Ba tôi một ḿnh lạc vào trong
Nam làm việc từ năm 1948. Tất cả ḍng
họ bà con, đại tộc bên nội lúc ấy
đều sống ở miền Bắc. Đến 1954,
khi Hiệp Định Genève kư chia đôi đất nước,
ba tôi mua vé tàu tất tả chạy ngược ra
Bắc để níu kéo gia đ́nh nhưng không kịp
nữa v́ ḍng họ nội đều ở Cao
Bằng, quá xa Hà Nội, không có đủ phương
tiện để đi và về kịp… Ba đành
phải đau khổ lên tàu quay về lại Sài G̣n…Thế
là bắt đầu từ đấy, ba tôi quay
quắt nhớ cha mẹ, nhớ đàn em tám đứa
hăy c̣n nheo nhóc, nhớ núi, đồi, làng xóm…
Khi vào Nam làm việc cho Pháp, cũng có vài bác cùng quê
ở Cao Bằng, cùng học và ra trường với
ba tôi chung Khoá Một Quốc Gia Hành Chánh, khoá đầu
tiên của Pháp đào tạo, và cũng vào Nam làm
việc như ba tôi. Ba và các bác chơi rất thân
thiết với nhau. Khi gặp nhau, ba và các bác hay ph́ phèo
điếu x́ gà, nói chuyện với nhau bằng
tiếng Tày, là ngôn ngữ của sắc dân Tày ở
Cao Bằng. Khi ấy, tôi loáng thoáng, mơ hồ đoán
ba tôi có những nỗi niềm mà chỉ có các bác
mới chia sẻ được với ba… Đến
khi biến cố 1975 ập đến, chúng tôi mới
biết chúng tôi c̣n có một… ông anh cùng cha khác
mẹ sống bao nhiêu lâu nay ở Cao Bằng, thiếu
hoàn toàn hơi ấm với những săn sóc, thương
yêu của người cha mà chúng tôi ở Sài G̣n đă
được hưởng trọn vẹn…
Ba và cả má của tôi lúc ấy đang là công
chức trong Ṭa Hành Chánh ở B́nh Dương. Tháng
6/75, như bao công chức khác, ba tôi được
lệnh phải đi học tập MỘT tháng
để biết “đường lối của nhà nước
mới”. Chúng tôi, cũng như tất cả người
miền Nam lúc ấy, đă ngây thơ soạn cho ba
chỉ vỏn vẹn một ba lô gồm ít quần áo,
vật dụng cá nhân, một cái chiếu với cái
gối bằng gỗ bọc da màu đỏ đă
đi theo ba tôi cả cuộc đời của ông (Má
của tôi sau đó cũng bị đi học tập,
nhưng chỉ học tại B́nh Dương sáng đi
chiều về trong ba tháng!).
Trước ngày ba đi học tập một ngày, trưa
ấy chỉ có tôi và má tôi ở nhà để lo
thức ăn cho ba ngày mai sáng lên đường.
Bỗng có tiếng chuông reo. Ôi! Tiếng chuông như
đă bị quên lăng sau cái ngày tang thương 30/04/75,
chẳng ai dám thăm viếng ai cả, nhất là
những gia đ́nh Mỹ Nguỵ như gia đ́nh
của tôi, họ đều ngó lơ đi khi chạm
mặt chúng tôi ngoài đường…Tôi nh́n ra
cổng, thấy anh bạn học cùng trường
với chị Hai của tôi, có mái tóc quăn tít, đi
với một người cán bộ Việt Cộng.
Cả hai cùng mang dép râu, cùng kẹp nách đầy
sổ sách giấy tờ…Tôi và má tôi đoán rằng
họ muốn bổ túc giấy tờ trước khi
ba đi học tập, nên tôi đă ra mở
cổng…Nhưng không phải như chúng tôi đoán! Cái
người bạn học của chị tôi là… điềm
chỉ viên cho tên cán bộ, đến nhà chúng tôi
để… kiểm kê và tịch biên nhà!Họ ghi
xuống tất cả những ǵ đang có trong nhà
của chúng tôi. Từ chiếc ghế đẩu, đến
cái… chuồng gà…; từ cái nồi cơm điện,
bộ ấm trà, đến các… toilet bowls! Cuối cùng,
trước khi ra về, họ đă bắt má tôi kư vào.
Trong tờ kiểm kê dài cả chục trang giấy này,
họ bảo rằng v́ ba và má của tôi đă làm
việc cho Mỹ Ngụy tức là thuộc thành
phần phản động, v́ chị Hai của tôi làm
việc cho…C.I.A, một thành phần “cực kỳ
nguy hiểm”! (Chị tôi đang du học môn… Kinh
Doanh và Kế Toán tại Nhật mà cái tên bạn
học của chị tôi đă cố t́nh chụp mũ
gia đ́nh tôi!), v́ các cậu, các d́, và chánh yếu là
v́ ông anh rễ của má tôi là một Tổng Trưởng
của guồng máy Tổng Thống Thiệu đến
ngày 29/04/1975 nên chúng tôi có… quá nhiều tội
với nhân dân, phải… trả nợ lại cho nhân dân!
Và, cái câu quan trọng, khủng khiếp nhất trong văn
bản này là: “Phải ra khỏi nhà trong ṿng một
tháng mà không được đem theo những thứ
đă liệt kê!” Có nghĩa là phải để
lại hết tất cả của cải vật
chất đă oằn lưng dành dụm cả đời
để cho bọn họ chia chát, rồi ra đi
với hai bàn tay trắng!
Ba tôi đi “tŕnh diện học tập” ngày hôm sau
với cơi ḷng tan nát. Không biết rồi gia đ́nh
sẽ dọn đi đâu? Không biết rồi vợ
con ḿnh sẽ làm sao mà sống? Nh́n ba tôi rưng rưng
lệ, bước chân thiểu năo mà tôi thật đau
ḷng. Phải chi họ đến kiểm kê trễ hơn
một ngày, chỉ một ngày thôi, th́ có lẽ ba tôi
đi … “học” mà
không đau khổ và lo lắng như vậy.Các
cậu, các d́, các bà con của má tôi cũng đi
học tập khắp các trại cải tạo hẻo
lánh, đều bị kiểm kê, đều bị
lấy nhà, khổ không thua ǵ chúng tôi… Gia đ́nh năm
người của chị Hai Ng., (con của d́ Ba tôi) v́
lên tàu ra sông Sài G̣n ngày 30/4/75, đă bị đạn
bắn theo. Chiếc tàu Hải Quân chở các sĩ quan
viên chức cao cấp cùng gia đ́nh đi chuyến di
tản cuối cùng đă nổ và cháy tan tành, nhấn
ch́m những đứa con Việt Nam da vàng, những tương
lai và tuổi trẻ xuống ḍng nước oan khiêng,
tanh tưởi mùi máu của gia đ́nh chị Hai Ng. Các
cháu của tôi, từ hai đến tám tuổi, chưa
kịp lớn để hiểu chiến tranh là ǵ,
miệng hăy c̣n ngậm nắm vú, tay hăy c̣n ôm con búp bê
có đau không khi những mảnh đạn xé nát thân
thể của các em? Đă thế, họ c̣n hăm
hở đến tịch thu nhà và tiệm bán đồ
dùng điện tử của chị Hai Ng. Một tên cán
bộ có g̣ má hóp cao, mắt thâm quầng, tím đen như
bị ai đấm, cầm cái máy cạo râu lên
ngắm nghía, rồi áp vào tai nghe ngóng… Hắn ngờ
nghệch hỏi chúng tôi:– “Này, có phải đây là
cái… đài không?”Tôi cảm thấy thương
hại cho sự khù khờ, quê mùa của hắn quá.
Thời ấy, cái máy cạo râu hơi to và thô
thiển, nhưng không thể nào nhầm với cái “đài”
được… Chúng tôi chỉ xin nhặt lại các
quyển albums h́nh của gia đ́nh chị Hai Ng. mà thôi.
Đứng lật và xem sơ h́nh các cháu cùng anh
chị Hai tươi cười rất hạnh phúc
trong các albums, chúng tôi nghẹn ngào, không cầm
được nước mắt. Nâng những
quyển albums h́nh lên như chúng tôi đang nâng thân
thể lạnh lẻo của các cháu bé bỏng thơ
ngây lên. Một đám tang của gia đ́nh năm người,
không có lấy một quan tài, không kèn trống, không
nhang khói, không bóng người đưa tiển….
Sáng hôm sau, tôi chở ba tôi đi
xuống một trường trung học công lập
để tập trung và điểm danh. Có đông người
lắm… Tôi cố gắng t́m xem các bác làm việc
trong Toà Hành Chánh tỉnh của ba má tôi ai c̣n ai
mất. Tôi mừng thầm cho… sự vắng mặt
của các người ấy. Họ thật là may
mắn hơn chúng tôi… Sau vài giờ chờ đợi
và điểm danh, họ chất những khuôn mặt
ủ dột, buồn bả lẫn lo âu của
những người chiến bại lên xe cam nhông,
chở các quân nhân, công chức đi mà không cho
biết là đi đâu cả! Thật tâm tôi lúc
ấy chỉ muốn chạy cái xe Honda theo đoàn cam
nhông kia, để biết họ sẽ đem ba tôi
đi đâu…Ba tôi đi được hơn mười
ngày, má tôi chạy đôn chạy đáo lên xuống Sài
G̣n, Cai Lậy, Biên Ḥa, B́nh Dương… để năn
nỉ bà con xa gần cho ở nhờ. Cho đến hôm
ấy, vẫn chưa biết chúng tôi sẽ dọn
đi đâu ở! Và má tôi cũng phải chạy
đôn chạy đáo để bán nữ trang (để
có tiền đi chợ!) mà má tôi nhanh tay dấu
kịp… Thời ấy, vàng ṿng bán không ai muốn mua
cả… Nếu mua th́ họ mua với giá rẻ
mạt…
Hôm ấy, tôi và má tôi đang ở nhà tém dẹp
đồ đạc. Ngoài cổng lại có tiếng
chuông! Từ trong cửa sổ nhà nh́n ra, tôi thấy có
một chiếc xe jeep đậu ngay trước
cổng. Có hai người bộ đội đang
đứng chờ mở cửa. Một người
trẻ, một người trung niên, dáng dấp to
lớn. Trên cổ áo của cả hai người loáng
thoáng những sao vàng và huân chương đầy tràn
trên ngực, lại c̣n dắt súng lục bên hông
nữa! Tôi nấp vào trong nhà, người tôi run lên…
Tim tôi như muốn nhảy ra khỏi lồng
ngực…Tôi đoán họ đến lấy nhà
sớm hơn ngày ghi trên giấy tờ! Tôi khẽ
bảo má tôi hăy trốn vào trong! Mặc cho họ
bấm chuông liên tục, tôi và má tôi cuống quít trong
nhà như những con gà đang t́m ổ, chạy
vội lên lầu, rồi lại quưnh quáng chạy ngược
xuống lầu… Má tôi rưng-rức khóc, không
biết phải giấu cái ǵ vào người, phải
làm sao với hai ông tướng tá bộ đội ngoài
kia… C̣n tôi th́ sững sờ và chết điếng
cả người khi nghĩ rằng phải giao nhà cho
họ ngay bây giờ… Tôi rùng ḿnh h́nh dung ngay cảnh
tượng gia đ́nh anh chị em tôi sẽ chui rúc dưới
một gầm cầu nào đó để sống
tối nay… Phản xạ, tôi vơ vội một
bộ đồ rồi mặc chồng vào, để
nếu ra khỏi nhà th́ tôi cũng có thêm một
bộ quần áo…
Có lẽ v́ thấy thấp thoáng bóng chúng tôi ở
trong, người bộ đội dáng dấp to lớn
mới nói thật to vọng vào trong nhà bằng
giọng Bắc Cao Bằng như của ba tôi:–
Chị ơi! Em là em họ của anh Ch. đây! Em
ở Cao Bằng vào Nam t́m anh đây. Chị ơi, em là
người nhà ngoài Bắc vào đây, chị mở
cửa đi nào… Em là người nhà đây chị
ạ…Tôi và má tôi nh́n nhau… Nghe thật là… lạ lùng
quá, lạ… tai quá! Chúng tôi chưa bao giờ biết
đến bất cứ một người thân nào
ở bên nội. Chưa nghe! Chưa thấy! Chưa
biết bao giờ… Ôi! Ngạc nhiên quá, lạ quá….Tôi
đi từ từ lại cửa sổ để lén nh́n
kỹ họ lần nữa. Trên cổ áo của họ
có rất nhiều sao vàng lấp lánh, nhưng cả hai
có vẻ rất thân thiện. Má tôi hỏi từ trong
nhà ra vài câu rồi mới bảo tôi mở cửa
cổng.Người trẻ tuổi tên Thuỵ, có
chức vụ quân đội là trung uư (hai sao). C̣n người
to lớn, đấy là em rể họ của ba tôi. Chú
tên là Phan Ninh.
*****
Chú Phan Ninh cao lớn, phải trên 1 mét 75, da dẻ
trắng và hồng hào như người Đà
Lạt. Trên ngực áo của chú đeo dày đặc
huân chương. Cổ áo của chú gắn hai gạch
với ba ngôi sao. Lần đầu tiên sau ngày 30 tháng
4, tôi mới được thấy một người
bộ đội đeo nhiều… sao như thế! Và
cũng là lần đầu tiên, tôi được
thấy một người bộ đội cao lớn,
trắng trẻo, đẹp trai, phương phi, dáng
dấp như Tây Phương chứ không… quê mùa,
đen đủi, răng hô mă tấu như những
bộ đội mang dép râu lúc ấy!
Thật là vô cùng thú vị khi nghe câu chuyện của
chú kể nhờ đâu mà chú t́m được chúng
tôi…Sau khi tốt nghiệp đại học, chú
đăng kư đi bộ đội để…
giải phóng miền Nam! Chú rời Cao Bằng cả hơn
sáu tháng nay để vào “Giải Phóng miền Nam”.
Khi rời Cao Bằng, cả ḍng họ đại
tộc đă đặt hết tất cả hy vọng
vào chú. Bằng đủ mọi cách, chú phải t́m
cho ra người cháu, người anh Cả, người
bác, người chồng và người cha đă
mất tông tích mấy chục năm qua!Chú kể, chú
nằm dưới hầm hố ngay trong… tỉnh B́nh
Dương đă ba tháng trời trước ngày 30/4!
Sau đó, chú lên chức đại tá. Nhưng v́ chưa
t́m được tông tích của ba tôi nên chú không
thể về Cao Bằng.Mà làm cách nào để t́m ba
tôi đây? Biết mặt mũi ba tôi thế nào!
Biết ba tôi ở đâu mà t́m! Biết bắt đầu
t́m từ đâu!Chú cùng Thuỵ, người cận
vệ của chú, hay đi ăn phở Pasteur ở Sài
G̣n. Một hôm, trong quán phở đông đúc, đa
số là dân Sài G̣n, nên chú và Thuỵ chỉ nói
chuyện với nhau bằng tiếng Tày…Chú băn khuăn
tâm t́nh với Thuỵ:– Công tác giải phóng miển
Nàm đă xong rồi. Nhưng c̣n công tác t́m anh Ch. th́
chưa xong, nên ta không thể về quê bây giờ
được. Cả cái miền Nam rộng lớn
thế này, biết đi đâu mà t́m anh Ch. bây
giờ?! Ngay cả nếu anh Ch. ở Sài G̣n này, cũng
không biết làm cách nào mà t́m anh đây?! Chưa
thể về Bắc được, khi chưa t́m
được anh Ch…
Ngồi ở cái bàn sát bên chú Ninh là bác Cược. Bác
Cược là bạn thân nhất của ba tôi cũng là
người Cao Bằng. Bác cùng học Quốc Gia Hành
Chánh, cùng rời Cao Bằng và cùng vào Nam chung với ba
tôi. Nhưng bác lại làm việc cho Ṭa Lănh Sự Pháp
trực thuộc chính phủ Pháp nên bác không bị
đi học tập. Tất cả bạn của ba
đều cùng số phận như ba tôi, ngoại
trừ có một ḿnh bác Cược!Bác Cược
lắng nghe hai người bộ đội bàn kế bên
nói chuyện với nhau bằng tiếng Tày. Và bác
quyết định bắt chuyện ngay với hai người
bộ đội cũng bằng tiếng Tày:– Hai anh có
phải đi t́m anh Ch. người quê Hà Quăng, Cao
Bằng đấy không? Anh ấy có tám người em
tất cả, có bố làm Chánh Tổng ở… mẹ
tên là …, có cậu em Út tên là … Các em gái tên là …Chú
Ninh cùng Thuỵ và cả bác Cược reo ầm lên, vô
cùng mừng rỡ. Thế là nhờ vào cái tiệm
phở, nhờ vào câu chuyện bằng tiếng Tày,
nhờ bác Cược không đi học tập, và
nhất định là phải có bàn tay của trời
đất ơn trên sắp xếp cho gia đ́nh tôi
gặp được một đại ân nhân, chú Phan
Ninh, người đă cứu và cưu mang chúng tôi
rất nhiều…
Sau khi kể sơ chuyện gia
đ́nh ngoài Bắc, và hỏi thăm t́nh h́nh gia đ́nh
chúng tôi trong Nam. Chú Phan Ninh ngỏ ư muốn đi t́m
thăm ba tôi ngay lập tức, để chú có thể
giúp ba được ǵ chăng? Chú đă chở má tôi
cùng Trị, (em trai Út của tôi), đi t́m ba tôi ngay trưa
hôm đó. Chú đi hỏi hết tất cả các cơ
quan công an đến các cơ quan hành chánh để
biết ba tôi đang ở trại học tập nào.
Họ đă dời ba tôi ra, vào nhiều trại. Và
bấy giờ th́ ba đang ở trại tù Long Khánh. V́
quá bất ngờ, nên má tôi chỉ kịp ngừng xe
dọc đường mua cho ba tôi ít chôm chôm và
hộp sữa Ông Thọ mà thôi!Khi đến trại
Long Khánh khoảng hai giờ trưa, chú Phan Ninh đă vào
văn pḥng của thủ trưởng trại cải
tạo nói chuyện. Chỉ mươi phút sau, loa phóng
thanh gọi tên ba tôi ra ngoài cổng, bảo rằng có
người cần gặp. Tất cả các trại
cải tạo thời điểm ấy, chưa có ai
được gặp người nhà bên ngoài, mà thân
nhân bên ngoài cũng chưa có ai được vào thăm
nuôi người nhà đang học tập cả… Cho nên,
khi ba tôi được tên cán bộ dẫn ra, ba đă
đứng khựng lại, sững sờ, gần như
muốn ngất xỉu khi thấy má tôi và Trị
bị hai tên… tướng tá bộ đội kè sát!Ba
tôi lúc ấy có thể nghĩ bọn họ đă
bắt luôn cả má và em trai Út tôi vào học tập
chung! Từ xa, ba thiểu năo bước về hướng
cổng trại tù, những bước chân như lê,
như lết… Đôi mắt trũng sâu, đôi lông mày
đen thật rậm ngày xưa của ba đổi thành
màu bạc trắng, quần áo mặc rộng thùng th́nh
như mặc đồ khính… Chỉ mới mười
mấy ngày trong tù thôi mà ba tôi tiều tụy thấy
rơ…Chú Phan Ninh đoán được nỗi lo sợ
của ba tôi. Chú dùng tiếng Tày nói trấn an ba tôi
ngay:– Em là em họ của anh đây. Em từ Cao
Bằng vào t́m anh. Anh yên tâm, chị và gia đ́nh không
sao cả. Anh đừng sợ, có em vào Nam lo cho anh và các
cháu…Họ cho thăm ba tôi độ nửa tiếng.
Chú Ninh cố gắng xen vào ít câu tiếng Tày để
dạy ba cách khai lư lịch như thế nào, nên khai cái
ǵ và không nên khai cái ǵ… Ba tôi bảo chú rằng ba
phải khai lư lịch… mỗi ngày! Phải kể
hết tất cả tên tuổi những người bà
con xa gần, họ làm ǵ, ở đâu… Nếu khai không
rơ điều ǵ là họ bắt lên tra khảo măi
tới đêm khuya! Và cho đến hôm ấy, ba
vẫn c̣n đang viết lư lịch v́ họ… chưa
vừa ḷng!
Thế là chú điện báo tin ngay cho ngoài Bắc
biết đă t́m được ba tôi rồi. Cả
họ hàng ngoài Bắc vô cùng mừng rỡ, mọi người
truyền tin cho nhau, cả ḍng họ lẫn xóm làng vui
hơn cả ngày Tết.Và việc cần kíp phải làm
là làm sao giữ lại được căn nhà đang
gần ngày phải dọn ra! Chú rất thông minh. Chú nói
má tôi viết một tờ giấy bán nhà cho… chú! Cái
ngày má tôi “bán” cái nhà là cái ngày trước cái ngày
của hai tên cán bộ đến kiểm kê!Sau đó,
chú cùng Thuỵ, người cận vệ của chú,
cầm tờ giấy “mua bán nhà “đi thẳng lên
Ủy Ban Nhân Dân tỉnh B́nh Dương. Ông đại
tá Phan Ninh để tờ giấy mua bán nhà trên bàn
của tên cán bộ tỉnh ủy rồi gằn
giọng:– “Đây là nhà của tôi, tôi đă mua trước
rồi. Ai muốn lấy nhà này cứ đến t́m tôi
nói chuyện. Có ai thắc mắc ǵ không?!”Không ai
“thắc mắc” cả! Và chúng tôi ở yên ổn
trong căn nhà luôn cho đến ngày đi ra khỏi
Việt Nam. Chú cũng chở các d́ của tôi đi các
trại học tập để thăm nuôi chồng. Người
th́ bị học tập ở miền Trung, người
th́ miền Tây, … Phải đi ghe xuồng, băng
rừng, phải ngủ tạm trên xe hơi ban đêm
mới đến được những nơi khỉ
ho gà gáy ấy. Nếu không có chú xông xáo vào từng
ty Công An để hỏi cho ra tông tích của các dượng,
các cậu, th́ có lẽ các cậu các dượng
đă bỏ xác trong trại rồi. Ban ngày, những
kẻ chiến bại này phải khai phá rừng. Ban
đêm th́ làm kiểm điểm và nghe họ o ép hài
tội Mỹ Ngụy! Họ nhục mạ những
kẻ chiến bại trong trạng thái bần cùng khánh
kiệt. Họ cũng không cần phải đánh đập
ǵ cả, chỉ… bỏ đói thôi! Đói lắm, không
có ǵ để ăn hết, phải ăn cả… giun
dế ngoài đồng, phải ăn sống khoai mót
khoai sùng… Rừng thiêng nước độc, rất
nhiều người bị bệnh sốt rét rừng,
kiết lỵ và chết vùi xác v́ không có đến
một viên thuốc, hay là chết v́ đói, chết
gục ngay trên luống khoai chính ḿnh đă
trồng.Thời ấy, tranh tối tranh sáng, nhiều xă
trưởng, ấp trưởng, chỉ là bọn vô
lại mới lên… Chú dắt chúng tôi đi “chơi”
khắp mọi nơi để họ không c̣n ức
hiếp chúng tôi nữa. Mỗi lần từ Sài G̣n lên
B́nh Dương thăm chúng tôi, chú cứ đi rễu
rễu ngoài đường, gặp ai chú cũng “vui
vẻ” bắt chuyện không sót một người.
Chú không quên tự giới thiệu là chú RUỘT
của chúng tôi!
Gia đ́nh tôi có một miếng đất trống
khoảng nữa mẫu ở G̣ Đậu, cách nhà chúng
tôi chừng hai cây số. Chúng tôi phải xuống
đó trồng khoai lang và đậu phộng để
bán, sinh sống tạm thời như bao gia đ́nh quân
nhân công chức phải làm thời ấy, và cũng
để hàng xóm nh́n vào thấy chúng tôi đă
giống… nông dân lắm rồi! Anh em chúng tôi đă
cật lực cuốc cỏ lột cả da tay, bật
cả máu để hiểu thật sâu sắc… “lao
động là vinh quang”! Chúng tôi trồng đậu
phộng, khoai lang từ sáng sớm, đến chiều
tối mịt mới về nhà. Ngôi nhà có vườn
hoa đẹp nổi tiếng của khu phố ngày xưa
đă mất hẳn dấu tích, chỉ c̣n lại chăng
là cuốc, xẽng nằm la liệt chung với mớ
khoai- đậu ngỗn ngang trên sân xi-măng, nh́n
thảm thương không thua ǵ chủ nhân của nó…Cái
tên chăn trâu ở cạnh đấy biết gia đ́nh
tôi là người của chế độ cũ bị
đi học tập, nên mỗi ngày sau khi chúng tôi
về, nó nhổ ăn cắp từ từ những cái
cọc hàng rào bằng sắt để… bán lấy
tiền. Hắn nhổ đều đặn, nhổ
mỗi ngày hầu như công khai mà má tôi chẳng
biết kêu gào với ai đây?! Chẳng những
thế, rào kẽm gai cũng mất từ từ…Chú
Phan Ninh đến nói chuyện bâng quơ với
hắn:– Này! Anh để ư hộ cháu và chị tôi
nhá. Thấy đứa nào nhổ cọc với ăn
trộm hàng rào th́ báo cho tôi biết, tôi bắn bỏ
mẹ cả nhà nó… nát óc, chết tươi
ngay….Từ đấy, tuyệt nhiên không bị
mất cọc với hàng rào nữa…
Chú Phan Ninh là chỗ dựa của chúng tôi thời
ấy. Chú vạch rơ đường đi cho chúng tôi.
Chú chở tôi đi xin học, lăn xả đi t́m
việc làm. Tôi nhớ, khi công ty Shell cần tuyển người,
chú từ Sài G̣n chạy xe jeep về B́nh Dương, và
chở tôi vội vàng đi ngược về Saigon
nộp lư lịch để xin việc. Hởi ôi, người
đông như kiến, không có cách chi mà chen vào chỉ
để nộp cái đơn thôi. Chú Ninh bèn vẹt
mọi người ra, đẩy tôi đến ngay trước
cái bàn nhận đơn. Rồi chú đứng cung tay
ra, không cho ai xô đẩy, chen lấn tôi cả. Đợi
măi cả tiếng đồng hồ, họ gọi tên
tôi lên để… trả đơn lại! Tôi cũng
đă đoán trước rồi! Tôi nào có tha
thiết ǵ lúc ấy. Ai giở cái lư lịch của tôi
ra cũng sẽ…choáng váng! Họ ghi chú thật
thậm tệ bên trong, một loạt hàng chữ
ngoệch ngoạc chụp mũ và cố d́m chết chúng
tôi… Nào là “thành phần xấu”, “gia đ́nh có người
làm cho CIA..”, “gia đ́nh là tay sai của Thiệu và
đế quốc Mỹ”, “gia đ́nh thuộc thành
phần phản động”… Ai sẽ mướn tôi?
Ai sẽ chứa tôi? Ai cho tôi ghi danh học Đai
học, Cao Đẳng, hay bất cứ ngành nghề ǵ
khi thấy cái lư lịch như thế này?Chú Ninh
giận lắm khi bị trả cái đơn lại. Chú
to giọng lên hỏi:“Sao lại không nhận cháu
của tôi? BÁC và ĐẢNG ta đă có chủ trương
rơ ràng là ai làm th́ người ấy chịu cơ mà?
Cháu tôi chỉ là một đứa học tṛ trung
học thôi. Nó nào có tội t́nh ǵ? Các người sai
bét nhè cả rồi…”Khi đi ra cửa, chú vẫn
cứ văng tục, chửi thề.
Tôi c̣n nhớ chú đă mắng
xối xả vào tên ấp trưởng của gia đ́nh
tôi khi họ bắt má tôi phải đi học tập,
rồi họp ngày, họp đêm măi… Chú bảo
họ:“Gia đ́nh chị của tôi đă có anh tôi
đi học tập rồi. Chị và các cháu cũng
đă… học tập… tốt rồi. Gớm! Cả
nhà 7, 8 miệng ăn mà suốt ngày cứ bảo người
ta hội với họp, học với tập. Bộ nói
họp là … xách cái… quần đi họp được
ngay à? Thế các anh nuôi các cháu tôi đi nhé để
chị tôi mới rảnh rỗi mà đi họp!”Chú
cũng dẫn tôi đến “thăm” một tên thư
kư của xă nơi gia đ́nh cư ngụ. Tên này
đă “mời” tôi làm một tờ kiểm điểm
v́ tôi mặc một cái quần… Tây! Thời 75,
quần Tây được cắt rất rộng răi,
ống x́ gà. Hắn đă hăm dọa tôi mà c̣n
mặc các loại quần áo Mỹ Ngụy như
thế này nữa th́ hắn sẽ… cắt ngay. Chú
chỉ nói với hắn ta có một câu thôi:– “Cháu
của tôi nó dại khờ lắm nên mới bị người
ta… ăn hiếp thôi. Chú xem cháu có ǵ cần dạy
bảo cứ… mách thẳng tôi nhá”.
Chú cũng dạy cho chúng tôi biết thế nào là
chế độ… Cộng Sản. Tôi nhớ măi câu nói
để đời của chú:– “Cộng Sản là
cái chế độ giống cái mặt bàn này đây.
Ở trên đánh vẹc-ni bóng loáng, nhưng ở dưới
nhám xịt, sờ vào sướt da đau đấy cháu
ạ! …”.Chú cũng u uất kể cho chúng tôi nghe, trước
khi vào Nam để thực hiện công tác “giải phóng
miền Nam” chú đă bị gạt rằng trong
miền Nam rất đói khổ, bọn Mỹ Nguỵ
hành hạ và ức hiếp dân đen thật ghê
gớm… nên chú càng hăm hở làm nhiệm vụ
“giải phóng miền Nam” với tất cả
nhiệt huyết con tim… Đến khi chú vào tới
miền Nam rồi, ngày th́ chú trốn dưới
hầm, đêm chú trốn ra, đi chơi bên ngoài
lẫn lộn với dân chúng. Chú đă choáng váng,
ngỡ ngàng khi biết chú và tất cả dân miền
Bắc bị gạt…. Chú đă bàng hoàng cả tháng
trời v́ thấy ra chủ nghĩa Cộng Sản là
một tṛ lừa bịp, nhưng chú không c̣n đường
thối lui nữa… Chú cay đắng nói với chúng tôi,
chú và thân nhân ngoài Bắc đă để dành khá
nhiều tiền để vào Nam cho ba tôi (!) v́ họ
bảo dân miền Nam làm việc nhiều mà… lương
rất ít, rất nghèo và rất đói khổ, không
mua sắm được ǵ cả.
Anh Ba của tôi lúc ấy vừa học Luật vừa
học Đại Học Khoa Học để lấy
chứng chỉ SPCN chuẩn bị thi Y Khoa. Chú Phan Ninh
đă giả lả, mon men, la cà với ban lănh đạo
trường. Cuối cùng, chú đă khuyên anh Ba
rằng:“Cháu không vào được các ngành ấy
đâu. Ngay cả cháu có học giỏi cách mấy cũng
vậy. Họ sẽ đánh rớt cháu đấy… Cháu
nên đổi qua… Nông Nghiệp th́ hoạ may họ c̣n
cho cháu đậu! Mà cháu phải đổi ngay trong năm
nay, chứ sang năm sau sẽ không được đâu….
Cả ḍng họ ḿnh ngoài Bắc chỉ v́ có một ḿnh
ba cháu vào Nam, mà các chú, thím, các em… đều có lư
lịch xấu ba đời không được học
hành hay có chức tước ǵ cả đấy cháu
ạ!”.Anh Ba của tôi thật buồn, mộng làm bác
sĩ bay theo mây khói! Nhưng cũng nhờ chú hướng
dẫn, nên anh đă đậu môn mục súc trong đại
học Nông Nghiệp ở Thủ Đức để
tốt nghiệp làm bác sĩ thú y. Anh đă học ngày
học đêm v́ rất sợ bị đi… nghĩa
vụ quân sự như số đông các bạn bè
của anh…Sau nầy khi ba tôi bị dời về
học tập ở B́nh Phước, ba tôi “được”
phân công gánh… phân xanh để tưới rau! Ông không
chịu làm, bị làm kiểm điểm, bị
chửi bới, phạt kỷ luật! Chú Phan Ninh vào
trại dàn xếp cho ba tôi. Cuối cùng ba tôi được
làm anh… nuôi! Tức là người… nấu cơm…
Từ bé, tôi chưa bao giờ thấy ba tôi vào bếp
cả.
Kế sát nhà tôi là nhà ông bà trưởng ty Điền
Địa. Rồi đến nhà ông bà Bác Sĩ R. Ông
bà trưởng ty lúc ấy phải trên dưới
bảy mươi tuổi rồi. Bỗng dưng nhà ông
bà để đèn suốt ngày đêm cả tuần
lễ, rồi sau đó Hội Phụ Nữ đến…
đóng đô! Lúc ấy chúng tôi mới biết ông bà…
đă… đi vượt biên! Và rồi lại đến
nhà ông bà Bác Sĩ R!Chú Phan Ninh đi ḍ la tin tức,
trầm tư suy nghĩ, rồi bảo chúng tôi:– “Hai
ông bà hàng xóm… già thế kia mà c̣n đóng tàu đi vượt
biên được. Ông bà đă qua tới Mỹ
rồi. Có khi các cháu phải đi vượt biên thôi
chị ạ… Các cháu không thể nào chịu nổi
chế độ Cộng Sản đâu… Chị cố
gắng gói ghém lại và t́m cách cho các cháu đi càng
sớm càng tốt chị ạ. Hay! Thật hay! Em mà c̣n
trẻ và không vướng bận gia đ́nh, chắc
em cũng phải đi vượt biên thôi chị
ạ. Nhất định là phải lo cho các cháu đi
vượt biên nhé chị. Hay lắm! Thật là hay
đấy chị!”.Chúng tôi đă nhận ra những
lời chú nói đều đúng như thế. Trị,
em trai Út của tôi thi vào Đại Học Nông
Nghiệp. Em học giỏi, bài thi làm trôi chảy. Nhưng
lại không có tên trên danh sách thí sinh đậu dán trên
văn pḥng Ty Giáo dục tỉnh BD. Đi hỏi các
thầy chấm bài, th́ các thầy đều nói bài
của em phải đậu điểm cao. Chắc có
sự nhầm lẫn?! Má tôi đạp xe lên Ty Giáo
Dục tỉnh để hỏi. Khi về má tôi khóc
nức nở… Họ đă mắng như tát nước
vào mặt của má tôi rằng:– “Bà đi về
đi! Các con của bà đến ba đời cũng
không học đại học được đâu. Bà
đừng mơ tưởng….”Chú Ninh giận
dữ, đùng đùng lái xe jeep đi đến Ty Giáo
Dục tỉnh, chú đứng chống nạnh và
chửi họ không ngớt miệng:– “Các anh làm công
tác giáo dục mà các anh chị sao có thể nào lại
ăn nói lỗ măng thua cả thằng chăn trâu chăn
ḅ thế kia?! Các anh các chị dốt nát nên sợ người
khác khôn hơn ḿnh à?! Nên đánh gạt hết
những người tài giỏi, chỉ để
lại toàn một lũ… dẓi bám đít các anh
chị, thối tha, ngu xuẩn… Rồi tương lai nước
ta sẽ có những lănh đạo… thối…địt!
Mẹ kiếp! Con “người ta” chỉ muốn
học có cày cấy thôi mà cũng gạt bỏ, không
cho học… Chả trách có những thằng bác sĩ
không biết… cầm tiêm, thằng kỹ sư th́ không
biết làm toán… chia! Và các anh chị làm ngành giáo
dục mà chẳng biết trọng nhân tài. Hăy
dẹp… mẹ cái biển Ty Giáo Dục xuống đi…”.
Chú về Bắc rồi chú
lại vào Nam thêm vài ba lần. Mổi lần vào trong
Nam là chú dẫn theo các chú, các cô hay các cháu ở Cao
Bằng vào Nam thăm ba tôi trong trại học tập.
Chú ở lại trong Nam cho đến khi cả họ
ngoại tôi đi thăm nuôi thân nhân đều đặn,
chú giúp các d́ lấy lại đất đai, nhà
cửa đă bị mất. Chú đi săn tin từ
trong… công an ra, và biết ba tôi hay các cậu sắp
bị chuyển trại, là chú về báo cho chúng tôi hay
ngay tức khắc. Rồi chú chở từng thùng xăng,
từng bao gạo sấy mà trại lính Mỹ đă
bỏ lại, để chúng tôi bán lấy tiền thăm
nuôi ba tôi và sinh sống. Ngày chú phải trở về
Bắc luôn, tôi rất buồn v́ mất đi một
người chú xốc vác, nương tựa. Chú
dặn chúng tôi không được nói cho ai biết là
chú về Bắc luôn v́ sợ họ sẽ ăn
hiếp gia đ́nh chúng tôi nữa. Và chú nhắc
nhở chúng tôi phải t́m đủ mọi cách để
phải đi… vượt biên! Quà mang về Bắc,
chú chỉ xin chiếc máy ảnh Nikon cũ của ba tôi
để kỷ niệm và cũng để về quê
chụp h́nh, có thể kiếm thêm chút ít cho những
ngày hưu trí.
Tôi đă nghe lời chú, tôi trầy vi tróc vảy đi
vượt biên bốn, năm lần. Tôi bị công an
rượt đuổi ở Phan Thiết, trốn
chạy trong ruộng mía cả ngày y hệt như đóng
phim trinh thám! Xă hội đảo điên, tôi cũng
bị lường gạt sạch túi vài lần. Tôi
đi vượt biên bị bắt và bị cả tù cùm
chân… Sống dưới chế độ Cộng
Sản, tôi như con thú phải sống trong rừng sâu,
không thể ra ngoài ánh sáng. Nhưng cuối cùng,
trời đất ơn trên đă phù hộ cho tôi
đến được xứ sở tự do.
Tôi ước ao được một lần về thăm
quê nội, thăm hằng trăm người bà con
của tôi v́ có ba tôi vào Nam mà họ đă không ngóc
đầu lên được cả mấy đời
con cháu. Thăm lại ông anh một cha khác mẹ
thật đáng thương của chúng tôi. Tôi không
bao giờ quên được h́nh ảnh của ba và
anh trong trại cải tạo, anh đă khóc rưng
rức khi thấy dáng Ba từ xa, rồi oà lên khóc
tồ tồ, khóc như chưa bao giờ được
khóc. Hầu như đây là lần đầu tiên trong
cuộc đời của anh Cả được
gọi tiếng BA, được biết cái bàn tay, cái
gương mặt, cái tướng đi của ḿnh
giống Ba như thế nào khi tuổi của anh đă
ba mươi ngoài. C̣n ba tôi, tóc bạc muối tiêu, tay
run lẩy bẩy, vai nấc lên, mắt ràn rụa,
ướt nḥe nhoẹt…
Bây giờ, tôi thật thấm câu
chú Phan Ninh đă nói với tôi khi tôi chưa tṛn mười
tám tuổi:– “Người dân ở miền Bắc
tội nghiệp không thua ǵ dân ở miền Nam bây
giờ. Họ cũng cùng số phận như người
miền Nam, cùng bị chế độ độc tài
Cộng Sản cai trị… Chỉ khác có một điều
là người miền Bắc đă bị bọn
Cộng Sản cai trị trước người
miền Nam thôi!”. Chú Phan Ninh đă thấy quá rơ đời
sống trước và sau ngày 30/4 /75 của người
dân miền Nam và của gia đ́nh tôi như thế nào,
ngược hẳn với những ǵ mà chú bị tuyên
truyền và nhồi sọ! Chú đă nh́n thấy
sự đau khổ của chúng tôi khi… đổi
đời như thế nào! Chú sững sờ lặng
ngắt người, đau đớn không thua ǵ gia
đ́nh chúng tôi khi nghe tin em trai út Trị của tôi
đă mất tích trong ḷng đại dương
lạnh lẽo…
Chú về lại Cao Bằng, người ta thẳng tay
cho chú về…hưu! Chanh đă vắt kiệt, họ
vất ngay cái vỏ, mà là cái vỏ đầy… gai góc.
Trước khi về hưu, họ đă bắt chú tường
tŕnh những ǵ chú đă làm cho chúng tôi, chú đă
đi đâu, đă thấy những ǵ từ cái gia
đ́nh Mỹ Nguỵ kia… Họ trông đợi
một tố giác của chú, mà chú đă không đáp
ứng như ư họ… Chú Phan Ninh nổi điên lên,
càng chửi bới nhiều hơn. Chú uống rượu
giải sầu, cũng là để mượn rượu
mà chửi “thiên hạ”. Khi say, dân làng, hàng xóm
được nghe người đại tá say này
kể rất nhiều chuyện “phản động”
mà họ đă bị dấu bưng bít!
*****
Chú ơi! Hôm nay cháu ngồi nhỏ nước mắt
gỏ lộc cộc trên phím của computer, bồi
hồi ôn lại chuyện chú cháu ḿnh đúng tháng ngày
này của 41 năm về trước. Cháu đang mang
một kiếp lưu vong với những vinh nhục,
vui buồn trên xứ lạ quê người. Ôm cái
computer, cháu mỗi ngày thờ thẫn bàng hoàng v́
những tin tức đen tối bên trời Nam…Cái án
tử nặng ngàn cân sắp cứa vào cổ dân ḿnh
năm 2020 rồi chú ạ! Quê hương và dân
tộc Việt Nam đang lâm vào cảnh khốn đốn,
tồi tệ nhất trong lịch sử. Nếu chú c̣n
ở dương gian này, chú sẽ chỉ bảo cháu làm
ǵ để cứu lấy Bản Giốc, cứu
những tôm cá nuôi cả triệu đồng bào
Việt Nam, cứu quê hương chúng ta đây? Hay chú
cũng chỉ làm người lưu vong tủi nhục
như cháu, cái mầm lưu vong đă nhú lên ngay
từ 41 năm về trước, để cây lưu
vong mọc ngay trên dăi đất h́nh chữ S cong
quẹo đau thương này, không biết khi nào
mới ngẫng mặt đứng thẳng với
thế giới và lịch sử mai sau…Cháu không c̣n
trẻ để vẫy vùng được như 20, 30
năm trước nữa. Ai cũng phải bước
tới cái ngày nhắm mắt ĺa đời… Nhưng
chú ơi, cháu đau ḷng lắm nếu ra đi mà không
giúp ích ǵ được cho quê hương và dân
tộc ḿnh…Có phải cũng cái đau này đă canh
cánh, đeo đẳng chú về tận bên kia thế
giới không, thưa chú Phan Ninh kính yêu…
Kim
Chi
Người viết tên thật là Nông Thị Ngọc
Diệp. Khi c̣n ở Sài G̣n, từng là diễn viên ca vũ
kịch. Vượt biển năm 1985, là thuyền nhân
tại Galang, Nam Dương. Định cư tại Gia
Nă Đại năm 1986, sống ở thành phố
Toronto. Từ 2005, di dân qua Úc, hiện sống ở thành
phố Melbourne. Công việc: Nội trợ và sinh
hoạt cộng đồng tại địa phương.
Tham dự Viết Về Nước Mỹ từ tháng
2-2016 và có tên trong danh sách chung kết giải thưởng
năm nay.
|