mọi hôm,
Ngoại bảo cậu Út, khoảng hơn mười
tuổi, gọi chú tài lái xe đưa hai cậu cháu
đi xuống phố mua kẹo kéo...” “… Khi
cậu bé trở lại xe, tay cầm mẫu kẹo kéo,
đứa bé gái vỗ hai tay vào nhau, gương
mặt rạng rỡ. Đón nhận mẫu kẹo từ
tay người cậu xong, đứa bé lại ṿi vĩnh: “Cậu
cho em xuống ngồi chỗ bậc cấp coi Ba Má
đi xe đạp, nhen, cậu!” Cậu bé giả vờ nghiêm nét mặt,
mắt lườm lườm để thị oai
với cháu: “Mày cứ lộn xộn, nhơng nhẽo không hà! Chiều nào cũng
bắt tao dẫn đi mua kẹo kéo, rồi lại
đ̣i tới bậc cấp ngồi, để tối
về mày bị sổ mũi cho tao bị la, hả?” Thấy đứa bé gái rơm rớm nước
mắt, môi trề ra như sắp khóc, cậu bé
vừa mở cửa ngồi vào băng sau vừa cười: “Cho tao cắn một
miếng kẹo kéo th́ tao cho đi.” Đứa
bé gái dấu mẫu kẹo sau lưng, lắc đầu.
Cậu bé năn nỉ: “Cho
cậu cắn một tư thôi, rồi cậu cho đi.” Đứa
bé gái đưa mẫu kẹo ra phía trước,
ngắm nghía rồi bậm môi, lắc đầu. Người
cậu che mặt, giả vờ khóc. Đứa bé nh́n
cậu bằng đôi mắt buồn hiu, rồi
đưa mẫu kẹo cho cậu:
“Nè,
em cho cậu cắn miếng đó; mà cậu cắn chút
xíu thôi, nhen!”
(Hết trích) Đọc
xong email của vị độc giả cùng quê và hai
phân đoạn
trích dẫn, tự dưng tôi cảm thấy tim
tôi nhói
đau! Tại sao tôi có thể nhớ và diễn tả
rơ ràng h́nh ảnh của đứa bé gái mà tôi
lại không nhớ và không viết tí ǵ về người
đă sinh ra đứa bé gái; cũng chính người
đó đă mỗi ngày tự tay thay quần áo, mang giày,
chải tóc, thắt nơ cho đứa bé ấy –
chứ không để bà vú làm công việc đó? Tôi nhận ra rằng: Quả thật, đă hơn
một lần tôi viết về Ba tôi;
nhưng
chưa bao giờ tôi viết về Má tôi! Điều này
cũng dễ hiểu, v́ Ba tôi đă truyền cho tôi chút
nghệ sĩ tính trong ḍng máu và một tầm hồn
ướt lệ; c̣n cá tính chân thật, cứng
rắn và bộc trực, tôi thừa hưởng
từ Má tôi. Khi cả hai nhân vật đều có cá tính cứng
rắn và bộc trực mà cùng sống dưới
một mái nhà th́ điều ǵ sẽ xảy ra? Dù sao đi nữa, tôi cũng vẫn có lỗi đối
với Má tôi! Buồn quá, tôi nh́n qua khung cửa sổ, trên lầu.
Vừa khi đó, h́nh ảnh Ba Má tôi đạp xe đạp
cùng với mấy “ông Tây, bà Đầm”, quanh
Hồ Xuân Hương, Dalat, vào những chiều
xưa, lại hiện về... Tôi thở dài! Cuộc sống của Má tôi, trong “vùng
tạm chiếm” – danh từ do Việt Minh (tiền thân
của cộng sản Việt Nam) thường dùng –
th́ “tân thời” đến như thế; nhưng khi
Ba tôi theo kháng chiến chống Tây, cuộc sống
của Má tôi trở nên bi thảm đến không
ngờ! Tôi vẫn nhớ, câu than thở duy nhất của Má tôi
mỗi khi Má tôi buồn là: “Đi
mần chi mà khổ như ri, Trời!” Dù cuộc
sống cơ cực đến thế nào đi
nữa, Má tôi cũng chỉ bán từ từ số
nữ trang Má tôi đem theo; c̣n quần áo Má tôi
vẫn giữ lại và mặc hằng ngày. Vào một buổi tối, Ba tôi đi đâu tôi không
biết; khi trở về, Ba tôi đốt điếu
“thuốc rê”, ngồi trên chiếc “đ̣n
ngồi”, nơi sân trước, mắt dơi về phương
xa – thời điểm đó tôi chưa biết phân
biệt phương hướng Đông/Tây/Nam/Bắc
– thở dài từng hồi. Khi đi ngủ, v́ nhà chỉ có một chiếc giường
tre, tôi và Linh – em tôi – được ngủ chung
với Ba Má tôi. Tôi nghe Ba tôi th́ thầm với Má tôi: -Em cất hết quần áo của em và của con đi.
Em t́m người may cho mẹ con em vài bộ bà ba,
mặc cho giống người ta. -Bộ “tụi hắn” – Việt Minh – cũng
kiểm soát cả chuyện mặc áo quần nữa
sao? -“Tụi nó” kết tội anh là chưa “giác
ngộ”, c̣n mang tư tưởng và hành động
“tiểu tư sảng”,
cho
con mặc áo đầm, vợ ăn mặc không đúng
tiêu chuẩn! -Trời! Thường dân mặc áo quần mà cũng
phải theo tiêu chuẩn! -Anh biết anh nhầm! Em đừng buồn nữa! Anh
sẽ t́m mọi cách để đưa em và các con
trở về, kịp để các con đi học. Không biết Ba tôi có “t́m cách để trở
về” hay không, nhưng tôi vẫn thấy Ba tôi thường
vắng nhà; v́ phải đưa đoàn văn nghệ
đi tŕnh diễn xa để ủy lạo bộ
đội. Má tôi vừa là Mẹ vừa là bà giúp
việc để nuôi dạy chị em tôi vừa cưỡng
lại sự cám dỗ của nhiều cán bộ cao
cấp. Những khi Ba tôi không đưa ban văn nghệ lưu
diễn xa, nhiều cán bộ cao cấp, mỗi
chiều đều cỡi ngựa, đeo súng lục bên
hông, đến nhà Ba Má tôi học Pháp văn, do Ba tôi
dạy. Sau khi các cán bộ vào nhà, họ bảo tôi
hoặc Linh đóng cửa nhanh để khỏi ai
thấy. Hôm nào Ba tôi phải đi công tác, một số trong nhóm
cán bộ cao cấp đó – từng người – thường
đến nhà Ba Má tôi, cũng bằng ngựa và đeo
súng lục. Linh và tôi không được chơi với ai cả;
suốt ngày, ăn xong, ra ngồi chơi cạnh hầm
tṛn, trước nhà, để dễ nhảy xuống
hầm khi nghe máy bay đến. Từ vị trí này, khi
nào cán bộ đến, cột giây cương của
con ngựa vào gốc tre, tôi cũng thấy và hỏi: -Bác à! Ba con không có ở nhà mà sao bác cứ tới nhà
con hoài vậy? Thế là cán bộ bị “quê xệ”, mở giây cương,
leo lên lưng ngựa, đi. Nhiều khi chị em tôi
ham chơi, không để ư, đến khi thấy cán
bộ đi vào nhà, Linh
“phóng cái vù”, đứng chàng hăng, hai tay giăng
ngang cửa, nghếch mặt nh́n cán bộ trong khi cán
bộ gọi: -Chị
Ngữ ơi! (Ngữ là tên của Ba tôi). Khi nào cũng vậy, thấy tư thế của Linh, Má
tôi cũng ôm Linh, hôn rồi bảo: -Con khoanh tay chào bác, đi! Linh không chào mà lại ̣a lên khóc! Thế là cán bộ
trở ra, mở giây, lên ngựa, đi. Trong “vùng kháng chiến”, mọi người đền
ăn cơm độn – người địa phương
gọi là “ghé” – khoai ḿ; riêng chị em tôi, Má tôi
cho ăn cơm không “ghé” khoai ḿ và căn dặn: -Nhớ đừng cho ai thấy các con ăn cơm
trắng, nghe chưa! “Tụi hắn” mà biết
được th́ “tụi hắn” “nạo” Ba ...
trắng xương! Tôi không hiểu hết nghĩa, nhưng, bằng vào ba
tiếng rất tượng h́nh “nạo... trắng xương”
cùng ánh mắt lo sợ, nh́n quanh và giọng nói th́
thầm của Má tôi, tôi hiểu mứt độ quan
trọng của sự việc chị em tôi được
ăn cơm trắng! Nhiều khi tôi hỏi Ba Má tôi: -Sao Ba Má ăn cơm “ghé” khoai ḿ mà con với Linh không
được ăn? Ba tôi cười, xoa đầu tôi, đáp: -Cha
mày! V́ con và Linh c̣n nhỏ, răng không mạnh
bằng răng của Ba Má. Tôi cứ tin rằng Ba tôi nói thật! Một thời gian sau, Má tôi bắt đầu dạy tôi
học “a, b, c...” phát âm theo tiếng Tây. Ba tôi
dạy tôi đàn Mandoline và tập cho tôi hát. Khi tập cho tôi hát bài nào Ba tôi cũng giải thích
cho tôi hiểu ư nghĩa của lời ca rồi tập
cho tôi diễn đạt ư nghĩa của lời ca qua
giọng hát, bằng ánh mắt và bằng nét mặt.
Từ đó, Ba tôi thường dẫn tôi theo để
mấy cô chú trong ban văn nghệ nghe tôi hát rồi hát
theo, tập cách biết lấy hơi, ngân dài và
giữ nhịp. Thỉnh thoảng, trong những dịp
lễ, tôi thường “solo” – động từ ngày
đó thường dùng – những ca khúc có âm vực
cao, khó hát. Thời gian Ba tôi là Trưởng Ban
Văn Nghệ
Sở Quân Giới
Liên Khu
V,
gia đ́nh tôi sống tại làng Sơn Tịnh,
Quảng Ngăi. Trước hôm Ban Văn Nghệ tŕnh diễn để
toàn thể bộ đội và nhân viên Sở Quân
Giới Liên Khi V thưởng thức, Ba tôi dẫn tôi
theo để tôi cùng tập với ban nhạc đàn
giây ca khúc Quê Nghèo của Phạm Duy. Trong buổi tập chung kết đó, tôi thấy
một cô tên Ngộ, tóc chải phồng h́nh chữ
“S” ngay phía trên trán. Cô Ngộ rất tử tế
với tôi và đặc biệt là cô Ngộ không
rời Ba tôi. Không hiểu tại sao – ngay khi nhận
ra cô Ngộ không rời Ba tôi – tôi bỗng cảm
thấy tức giận và ghét cô Ngộ! Về nhà, tôi thầm th́ mách lại Má tôi về
việc cô Ngộ. Má tôi im lặng, khóc! Thấy Má tôi khóc, tôi thương Má tôi quá, nhưng tôi
không biết làm thế nào để an ủi Má tôi! Ngày đó, tôi không biết phải làm ǵ để an
ủi Má tôi khi Má tôi hờn ghen. Thế mà, sau khi tôi lập gia đ́nh – với một
sĩ quan tác chiến, rất “đào hoa”, rất
“ba gai”, chẳng biết “ngán” ai, nhưng lại
tốt bụng với mọi người và với Ba Má
tôi – không biết bao nhiêu lần Má tôi đă an
ủi, khuyên nhủ tôi: -Đàn ông mà, con! “Lá rụng về cội”, con à!
Con phải kiên nhẫn, dịu dàng, mềm mơng, dùng t́nh
yêu thương để giữ hạnh phúc gia đ́nh;
đừng bắt chước những người
đàn bà hung dữ, nóng nảy, làm mất thể
diện chồng con, chỉ vô t́nh “đẩy”
chồng vào tay t́nh địch thôi. Tôi ngạc nhiên: -Làm thế nào Má biết chuyện của tụi con? -Má sinh con ra, nuôi con hai mươi năm mà Má không
hiểu con th́ ai hiểu con? -Con biết con đă nhầm. Con xin lỗi Ba Má. Con làm
th́ con chịu! Con đă nộp đơn ly dị
tại ṭa án Gia Định rồi! -Con ly dị là con chỉ biết nghĩ đến
bản thân của con; c̣n mấy đứa con của
con, con tính sao? -Th́ con đi làm nuôi tụi nó! -Con nên nhớ, một đứa bé lớn lên, trở
thành người hữu dụng trong xă hội không
phải chỉ nhờ miếng ăn ... -Con biết mà! -Con biết th́ con nên “dẹp” tự ái của con
để con của con có Cha. Im lặng. Má tôi tiếp: -Con có biết là Ông Bà ḿnh dạy: “Con không Cha như
nhà không nóc” hay không? Tôi “ngớ” ra, nh́n Má tôi. Như chợt nhớ
rằng tôi không có căn bản tiếng Việt, Má tôi
cười: -Trời! Nhè đứa xuất thân nội trú trường
bà Sơ mà cứ đề cập về danh ngôn
Việt Nam! -Lúc năy Má nói “lá rơi, lá rụng” ǵ đó, con cũng
đâu hiểu rơ! Má tôi lại cười, giải thích vắn tắt
– cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng – cho tôi
hiểu câu “Lá rụng về cội”. Sau đó, Má tôi
tiếp: -Con có biết rằng, trong những gia đ́nh đổ
vỡ, đàn con bị tổn thương nặng
nhất hay không? -Má nói như vậy, rủi ảnh chết trận th́
sao? -Hai sự mất mác và tổn thương giữa người
Cha tử trận và gia đ́nh đổ vỡ hoàn toàn
khác nhau. -Hồi đó, chính Ba Má cản, không muốn con
“lấy” ảnh mà tại sao bây giờ con ly dị
ảnh th́ Má lại cản? -Đúng! Ngày đó Ba Má không tán thành cuộc hôn nhân
của con; v́ Ba Má không thể hiểu, tại sao con
được nhiều thanh niên có địa vị và
học thức cao theo đuổi mà con lại không
chịu? -Con tin vào duyên số! -Chuyện cũ, đừng nhắc nữa! Má chỉ
muốn đề cập đến t́nh trạng gia
đ́nh của con hiện tại mà thôi. -Chuyện của tụi con, Má để tụi con lo. -Nếu không v́ các cháu, Ba Má sẽ “đứng ngoài”,
để con tự quyết định. -Th́ con đă quyết định rồi! -Quyết định ly dị là một quyết định
nông nổi và ích kỷ! Con có con th́ con có bổn
phận phải giữ người Cha cho các con của
con! -Tự ảnh muốn th́ con “cho” ảnh đi
chứ đâu phải tại con xua đuổi ảnh. -Ḷng vị tha của con để ở đâu? Vợ
chồng th́ nên tha thứ cho nhau! Im lặng, v́ tôi vẫn c̣n “ấm ức”. Má tôi
tiếp: -À, con nhớ chuyện cô Ngộ thời gia đ́nh ḿnh
sống tại Sơn Tịnh không? -Dạ, sao, Má? -Ngày đó, nếu Má v́ tự ái – Má biết Má hơn
cô Ngộ về mọi phương diện – Má
bỏ Ba để “sa” vào ṿng tay của một trong
mấy cán bộ cao cấp đó th́ hậu quả
sẽ ra sao? Có phải là tự tay Má “dâng tặng”
cô Ngộ món quà mà cô Ngộ ước mơ hay không?
Rồi cũng chính Má đón nhận một trong
những người mà Linh và con không thương yêu,
không kính trọng hay không? Tôi giật ḿnh, nh́n sững Má tôi. Má tôi cười
hiền ḥa: -Con nghe lời Má, đến ṭa án Gia Định rút
đơn ly dị lại. Đây là thời điểm
thích hợp nhất để con thể hiện sự
cao thượng, ḷng vị tha và t́nh thương yêu sâu
đậm của con dành cho chồng và con của con. Viết ngang đây, tôi lại nh́n qua cửa sổ và
thấy bốn chiếc SUV quen thuộc từ từ
dừng trước nhà tôi. Tôi chợt nhớ, các con
của tôi đă hẹn chiều nay đưa tôi lên chùa
viếng hài cốt của Bố các con tôi; sau đó
sẽ đi ăn, mừng Mother’s Day, sớm một ngày.
Xin mượn câu danh ngôn của Tổng Thống Hoa
Kỳ – Abraham
Lincoln
–
để dâng lên Má tôi Lời Biết Ơn Muộn Màng:
“All
that I am, or ever hope to be, I owe to my angel Mother.” ĐIỆP MỸ LINH https://www.diepmylinh.com |