Nhạc sĩ Trường Sa Điệp Mỹ Linh phỏng vấn bạn hữu |
Trường-Sa là tác giả của
những bản t́nh ca đă một thời làm rung
động không biết bao nhiêu tâm hồn của
những người yêu nhau..Và Trường-Sa cũng là
tác giả của nhiều bản hùng ca được
phổ biến rất rộng răi trong các quân, binh
chủng. Vào một dịp đặc biệt, Điệp-Mỹ-Linh
đă tiếp xúc với Trường-Sa và ghi lại
cuộc đàm thoại ngắn. Xin anh vui ḷng cho biết anh định
cư tại Canada từ năm nào? T́nh trạng gia
đ́nh anh ra sao? Từ đó cho đến nay anh sáng tác
được bao nhiêu nhạc phẩm mới? Tôi định cư tại Canada từ năm
1991. Vợ tôi đă qua đời cách nay vài năm. Tôi
hiện sống một ḿnh, v́ các con của tôi đều
lập gia đ́nh, 3 cháu ở Toronto, c̣n một cháu
đang sống tại Mỹ. Từ đó đến nay tôi sáng tác
những ca khúc sau đây: Xin Yêu Nhau Dù Mai Nữa (được
tŕnh bày trong Thúy Nga 70), Mùa Xuân Sao Chưa Về Hỡi
Em (Thúy Nga 44), Những Mùa Thu Qua Trên Cuộc T́nh Tôi và
Khi Chuyện T́nh Đă Cuối (Asia video), Bản T́nh Ca Cho
Kỷ Niệm (Thúy Nga 70), Paris Em Về (Video Asia) Đôi
Mắt Em Tôi (Asia CD), Một Thoáng Mơ Phai (Thúy-Nga CD),
Saigon Ơi Tôi C̣n Em Đó, Thu Vẫn Qua Đây Ḿnh Ta và
Hạnh Phúc Hôm Nay. Những ca khúc này đều
xuất hiện trong CD Gịng Thời Gian, của Thùy-Dương. Ngược thời gian trở
về thời kỳ trước năm 1975, xin anh cho
biết qua xuất xứ, không gian, thời gian cũng
như cảm hứng của anh vào những lúc anh sáng
tác những nhạc phẩm nổi tiếng một
thời.
Là một sĩ quan Hải-Quân Quân-Lực
Việt-Nam Cộng-Ḥa, trước bối cảnh
lịch sử, tôi đă viết một số ca khúc
đại chúng, trong thời gian 1965-1966, như Hành Trang
Giă Từ, Chuyện Người Đan Áo, Một Lần
Xa Bến, Trên Đường Về Thăm Em v. v. Sau năm
1966 tôi chuyển hướng, chỉ viết t́nh ca.
Hầu hết các ca khúc đều buồn, từ
chuyện t́nh cảm mất mát. Từ 1967 đến 1969, những ca khúc tôi
viết tại Saigon và được Lệ-Thu thâu
thanh đầu tiên là: Xin C̣n Gọi Tên Nhau, Rồi Mai
Tôi Đưa Em và Mùa Thu Trong Mưa. Nhạc phẩm
Một Mai Em Đi tôi sáng tác năm 1973, khi đơn
vị của tôi đóng quân ở đồn Trà-Cú, cũng
do Lệ-Thu thâu thanh đầu tiên. Ngoài ra nhiều nhạc phẩm khác
của tôi cũng được những ca sĩ khác
tŕnh bày, như Tàn Tạ (Thái-Thanh), Ru Em Một Đời
( Sĩ-Phú ). Những ca khúc sáng tác tại Trà-Cú:
Một Mai Em Đi, Ru Em Một Đời, Sầu Muộn, Như
Hoa Rồi Tàn, đều do Lệ-Thu tŕnh bày. Riêng
Sầu Biển được phổ biến rất
rộng răi trong Hải-Quân, v́ bản nhạc ra đời
vào thời điểm Hải-Quân Việt-Nam Cộng-Ḥa
tham chiến trận Hoàng-Sa. Tôi không ngạc nhiên khi được
anh cho biết nhiều nhạc phẩm của anh đă
được sáng tác tại Trà-Cú. Tôi đă đến
Trà-Cú. Từ trực thăng nh́n xuống, đồn
Trà-Cú đơn độc, nằm ngay một vị trí
chiến lược rất hiểm hóc của bờ sông
Vàm-Cỏ-Đông và con kinh đào nho nhỏ. Nhưng, khi
chiều xuống, ngồi nơi băi đáp trực thăng,
nghe tiếng th́ thầm của lau sậy nơi vùng
đầm lầy từ phía sau rồi nh́n những tia
nắng úa tàn lướt nhẹ trên ḍng nước
lặng lờ của ḍng sông Vàm-Cỏ và thấy
từng khóm lục b́nh quấn quít quanh mấy
chiếc khinh tốc đỉnh đang bập bềnh nơi
cầu tàu th́, đối với tôi, Trà-Cú không c̣n là
một địa thế quân sự mà Trà-Cú chính là nơi
dễ khơi động những rung cảm thầm kín
của những người mang tâm hồn nghệ sĩ. Những bản t́nh ca của anh thường
mở đầu một cách rất dịu dàng, tha
thiết, đến đoạn giữa anh tạo
những biến âm rất lạ và rất bất
ngờ. Chính những biến âm đó xoáy sâu vào
hồn và làm nhức tim người nghe. Từ trước
75 cũng như sau 75, tôi nghe rất nhiều ca sĩ hát
nhạc của Trường-Sa. Họ hát cũng hay
lắm, nhưng, đối với tôi, chỉ có
tiếng hát Lệ-Thu mới thật sự diễn
đạt được những biến âm đột
ngột đó. Xin anh cho biết anh có cùng nhận xét
với tôi hay không? Những biến âm mà chị đề
cập không phải tự tôi cố t́nh tạo nên mà
là do những rung động sâu kín trong tôi trào dâng. Tôi
đồng ư với nhận xét của chị về
tiếng hát Lệ-Thu. Vào thời điểm 1964-1965
Lệ-Thu hát hay nhất và tôi thích tiếng hát
Lệ-Thu nhất. Tại sao thời gian đó anh không
phục vụ tại pḥng Chiến Tranh Chính Trị mà
lại chỉ huy những đơn vị chiến
đấu? Cảnh sắc và những ḍng sông mà
đơn vị của anh đi qua có đem đến
cho anh nguồn cảm hứng nào hay không? Tôi không thích sống và làm việc g̣ bó
tại văn pḥng, mặc dù Phó Đề Đốc Hoàng-Cơ-Minh
đă chú ư và vài lần đề nghị tôi về
Chiến Tranh Chính Trị. Cảnh sắc và những ḍng
sông mà đơn vị tôi đă đi qua có đem
cảm hứng đến cho tôi, nhưng v́ đơn
vị của tôi đụng trận liên miên nên tôi không
thể sáng tác được. Một lần, tại căn
cứ Tiền Doanh Yểm Trợ Rạch-Sỏi,
thấy mấy chiếc khinh tốc đỉnh nhận
nhiên liệu xong, sắp trở lại vùng hành quân, sông
Cái-Lớn, tôi xin ông trung úy trưởng toán cho tôi
“quá giang”. Ông trung úy bảo để ông ấy xin
phép chỉ-huy-trưởng của ông ấy đă. Sau
khi ông trung úy ấy dùng máy truyền tin tŕnh với anh
về yêu cầu của tôi, tôi nghe anh bảo ông trung
úy tả h́nh dáng của tôi cho anh nghe xem có đúng hay
không rồi anh mới quyết định. Lúc đó tôi
mới biết chỉ huy trưởng của ông trung úy
là anh; nhưng tôi vẫn chưa biết anh là Trường-Sa.
Khi vào đến vùng hành quân, gặp anh, tôi mới
được biết anh là tác giả những bản
nhạc mà tôi rất thích. Xin anh cho biết lúc đó
anh chỉ huy giang đoàn nào? Và khi hành quân ở vùng sông
Cái Lớn anh có cho ra đời nhạc phẩm nào hay
không?
Lúc đó tôi chỉ huy Giang-đoàn 63
Tuần-Thám. Đơn vị của tôi hoạt động
trên sông Cái-Lớn chỉ có 3 tháng. Trong thời gian này
đơn vị của tôi cũng đụng trận
hoài nên không sáng tác được ǵ cả. Sau đó
Giang-đoàn 63 Tuần-Thám phải quay về Đồng-Tháp-Mười
để giải tỏa áp lực địch ở
kinh Đồng-Tiến. Tại vùng này, vào mùa Hè năm
1972, chúng tôi đă chịu một trận đánh
rất ác liệt. Xin anh cho biết một cách khái quát
về trận đánh đó để độc
giả được biết thêm về một khía
cạnh khá đặc biệt của anh. Tại trung tâm Đồng-Tháp-Mười và
cũng là trung tâm kinh Đồng-Tiến, Hải-Quân thành
lập một căn cứ tại Phước-Xuyên. Căn
cứ này là hậu cứ của Giang-Đoàn 63 Tuần-Thám.
Từ căn cứ Phước-Xuyên đi về hướng
sông Vàm-Cỏ-Tây, hai bên là rừng tràm dày đặt,
chạy dài tới Ấp-Bắc. Từ căn cứ Phước-Xuyên
đi về hướng sông Cữu-Long, hai bên là đồng
trống, thỉnh thoảng có một khu dân cư ở
ven kinh.
Ngày 07-04-72, đoàn khinh tốc đỉnh
của Giang-Đoàn 63 Tuần-Thám đang tuần tiễu
trong khu rừng tràm th́ bị lực lượng
Cộng Sản Bắc Việt, từ biên giới
Kampuchea xâm nhập vào lănh thổ Việt-Nam, tấn công.
Trong khi đó đoàn khinh tốc đỉnh, cũng
thuộc Giang-Đoàn 63 Tuần-Thám, đang hoạt động
nơi khu đồng trống th́ bị đánh bằng
ḿn áp lực, căn cứ Phước-Xuyên bị pháo
kích liên tục và bị phóng hỏa tiễn. Giang-Đoàn
63 Tuần-Thám được tăng cường
một số khinh tốc đỉnh thuộc Giang-Đoàn
Ngăn-Chận và Giang-Đoàn 59 Tuần-Thám. Lúc này
mọi hoạt động của lực lượng
Hải-Quân đều phải “co” lại, v́ mặt
nào cũng bị tấn công. Suốt hai tháng bị bao vây tại Đồng-Tháp-Mười,
lực lượng Hải-Quân đă hai lần mở
đường máu ra Ấp-Bắc, với sự
yểm trợ của lực lượng Bộ-Binh
phối hợp với Không-Quân Hoa-Kỳ, nhưng khi
đến khu rừng tràm th́ bị đánh dội ngược
trở lại. Các Giang-Đoàn Tuần-Thám đều
được trang bị bằng khinh tốc đỉnh.
Khinh tốc đỉnh được chế tạo
bằng vật liệu nhẹ nên ưu thế là
tạo được vận tốc cao nhưng yếu
thế là khi bị ḿn th́ tàu vỡ tan! Do đó
lực lượng Hải-Quân bị tổn thất
nặng trong trận này. Đơn vị Việt-Cộng
chủ động trận đánh này tôi không nhớ rơ,
dường như là Công-Trường 5 Cộng Sản
Bắc Việt. Sau đó anh về Trà-Cú, đúng
không? V́ tôi nhớ khoảng thời gian cuối 72
hoặc đầu 73, tôi gặp anh ở Trà-Cú.
Vâng. Sau trận đánh kinh hoàng ở căn
cứ Phước-Xuyên, tôi được thuyên
chuyển về làm chỉ huy trưởng Giang-Đoàn 53
Tuần-Thám, chịu trách nhiệm vùng sông Vàm-Cỏ-Đông,
trú quân tại căn cứ Trà-Cú, thuộc tỉnh
Hậu-Nghĩa. V́ đơn vị của tôi hoạt
động trên sông Vàm-Cỏ-Đông với mục đích
cắt ngang thủy lộ xâm nhập của CSBV. từ
mật khu Mơ-Vẹt nên bị đụng độ hoài
và căn cứ Trà-Cú bị pháo kích liên miên, kể
cả bị hỏa tiễn AT3. Ngày đó, ở cương
vị của một sĩ quan Hải-Quân ngành chỉ
huy và tiếng tăm của một nhạc sĩ
được mến mộ, nếu buộc anh phải
lựa chọn, anh chọn danh xưng nào? Là một thiếu tá Hải-Quân, tôi
rất hănh diện đă phục vụ cho lư tưởng
tự do; đó là hoài bảo của một thanh niên
đầy nhiệt huyết trước nhu cầu
của đất nước; đó cũng là danh
dự của cả một đời người, tôi
không thể không chọn lựa danh xưng này. Mọi người sinh ra đều có
những năng khiếu khác nhau. Viết một ca khúc,
trước hết ḿnh đă phần nào là một người
làm thơ và ḿnh cũng phải có một giác quan
rất bén nhạy mới có thể tạo ra được
những chuỗi âm thanh hài ḥa để người
nghe cùng rung động với tâm tư của ḿnh. V́
vậy, trong âm nhạc, tôi cũng không thể không nh́n
nhận đây là một nhu cầu vô cùng cần
thiết cho đời sống tinh thần. Anh trả lời khéo léo vô cùng.
Xin anh cho biết tựa đề nhạc phẩm anh sáng
tác đầu tiên và ca sĩ nào tŕnh bày? Cho đến
nay tổng cộng anh sáng tác được bao nhiêu ca
khúc? Bản nhạc do tôi sáng tác đầu tiên
là một ca khúc Tango Habanera, tựa đề Mây Trên Đỉnh
Núi, để tặng người bạn tên Hoàng, xướng
ngôn viên đài phát thanh Dalat. Bản này do Thanh-Lan hát.
Cho đến nay, kể cả một số ca khúc chưa
phổ biến, tổng cộng tôi sáng tác khoảng 50
bài. A nh nhận xét như thế nào
về nền âm nhạc Việt-Nam ở trong nước
kể từ khi anh ra tù rồi vượt biển?
Thời gian đó có bao giờ vô t́nh anh nghe lại
được những bản nhạc của anh trong
số “nhạc vàng” mà người miền Bắc
rất thích hay không? Nếu có, lúc đó anh nghĩ ǵ
và cảm nhận được ǵ? Suốt thời kỳ chiến tranh, người
miền Bắc Việt-Nam chỉ được các
nhạc sĩ phổ biến những ca khúc động
viên tinh thần chống Mỹ. Tuy nhiên, sau khi chiến
tranh chấm dứt, khuynh hướng phổ biến
“nhạc vàng”Ï được nới rộng và
quần chúng có dịp thưởng thức phần nào
âm nhạc miền Nam. Chính tôi đă được
nghe một chương tŕnh nhạc êm dịu do
Phạm-Trọng-Cầu tổ chức và một ca sĩ
hát bài Rồi Mai Tôi Đưa Em. Và sau khi vượt
biển, ra nước ngoài, tôi được xem
một show video , ca sĩ Lan-Ngọc tŕnh bày Xin C̣n
Gọi Tên Nhau và Mùa Thu Trong Mưa. Những lúc đó tôi
rất xúc động. Anh so sánh như thế nào giữa
nền âm nhạc Việt-Nam tại hải ngoại và
nền âm nhạc tại Việt-Nam từ 1954 đến
năm 1975? Có thể chia làm
hai thành phần. Thành phần những người
viết nhạc từ trước 1975. Do hoàn cảnh
sinh sống trên quê hương tạm dung khác biệt
với quê hương Việt-Nam nên bị hạn
chế và cái nh́n có khác đi. Thành phần những người
trẻ viết nhạc sau 1975. Số người sáng tác
đông đảo, âm nhạc có khuynh hướng
trẻ, tuy nhiên, bị hạn chế về văn chương
Việt-Nam, v́ họ không được hấp thụ
như những người sinh ra, lớn lên và viết
nhạc tại Việt-Nam. Đa số lời ca sáo
ngữ, không có chiều sâu. Anh có
nhận thấy rằng, trong khi người viết
nhạc tại hải ngoại thiếu hoàn cảnh
để đưa âm nhạc gần với t́nh
tự dân tộc th́ nhiều nhạc sĩ và ca sĩ
tại Việt-Nam lại có chiều hướng
muốn rời xa những ǵ họ sẵn có để
bắt chước theo nhạc ngoại quốc hay không? Vâng. Đó là điều
thật đáng tiếc. Anh có
nhận thấy rằng “ḍng Boléro nhàm chán” của
thời trước 75 nay không xuất hiện nhiều
trong nền âm nhạc Việt-Nam tại ngoại
quốc hay không? Vâng. Tôi nhận
thấy sự giảm thiểu đó. Nhưng, theo tôi,
Rhumba hay Boléro tự nó không đem đến cho người
nghe chút nhàm chán nào cả mà chỉ v́ nó dễ đàn,
dễ hát, ai đàn, ai hát cũng được nên
dễ phổ biến. Người viết nhạc
thời đó thích phổ nhạc hoặc viết
những ca khúc theo điệu Bolero để phổ
biến rộng răi nên người nghe nghe hoài đâm
ra không cảm thấy hay nữa. Khi sáng
tác anh thường xử dụng nhạc cụ nào? Tôi thiếu may
mắn. Thuở thư sinh vừa học văn hóa
vừa tự nghiên cứu âm nhạc theo bộ sách giáo
khoa của Traité Dubois, gồm Harmonie Consonante, Harmonie
Dissonante, Contre Point, Le Fugue. Đến tuổi động viên,
tôi gia nhập Hải-Quân, khóa 12 sĩ quan Hải-Quân
Nhatrang. Nhịp độ chiến tranh và cuộc đời
quân nhân không cho phép tôi thực hiện những điều
tôi mong muốn như học một số nhạc
cụ tôi thích, chẳng hạn như Piano. Tôi chơi
Guitar từ khi tôi 14 tuổi. Anh có
muốn trở lại thăm những vùng “không gian xưa
quen gót lầy” (1) hay không? Muốn lắm
chứ. Tôi và bạn bè của tôi đă trải dài
phần đời tươi trẻ của chúng tôi
trong những “vùng không gian xưa quen gót lầy”
đó. Chuỗi ngày tươi trẻ ấy tuy
triền miên sống trong hiểm nguy, khốn khó, lúc nào
cũng cận kề với cái chết, nhưng chúng tôi
rất hănh diện là chúng tôi đă sống một
phần đời đáng sống. Sau chương
tŕnh do Paris By Night thực hiện anh có dự định
nào khác cho tương lai gần hay không? Tôi chỉ mong
gom góp tất cả những ca khúc tôi viết từ trước
đến nay để cho vô một tuyển tập, nhưng
tôi vẫn chưa thực hiện được, v́ lười! Anh
muốn nhắn gửi điều ǵ đến độc
giả không? Tôi xin cảm
ơn độc giả và những người đă yêu
thích nhạc của Trường-Sa. (1) Lời ca của nhạc phẩm Rồi Mai Tôi Đưa Em, của Trường-Sa. |