Lừng
danh sử Việt: Đội quân duy nhất thế
giới từ vua đến tướng đều là
phụ nữ Trần Hưng |
Cuộc
khởi nghĩa đầu tiên nhằm thoát khỏi ách
đô hộ của nhà Hán được lănh đạo
bởi toàn bậc nhi nữ. H́nh
ảnh các nữ nhi người Việt tiên phong xông
pha trận mạc đă trở thành nỗi kinh hoàng
ám ảnh quân Hán lúc đó: ·
Vùng Mê Linh
có chị em Trưng Trắc, Trưng nhị. ·
Vùng Yên Dũng,
Bắc Giang có nữ tướng Thánh Thiên. ·
An Biên,
Hải Pḥng có căn cứ của Lê Chân. ·
Tiên La (Thái
B́nh) có Bát Nạn tướng quân. ·
Bạch
hạc (Vĩnh Phú) có nàng Hội. ·
Nga Sơn,
Thanh Hóa có Lê Thị Hoa. ·
Động
Lăo Mai ở Thái Nguyên có Hồ Đề. ·
Tam Nông, Vĩnh
Phú có Xuân Nương. ·
Châu Đại
Man (Tuyên Quang) có Nàng Quỳnh, Nàng Quế. ·
Thanh Sơn,
Vĩnh Phú có Đàm Ngọc Nga. ·
Tam Thanh (Vĩnh
Phú) có Thiều Hoa. ·
Bạch
Hạc (Vĩnh Phú) có Quách A. ·
Tiên Nga (Vĩnh
Phú) có Vĩnh Hoa. ·
Vĩnh Tường,
Vĩnh Phú có Lê Ngọc Trinh. ·
Đường
Lâm – Sơn Tây có Lê Thị Lan. ·
Thanh Ba (Vĩnh
Phú) có Phật Nguyệt. ·
Lang Tài
(Bắc Ninh) có Phương Dung. ·
Thương
Hồng (Hải Dương) có Trần Nang. ·
Gia Lâm, Hà
Nội có Đường Quốc. ·
B́nh Xuyên
(Vĩnh Phú) có ba chị em Đạm Nương,
Hồng Nương, Thanh Nương. ·
Chí Linh,
Hải Dương có Quư Lan. Các
nhà sử học xem đây là một chuyện kỳ
lạ có một không hai trên thế giới, một dân
tộc sau 2 thế kỷ bị đô hộ đă có
một cuộc khởi nghĩa ở khắp nơi, mà
thủ lĩnh lại toàn là phụ nữ. Trong các
thủ lĩnh này, ngoài hai chị em Trưng Trắc và
Trưng Nhị rất quen thuộc với người
Việt, nổi lên hai vị nữ tướng là Thánh
Thiên và Lê Chân. Nữ
nhi làm thủ lĩnh Theo
dân gian lưu truyền, thời ấy tại làng Bích
Uyển thuộc phủ Kinh Môn, quận Hải Dương
một vị quan là Nguyễn Huyến cùng vợ
về quê ở ẩn, trước ngày sinh phu nhân
nằm mộng thấy một người con gái
tự xưng là “Tự nơi dương đ́nh khâm
thụ mệnh Trời, xuống đầu nhập
thai sinh”. Phu nhân thụ thai đúng 13 tháng, giữa ngày
12 tháng 2 năm Ngọ sinh một gái mày ngài, mắt
phượng, tướng mạo oai nghiêm, vợ
chồng rất yêu quư con mà đặt mệnh danh cho
là Thánh Thiên công chúa. Thánh
Thiên thông minh đĩnh ngộ, học một
biết mười, năm lên 9 tuổi tam phần, ngũ
điển, lục thao, tam lược đều quán
thông. Năm 12 tuổi đă có tài văn chương,
thông thạo vơ thuật. Ông
Nguyễn Huyến thường ngày vẫn đem tâm
sự gửi gắm trong mấy câu thơ ngâm nga: Từ khi thất quốc, vong
gia Vợ chồng, con cái đến
nhờ thuyền môn Ḷng riêng báo quốc không
chồn B́nh lương chứa chất
luôn luôn đă nhiều Ai tài chửa thấy ai theo Một ḿnh công việc trăm
chiều khó đương Sau khi cha mẹ qua đời, Thánh Thiên
chiêu mộ quân sĩ, luyện chiến thuật,
nổi danh một phương. Nghe tin cậu ḿnh
từ quan chiêu mộ trai làng, Thánh Thiên đưa quân
đến phối hợp cùng cậu ḿnh, giành
được nhiều thắng lợi ở vùng Yên
Dũng, Bắc Giang. Người Hán liên tục
đưa quân tiến đánh nhưng lần nào cũng
bị bại trận phải rút về.
Thánh Thiên công chúa
Một nữ tướng khác là Lê Chân
sinh ra ở làng An Biên (tên cổ là làng Vẻn, nay
thuộc thôn An Biên, xă Thủy An, thị xă Đông
Triều, tỉnh Quảng Ninh), con ông Lê Đạo và
bà Trần Thị Châu. Gia đ́nh họ Lê chuyên
dạy học, làm thuốc, làm nhiều việc
thiện cho dân quanh vùng. Theo dân gian truyền lại th́ ông bà Lê
Đạo tuổi cao, muộn con nên rất lo
lắng. Một hôm, hai vợ chồng lên chùa Yên
Tử làm lễ cầu tự. Đêm ấy, ông Lê
Đạo nằm mơ thấy hai vị thiên sứ
một vị mặc áo xanh tay cầm kim mâu, một
vị mặc áo tía tay cầm bảo kiếm dẫn
ông lên thiên cung. Ông bàng hoàng kinh sợ vội sụp
lạy trước một vị đại quan
ngồi trong điện, đầu đội mũ bách
tinh, ḿnh mặc áo bào vàng; bên trái bên phải mỗi
bên có một vị quan tay cầm giấy bút. Ông Lê
Đạo văng vẳng nghe thấy lời truyền
bảo: “Nhà ngươi có phúc lớn,
tiếng đến thiên đ́nh. Nay nhân có một tiên
nữ phạm lỗi, đày xuống trần 40 năm,
cho đầu thai làm con nhà ngươi, sau sẽ làm
rạng rỡ gia đ́nh, con trai cũng không sánh
kịp”. Bỗng chuông trống chói tai làm ông
chợt tỉnh, biết là nằm mơ. Vợ
chồng ra về, một buổi sáng sớm, bà đi
ra ngoài ấp thấy một vết chân lớn,
đưa chân ướm thử, thấy người
xúc động rồi có thai. Sau 12 tháng, sinh được
một gái (hôm ấy là ngày 08 tháng 02) mày ngài mắt
phượng, sắc đẹp nghiêng nước nghiêng
thành. Nhân cớ ướm chân nên đặt tên là
Chân. Năm Lê Chân 18 tuổi, sắc đẹp
và đức hạnh nổi tiếng khắp vùng. Không
chỉ có tài thơ ca mà giỏi cả vơ nghệ.
Lê
Chân Thái
thú Tô Định muốn ép Lê Chân về làm t́
thiếp, nhưng Lê Chân đă dứt khoát từ
chối v́ thế mà Tô Định đă sát hại
cả bố mẹ nàng. Lê Chân trốn thoát được
liền t́m thầy học binh thư, vơ nghệ,
kết giao với những người cùng chí hướng. Khi
đă tinh thông vơ nghệ, Lê Chân cùng các bạn bè tâm
phúc theo đường sông xuôi về phía nam. Đến
đất An Dương, của sông Cấm (Hải Pḥng
ngày nay), th́ thấy nơi đây đất đai màu
mỡ liền dừng chân lập trại khai phá, chiêu
thêm dân đến, lập xóm ấp, trồng dâu, nuôi
tằm, khai thác thủy hải sản, đồng
thời chiêu lập binh mă. Nhớ
cội nguồn, Lê Chân đặt tên cho nơi đây
là An Biên trang. Binh sĩ chiêu mộ được
tập luyện rất chu đáo và có sở trường
thủy trận. Cuộc
khởi nghĩa của các nữ tướng Mặc
dù thời bấy giờ, các cuộc khỏi nghĩa
có rất nhiều, nhưng lại không có sự liên
kết giữa các nơi. Chính v́ vậy, cuối năm
39 sau Công Nguyên, Hai Bà Trưng khởi nghĩa, hiệu
triệu tất cả các thủ lĩnh cùng quy tụ
về. Thánh Thiên, Lê Chân cùng hàng chục các nữ
thủ lĩnh khác cùng về theo Hai Bà Trưng.
Hai
Bà Trưng khởi nghĩa. Năm
40 sau Công Nguyên, Hai Bà Trưng xuất quân. Đại
hội quân sĩ được tổ chức tại
Hát Môn, Trưng Trắc lập đàn tráng, cáo lễ
với trời đất, tự xưng là Trưng
Nữ Vương, rồi chia quân tiến đánh các
nơi. Thánh
Thiên Công Chúa cưỡi ngựa xông trận, quân Hán
chặn lại. Ngày xưa mỗi khi ra trận các tướng
thường khiêu chiến và đánh trước. Tướng
quân Hán thấy tướng quân Nam chỉ là một
nữ tướng th́ cả cười, không ngờ
chỉ mấy đường kiếm Thánh Thiên đă
chém bay đầu tướng Hán, thêm một tướng
Hán nữa xông trận lại bị Thánh Thiên chém
chết. Không chịu nổi nỗi nhục khi quân Bách
Việt chỉ có nữ tướng mà hạ liền
hai tướng của ḿnh, quân Hán đưa thêm tướng
vào trận, thế nhưng chỉ thấy vài
đường kiếm đă bị Thánh Thiên chém bay
đầu. Mới chỉ thoáng chốc quân Hán
mất liền 3 tướng, cả quân tướng Hán
đều thất kinh. Quân
Nam ḥ reo dậy đất, sĩ khí ngùn ngụt xông
lên, quân Hán hoảng sợ tháo chạy. Quân Hai Bà Trưng
tiến thẳng đến Luy Lâu. Thái thú Tô Định,
phải cạo râu, cạo tóc, vứt bỏ cả
ấn tín, trà trộn vào đám loạn quân của ḿnh
rồi chạy trối chết về nước.
Đường
tiến quân của Hai Bà Trưng năm 40 SCN. Tất
cả các châu quận đều được quân
Hai Bà Trưng chiếm lại, gồm các quận Giao
Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phố, Thương
Ngô, Uất Lâm, Nam Hải v.v… tức bao gồm
cả tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông Trung
Quốc ngày nay.
Bản
đồ Lĩnh Nam thời Trưng Vương. Sách
sử nhà Hán có ghi chép lại rằng: “Năm
Kiến Vũ thứ 16 (tức năm 40 sau Công Nguyên),
người con gái ở Giao Chỉ là Trưng Trắc
và em gái là Trưng Nhị làm phản, đánh phá
quận. Trưng Trắc là con gái Lạc tướng
huyện Mê Linh, là vợ Thi Sách người Chu Diên,
rất hùng dũng. Thái thú Giao Chỉ là Tô Định
dùng pháp luật trói buộc, Trưng Trắc phẫn
nộ, v́ thế mà làm phản. Do vậy, những người
Man, người Lư ở Cửu Chân, Nhật Nam,
Hợp Phố đều hưởng ứng. Gồm
chiếm được 65 thành tự lập làm vua.
Thứ sử Giao Chỉ và các thái thú chỉ giữ
được thân ḿnh mà thôi.” Năm
40 sau Công Nguyên, dân tộc Bách Việt làm chủ chính
ḿnh, quét sạch quân Hán ra khởi bờ cơi. Đây
cũng là lần duy nhất trong lịch sử thế
giới, một đội quân mà người cầm
quân hầu hết là phụ nữ trẻ tuổi, nhưng
không chỉ giành chiến thắng mà c̣n lập ra
một vương triều mới, lịch sử ghi
nhận chỉ diễn ra duy nhất một lần
ở Việt Nam. Các
lễ hội mừng thắng trận diễn ra, người
dân đều suy tôn Trưng Trắc lên làm vua. Sau khi
lên ngôi vua, Trưng Trắc cho đóng đô ở Mê
Linh, củng cố thành lũy sẵn sàng chống
giặc. Lê
Chân năm ấy mới 24 tuổi được phong
là Thánh Chân công chúa, giữ chức chưởng
quản binh quyền nội bộ, đứng ra
tổ chức, luyện tập quân sĩ. Lê Chân
huấn luyện quân sĩ liên kết nhằm tạo
sức mạnh tập thể. Cuộc
chiến bảo vệ giang sơn Thái
thú Tô Định khi chạy trốn về nước,
Mă Viện dâng sớ lên Hán Quang Vũ Đế
hạch tội: “thấy tiền th́ giương
mắt lên, thấy giặc th́ cụp mắt
xuống”. Năm
42 sau Công Nguyên, Hán Quang Vũ Đế phong Mă
Viện làm Phục Ba tướng quân, Lưu Long làm
phó tướng cùng với Đoàn Chí đem ba
vạn quân sang đánh chiếm Bách Việt. Thế
nhưng quân của Mă Viện khi từ Hợp Phố
tiến sang gặp ngay phải đội quân của
Thánh Thiên. Hai bên giao chiến ba, bốn trận, quân Hán
bị bại trận, thây chết ngổn ngang, không
tiến được phải lùi về vùng Mă Giang.
Uy danh của dũng tướng Thánh Thiên khiến quân
tướng nhà Hán đều kinh hoàng. Mă
Viện phải dâng biểu về triều đ́nh xin
thêm tướng giỏi và quân tinh nhuệ giúp
sức: “Nam bang có nữ tướng Thánh Thiên
dụng binh như thần, trí dũng thiên phương,
không sao phục được. Xin bệ hạ phái thêm
các tướng giỏi và tiếp thêm quân sĩ sang
giúp sức”. Vua
Hán lập tức cho thêm quân tướng tinh nhuệ
sang giúp Mă Viện cùng mật truyền: “Nên dùng mưu
mà đánh”. Mă
Viện là một viên tướng giàu kinh nghiệm,
qua quan sát lối đánh của quân Bách Việt, viên
tướng này nhận thấy sức mạnh của
quân Việt chính là sự đoàn kết. Một người
lính Việt có thể đánh thua một người
lính Hán, nhưng nhiều quân Việt th́ lại đánh
thắng nhiều quân Hán. Từ đó Mă Viện
đă t́m được cách phá vỡ thế
trận quân Nam, nhất là khi đă có thêm viện
binh đến. Bị
quân của Thánh Thiên chặn đường bộ, Mă
Viện cho quân đến Hợp Phố rồi đi
theo đường biển tiến đánh xuống phía
nam. Đội quân pḥng thủ vùng biển Đông
Bắc do Lê Chân chỉ huy, quân Nam chặn chiến
thuyền quân Hán ngay tại cửa sông Bạch Đằng.
Tướng quân Bát Nạn cũng đưa quân đến
chặn quân trên bộ của Mă Viện ở cửa
biển, phối hợp cùng cánh quân của Lê Chân. Lê
Chân cho dựng các chướng ngại trên sông, dùng
thuyền nhỏ nhẹ nhưng cơ động
của ḿnh đánh vào mạn thuyền to lớn
của quân Hán khiến quân Hán thiệt hại
nặng nề. Suốt
dọc cửa sông Bạch Đằng, trên bờ và dưới
nước, quân Việt do Bát Nạn cùng Lê Chân
chỉ huy giao chiến ác liệt cùng quân Hán. Song quân
Hán lực lượng đông hơn, được
trang bị nhiều loại vũ khí khác nhau đă
đánh lui quân Nam, hai nữ tướng đành
phải lui quân. Các
thuyền của Lê Chân nhỏ nhẹ nên di chuyển
rất nhanh, chẳng mấy chốc đă bỏ xa quân
Hán. Về kinh đô Mê Linh hội với quân Hai Bà Trưng
tại đây. Mă
Viện chọn vùng Lăng Bạc (Tiên Du ngày nay) để
hội quân, nơi đây địa thế thuận
lợi để quân Hán có thể pḥng thủ, quân
thủy bộ dễ dàng hỗ trợ cho nhau.
Trưng
Trắc chờ măi không thấy quân Hán có động
tĩnh ǵ liền chủ động đưa quân
đến đánh thẳng vào Lăng Bạc. Quân tiên
phong do Lê Chân chỉ huy giao tranh với quân Hán
nhiều ngày, quân Hán cố thủ nhưng bị quân
của Lê Chân đánh mạnh khiến thiệt
hại rất nhiều, cộng thêm cái nắng mùa hè
khiến quân Hán mệt mỏi v́ bệnh tật. Tướng
Hán là Hàn Vũ cũng bị thiệt mạng do
bệnh. Nhiều
nhà nghiên cứu xác định trận đánh
diễn ra rất ác liệt nhiều ngày ở trên
đồi, chân đồi và cả khúc sông thuộc
vùng Tiên Du. Quân Hán c̣n rất mạnh, quân số
đông, có lực lượng thuỷ, bộ phối
hợp, quen trận mạc, thành thạo đánh
tập trung theo cách đánh trận địa. Mă
Viện là một lăo tướng già dặn kinh
nghiệm chiến trường, từng lập
nhiều chiến công trong các cuộc đàn áp các
phong trào nổi dậy chống nhà Hán. Để
phá thế mạnh liên kết quân Việt, Mă Viện
có quân số đông đă cho quân chia cắt quân Nam
ra để đánh, khiến quân Việt khó tạo
ra sức mạnh liên kết. Sau thời gian dài không
thắng được, Hai Bà Trưng phải rút quân
về thành Cổ Loa. Quân Việt thiệt hại
rất nặng. Mă
Viện cho quân tiến đánh Cổ Loa, quân Nam lui
về kinh đô Mê Linh, rồi đến Cấm Khê.
Những nghiên cứu mới đây cho thấy Cấm
Khê có thể ở thung lũng Suối Vàng, ở chân
ngọn núi Vua Bà cao 525m, trong dăy Ba V́ thuộc Hà Tây. Cấm
Khê là nơi thuận lợi để lập trận
pḥng ngự. Quân Hán cho quân đến đánh Cấm
Khê, chiến trận diễn ra ác liệt từ mùa hè
năm 42 đến mùa xuân năm 43 th́ Cấm Khê
thất thủ, Hai Bà Trưng cùng Lê Chân chia hai
ngả rút ra khỏi căn cứ. Hai Bà Trưng
chạy đến sông Hát th́ không thể thoát
được đành nhảy xuống sông tự
vẫn để không sa vào tay giặc. Thánh
Thiên lúc này đang ở mạn Bắc, nghe tin Cấm
Khê thất thủ th́ vội đưa quân đến
ứng cứu nhưng không kịp, liền đưa
quân đóng ở sông Nhật Đức (tức sông
Thương ngày nay). Quân Hán tiến đánh với
chiến thuật chia cắt đội h́nh, quân
của Thánh Thiên không thích nghi được nên
thất trận phải rút về Ngọc Lâm. Quân
Hán tiến đánh Ngọc Lâm, trong trận giao tranh ác
liệt, bị bao vây tứ phía, Thánh Thiên đánh
đến kiệt sức rồi hy sinh tại bến
Ngọc (tên chữ là Ngọc Chử, là một
bến của con sông nhỏ Đa Mai) thuộc địa
phận làng Ngọc Lâm ngày nay. Nữ
tướng Lê Chân rút theo đường thủy
đến vùng Lạt Sơn, nhận thấy nơi
đây núi rừng hiểm trở có thể chặn quân
Hán. Lưng có thể dựa vào dăy núi h́nh cánh cung;
trước mặt, phía Đông là sông Đáy, sông Ngân
như hai hào nước. Địa h́nh căn cứ
tiến có thể đánh, lui có thể giữ, đầu
cuối hô ứng lẫn nhau. Lê
Chân vừa xây dựng căn cứ, vừa chiêu
mộ thêm quân sĩ. Căn cứ chưa xây xong th́ Mă
Viện đưa quân tiến đánh, nhiều
trận đánh ác liệt đă diễn ra. Biết rơ
không thể giữ căn cứ lâu dài, Lê Chân để
một nữ tướng khác là nàng Tía cùng một lượng
lớn quân rút về phía Nam, c̣n Lê Chân cùng một
số ít quân tâm phúc tiếp tục ở lại
tử thủ với quân Hán. Quân
c̣n lại của Lê Chân rất ít không đủ
sức đánh với quân Hán. Trận chiến ác
liệt cuối cùng diễn ra ở Đồng
Loạn, nữ tướng Lê Chân cùng mấy tướng
tâm phúc rút lên núi Giát Dâu. Vào chiều ngày 13 tháng 7 năm
Quí Măo (tức năm 43 sau Công Nguyên) nữ tướng
Lê Chân 27 tuổi, từ trên đỉnh núi nước
mắt chảy dài, nh́n lại giang sơn một
lần cuối cùng rồi gieo ḿnh xuống dưới
núi.
H́nh
ảnh tưởng niệm cuộc khởi nghĩa
của Hai Bà Trưng. https://www.flickr.com/photos/13476480@N07/sets/72157645171116734/ http://hon-viet.co.uk/NgayPhu%20Nu_3Thang3.htm Sau
3 năm ngắn ngủi giành được quyền
tự chủ, dân tộc Bách Việt lại ch́m vào
thời kỳ Bắc thuộc. Sức
mạnh của quân Việt thời đấy là
sức mạnh đoàn kết, binh lính kết nối
với nhau tạo ra sức mạnh đương
đầu với quân Hán. Mă Viện đă nh́n ra
đặc điểm này, nhờ quân đông lại
thiện chiến hơn, Mă Viện đă cho quân
thực hiện chiến thuật chia cắt quân
Việt ra để đánh và đă thành công. Sử
gia Nguyễn Nghiễm thời Lê trung hưng b́nh
rằng: Trưng
Vương là ḍng dơi bậc thần minh, nhân ḷng dân
oán hận, nổi giận, khích lệ người cùng
chung mối thù. Nghĩa binh đi đến đâu
gần xa đều hưởng ứng, 65 thành ngoài
miền Ngũ Lĩnh một buổi sớm đều
thu phục được, người dân chịu
khổ từ lâu, không khác ǵ đă ra khỏi vực
thẳm được thấy mặt trời. Bà
quả là bậc anh hùng khí khái hơn người.
Tuy rằng quân mới tập hợp, bị tan ră khi
đă thành công, cũng làm hả được ḷng
căm phẫn của thần dân một chút… Khi
đất nước bị ch́m đắm, th́
hầu như lại được khôi phục do
một nữ chúa ở Mê Linh. Lúc đó bậc con
trai mày râu phải cúi đầu ngoan ngoăn tuân theo không
dám làm ǵ, chẳng đáng thẹn lắm sao? Đó
âu cũng là lời b́nh nhắc nhở những người
đàn ông nhân ngày Quốc tế Phụ nữ.
Bởi v́ ngày nay phụ nữ đang phải hy sinh
rất nhiều, vừa phải lo cho sự
nghiệp, vừa phải chu toàn công việc gia đ́nh.
Thiết nghĩ, người đàn ông Việt
cần thật sự là “nóc nhà” để người
phụ nữ an tâm với thiên chức của một
người vợ, người mẹ. Trần
Hưng |