Tết Ta có phải là Tết Ta? Hoàng Cao Sang |
Thời gian
gần đây có người cho rằng nên chuyển
việc ăn Tết Âm lịch sang ăn Tết Dương
lịch, nhưng cũng có người cho rằng
cần phải giữ Tết Âm lịch v́ đó là
Tết Cổ truyền của người Việt chúng
ta. Vậy ta nên
giữ Tết Âm lịch hay chuyển qua ăn Tết Dương
lịch? Trước khi
có một quyết định hay đưa ra một
nhận xét về việc ăn Tết nào cho nó đúng
với ư nghĩa, bản chất của ngày Tết, th́
chúng ta nên t́m hiểu về ngày Tết xem như
thế nào. Tết là ǵ? Từ
"Tết" là từ Hán - Việt cổ, sau đó
đến Hán - Việt trung cổ th́ từ
"Tết" được chuyển sang "Tiết".
Hai từ này phát âm giống nhau. Trong quá tŕnh biến
đổi ngữ âm tiếng Việt từ
"Tiết" lại được dùng là
"Tết" và từ Tết này thường đi
liền với Tết Nguyên
Đán; Tết Trung thu... Từ "Nguyên"
nghĩa là "Đầu" Từ "Đán"
nghĩa "Ngày" Trung cộng ngày
xưa thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước nên
đă phân chia thời gian trong một năm thành 24
tiết khí khác nhau, trong đó tiết quan trọng
nhất là tiết khởi đầu của một chu
kỳ canh tác, gieo trồng, tức là Tiết
Nguyên Đán (Tiết ngày đầu năm). Sau này
gọi là Tết Nguyên Đán. Tiết khí này được
tính theo Âm lịch hay c̣n gọi là Nông lịch (dựa
trên văn minh lúa nước).. Đến nay chưa ai xác định chính xác là
Tết Nguyên Đán của người Việt Nam có
từ bao giờ. Nhưng chúng ta có thể xác định
được rằng trong quá tŕnh Hán hóa - thời
của một ngàn năm nô lệ th́ phần lớn văn
hóa, tập quán của người Việt đă
được thay đổi bằng văn hóa, tập
quán... của người Trung cộng, trong đó có
Tết Nguyên Đán. Tập quán
ăn Tết và ăn Tết theo Âm lịch là của
Trung cộng đưa vào Việt Nam nhưng người
Việt chúng ta sau này tưởng nhầm là Tết
của người Việt nên gọi là Tết Ta hay
Tết Cổ truyền. Theo lịch
sử Trung cộng th́ Tết xuất hiện khoảng
hơn hai ngàn năm trước Công nguyên, và tùy vào
từng triều đại vua chúa và tùy vào từng
quan điểm của những vị vua đó như
thế nào để chọn ngày Tết. Đời Tam
đại, nhà Hạ chuộng màu đen nên chọn tháng
giêng, tức tháng Dần làm tháng Tết. Nhà Thương
thích màu trắng nên lấy tháng Sửu, tức tháng
chạp, làm tháng Tết. Nhà Chu ưa sắc đỏ
nên chọn tháng Tư, tức tháng mười một, làm
tháng Tết. Như vậy,
Tết không phải là bất di bất dịch mà thay
đổi theo từng triều đại, thời đại
và quan điểm của mỗi ông vua. Năm 1912, Trung Hoa Dân Quốc được thành
lập nên họ chọn năm 1912 làm mốc khởi
thuỷ để định tên năm Dương
lịch cho Trung Hoa Dân Quốc. Ngày 27/9/1949,
Hội nghị Toàn thể Khoá I Hội nghị Hiệp
thương Chính trị Nhân dân Trung cộng quyết
định gọi tên các năm Dương lịch theo
thứ tự trong kỷ nguyên Công lịch và chính
thức quy định ngày 01/01 Dương lịch
(Tết Tây) là "Nguyên đán", ngày mồng 01/01 Nông
lịch gọi là "Xuân tiết" nghĩa là
lễ hội mùa xuân. Như vậy,
Trung cộng đă lấy ngày Tết Tây là ngày Nguyên
đán, c̣n ngày Tết Âm lịch là ngày Xuân tiết. Ngoài việc
chọn ngày Tết, c̣n việc tính ngày, giờ theo Âm
lịch cũng nhiều khác biệt v́ mỗi một
quốc gia có một múi giờ khác nhau. Việc
chọn Tiết khí để ăn Tết theo tinh
thần nhà nông căn cứ theo Nông lịch cũng
nhiều sai lệch. Âm lịch Việt Nam và Âm lịch
Trung cộng cũng có khác biệt, có lúc th́ chỉ
lệch có một vài giờ, có lúc th́ lệch đến
cả tháng. V́ vậy, mà có năm Việt Nam ăn
Tết cùng ngày với Trung cộng, có năm lại
ăn Tết trước hoặc sau Trung cộng cả
tháng trời. Theo tôi
được biết năm 1985, Việt Nam ăn
Tết trước Trung cộng 01 tháng. Âm lịch là
loại lịch dựa trên chu kỳ của tuần trăng
mà không dựa trên mùa của năm hay chu kỳ quay
của trái đất. V́ vậy, năm Âm lịch thường
ngắn hơn năm Dương lịch khoảng 11 hay
12 ngày, và chỉ trở lại vị trí ăn khớp
với năm Dương lịch sau 33 hoặc 34 năm. Thế giới
mọi người đều thống nhất lấy
thời gian trái đất quay quanh mặt trời là
365, 564 ngày là 1 năm, quay hết 1 ṿng là hết 1 năm,
qua ṿng quay mới là qua năm mới. Hoa trái, bánh chưng
đón Tết Như tôi nói
ở trên, năm Âm lịch ngắn hơn năm Dương
lịch từ 11 đến 12 ngày. Vậy, 1 năm Âm
lịch chỉ có 354 đến 355 ngày. Nghĩa là,
với 354 hay 355 ngày th́ trái đất chưa quay
hết 1 ṿng mặt trời. C̣n 11 hay 12 ngày nữa trái
đất mới quay hết ṿng cũ để
chuyển qua ṿng mới th́ ngày 01/01 Âm lịch chưa
thể gọi là Tết Nguyên Đán (Tiết trời
ngày mới). Việc ăn
Tết theo Âm lịch chỉ đúng với năm theo ṿng
quay của trái đất (Tiết trời ngày mới)
sau 33 hoặc 34 năm mới có 1 lần, c̣n các năm
khác ta ăn Tết, chúc mứng năm mới chỉ là
ảo. Như vậy,
việc chúng ta gọi ngày 01/01 Âm lịch là Tết
Cổ truyền, Tết Ta hay Tết Nguyên Đán đều
không đúng. Theo chu kỳ
quay của trái đất Quanh mặt trời, th́ ngày
01/01 Dương lịch mới đúng là Tết Nguyên
Đán (Tiết trời ngày mới). Người
Việt nên ăn Tết Âm lịch hay Tết Dương
lịch? Theo thiển ư
cá nhân, hiện nay chúng ta ăn Tết theo Âm lịch là
theo tư duy lối ṃn từ thời người
Việt c̣n nô lệ. Để tránh ăn mừng sai ngày,
sai ư nghĩa, bản chất của ngày Tết chúng ta
nên chọn cách tính khoa học cho đúng với
Tết Nguyên Đán (Tiết trời ngày mới) là
chọn ngày đầu năm, ngày 01/01 Dương
lịch. Việt Nam
muốn phát triển, chúng ta cần hội nhập cùng
với thế giới văn minh để tạo
một sân chơi chung, tập quán chung nhằm tránh
việc người ta nghỉ Tết th́ ḿnh đi làm,
người ta đi làm th́ ḿnh nghỉ Tết. Ăn
Tết Âm lịch nó sẽ lạc quẻ với các
quốc gia phát triển, với thế giới văn
minh và mất cơ hội giao thương. Trên thực
tế đă xảy ra rất nhiều thương
vụ là khi người ta cần kư kết hợp
đồng đặt hàng ḿnh, ḿnh lại đi
nghỉ Tết, nghỉ Tết xong th́ người ta
đă kư kết với đối tác khác. Nhiều người
hiểu nhầm là bỏ Tết Âm lịch chuyển qua
Tết Dương lịch là bỏ tất cả các giá
trị, thủ tục của ngày Tết. Không phải
như vậy. Tôi cho rằng khi chuyển qua ăn
Tết Dương lịch chúng ta giữ lại
những thủ tục, tập quán ngày Tết mang tính
khoa học, văn minh, c̣n những ǵ mang tính hủ
tục th́ nên loại bỏ, và đây cũng là
dịp để cách tân. Năm 1872, Vua
Minh Trị Thiên Hoàng của Nhật Bản đă
nhận ra sự hạn chế của việc ăn
Tết Âm lịch so với Tết Dương lịch
của Âu, Mỹ. V́ vậy, Minh
Trị Thiên Hoàng đă quyết định đổi
tập quán ăn Tết Âm lịch của Nhật sang
ăn Tết Dương lịch của Âu, Mỹ. Đến
nay Nhật Bản được sếp hạng có
nền kinh tế phát triển hàng đầu thế
giới. Hoàng Cao Sang |