V́ sao nước Đức hùng mạnh? Lư do đă sớm được quyết định ngay trên bục giảng giáo viên tiểu học |
Nước Đức có nền
kinh tế hùng mạnh nhất châu Âu, giành nhiều
giải Nobel hơn bất cứ nước nào trong
thế kỷ 20, là một cường quốc khổng
lồ. Bí quyết của họ rất đơn
giản: Coi trọng giáo dục trẻ em. Ở Đức,
giáo dục là trách nhiệm của toàn xă hội. Vài
hôm trước, tôi tham dự tiệc cưới
của một người bạn. Trên bàn tiệc có
một người mẹ trẻ dẫn theo cậu con
của ḿnh cùng đi. Nhưng cậu bé đó rất
nghịch ngợm, cứ xoay chiếc bàn ăn quay tít.
Mọi người đă ngồi vào bàn nhưng mẹ
cậu vẫn điềm nhiên như không, chẳng
buồn ngăn con lại. Mọi
người ngồi chung bàn nhưng v́ mới quen
biết nên ai cũng ngại không nói ra. Đến khi
người phụ nữ trẻ dẫn con vào nhà
vệ sinh, mọi người không hẹn mà gặp
đều nói: “Thằng bé bất
lịch sự quá đi! Mà bà mẹ cũng không ư
tứ ǵ nữa!”. Ở
Việt Nam, sẽ không có ai nói với bạn rằng
con bạn thật mất lịch sự nhưng mọi
người đều sẽ không ưa chúng, thấy
khó chịu trong ḷng. Chúng ta đều coi việc im
lặng “không nói” như một phép lịch sự.
Tục ngữ có câu: “Vợ
người khác mới đẹp, con ḿnh mới hay”.
Cho nên ai cũng cho rằng con ḿnh th́ ḿnh dạy, người
khác không được phép can thiệp. Điều
này khiến tôi bất giác nhớ tới một câu
chuyện khác… Mỗi người Đức
đều có trách nhiệm giáo dục trẻ nhỏ Một
lần nọ, tôi ra ngoài đi chơi cùng một cô
bạn người Đức. Tới khu ngoại ô, chúng
tôi đến gần một ḍng sông nhỏ chảy ven
đường. Tôi nh́n thấy một đứa
trẻ đang câu cá. Bên cạnh cậu bé lại có
tới hai chiếc cần câu. Cô bạn người
Đức thấy vậy, tỏ vẻ không vui, bèn bước
tới hỏi cậu bé rằng: “Sao cháu lại có tới hai chiếc
cần câu vậy?” (Ở Đức quy định
mỗi người chỉ được sử
dụng một chiếc cần khi câu cá). Cậu
bé ngơ ngác nói: “Cháu
câu cá với bạn cháu ạ. Cậu ấy vừa
đi vệ sinh”. Cô
bạn tôi vẫn không chịu rời đi mà đứng
đấy đợi. Quả nhiên một lúc sau,
cậu bé đi vệ sinh đă quay trở về. Cô
bạn người Đức lại hỏi tiếp:
“Thế các cháu có
giấy phép không? Đưa cô xem nào!” (Ở Đức
quy định câu cá phải có giấy phép). Hai
đứa trẻ ngoan ngoăn vội vàng móc giấy phép
từ trong túi ra đưa cho cô ấy: “Có
ạ, cô xem này”. “Thế
hai cháu có nhớ mang theo thước không đó?”.
Cô bạn người Đức lại hỏi. (Ở
Đức quy định cá được câu lên
nếu đo mà thấy quá nhỏ, kích thước chưa
đạt th́ phải thả lại mặt nước). “Cháu
có mang ạ”, nói rồi, hai đứa trẻ
lại nhanh chóng móc cuộn thước dây từ trong
túi ra. “Ừ, thế th́ được”, lúc
này cô bạn người Đức mới kéo tôi
rời đi. Tôi
đứng bên cạnh cứ tṛn mắt hết nh́n cô
bạn lại nh́n sang hai cậu bé. Tôi chỉ thấy
thật kỳ quặc, không biết v́ sao cô bạn ḿnh
lại thích quản người khác đến vậy.
(Ảnh
minh họa, dẫn theo cmoney.tw) “Hai
đứa trẻ đó là con nhà họ hàng cậu à?”,
tôi băn khoăn. “Không
phải”, người bạn đáp. “Thế
là con bạn cậu à?”, tôi lại hỏi. “Cũng
không nốt. Ḿnh không quen chúng. Đi ngang qua đây th́
gặp thôi”, cô bạn thản nhiên đáp. Tôi
há hốc miệng ngạc nhiên: “Ǵ cơ? Không quen sao?
Sao có thể vậy được? Thế th́ sao chúng
lại phải nghe cậu dạy dỗ kia chứ?”. “Giáo dục là trách
nhiệm của toàn xă hội. Trẻ nhỏ là tương
lai của nước Đức. Mỗi người
Đức chúng tôi đều có trách nhiệm giáo
dục chúng bất cứ lúc nào và bất cứ nơi
đâu”, cô bạn tôi nhẹ nhàng nói. Tôi
trầm tư suy nghĩ hồi lâu, rồi liên tưởng
đến một cảnh tượng. Khi bước trên
đường phố Việt Nam, bạn có dám lớn
tiếng trách mắng những đứa trẻ ḿnh không
quen biết hay không? E rằng chúng chẳng thèm để
tâm tới bạn hoặc sẽ có người tiến
tới và mắng bạn ‘nhiều chuyện’! Trong
thời gian ở Đức, tôi luôn suy nghĩ vấn
đề này: V́ sao xă hội Đức lại
văn minh như vậy, người Đức lại
nhận được sự tôn trọng tại
hầu hết các nơi trên thế giới? Sau
khi trải nghiệm nền giáo dục của nước
Đức, tôi hầu như đă có thể t́m ra
một phần đáp án. Điểm
hơn người của họ được bắt
đầu ngay từ khi c̣n nhỏ. Trong
mắt rất nhiều người, sở dĩ nước
Đức có thể vùng lên sau khi bị tàn phá bởi
2 cuộc chiến tranh thế giới chính là
bởi tính cách cẩn trọng và cần lao của ḿnh. Nhưng
để có được một tính cách và tố
chất cao như vậy, người Đức đă
thực sự việc coi giáo dục là quốc sách hàng
đầu. Cũng
giống như Martin Luther
King Jr., lănh tụ của cuộc vận động
dân quyền của người da đen tại Mỹ
từng nói: “Sự
phồn vinh của một quốc gia không được
quyết định bởi nguồn quốc khố
dồi dào, không được quyết định
bởi thành quách vững chắc, cũng không được
quyết định bởi sự hoa lệ của
những kiến trúc hạ tầng công cộng. Điều
này được quyết định bởi tố
chất văn minh của công dân nước đó,
tầm mắt nh́n xa trông rộng và phẩm chất cao
thượng của nhân dân“. Ư chí Đức đă được
hun đúc ngay từ bục giảng của giáo viên
tiểu học Sau
khi chiến tranh Pháp –
Phổ (1870 – 1871) kết thúc, người
Đức giành thắng lợi vang dội. Moltke,
nguyên soái của nước Phổ nói: “Sự
thắng lợi của ư chí Đức sớm đă
được quyết định trên bục giảng
của các giáo viên tiểu học!” Thực sự th́ thầy cô giáo
ở nước này có mức lương cao và phúc
lợi tốt. Ở Đức, giáo viên tiểu
học và trung học là công chức của quốc gia,
được đảm bảo sẽ không bị sa
thải, không bị thất nghiệp.
Ở Đức
muốn làm giáo viên không hề dễ dàng. (Ảnh: nbc.com) Ở Đức, nghề giáo viên
tiểu học, trung học có thu nhập rất
tuyệt vời. Theo thống kê của chính phủ, lương
trả cho giáo viên tiểu học và trung học
nhiều gấp 3 lần thu nhập b́nh quân của người
Đức. Thu
nhập b́nh quân hàng năm của giáo viên tiểu
học, trung học của Đức là trên 45.000
euro (khoảng 1,2 tỷ đồng). Con số này tương
đương với thu nhập trước thuế b́nh
quân của nhân viên tại những công ty đa
quốc gia nổi tiếng của Đức. So với
các ngành khác, lương của giáo viên tiểu
học và trung học rất đúng với cái mác
“Giai tầng thu nhập vừa và cao”. Giữa
những khu vực khác nhau, những ngôi trường khác
nhau, thu nhập của giáo viên cũng có sự chênh
lệch nhất định nhưng không quá lớn,
nhiều nhất là khoảng 30%. Bởi v́ điều xă
hội Đức khó chấp nhận nhất chính là
sự bất công. Giá trị này đă ngấm vào
huyết mạch của họ, ngưng kết thành
nền văn hóa của dân tộc. Nh́n
khắp thế giới th́ thu nhập của giáo viên
trung học và tiểu học của Đức cao hơn
hẳn những nước công nghiệp khác, đứng
thứ 2 thế giới chỉ sau Thụy Sỹ. Nhưng
tương đương với đăi ngộ đó,
thầy cô giáo lại phải nỗ lực nhiều hơn.
Thu nhập và đăi ngộ tốt đă khiến tiêu
chí xét tuyển đầu vào của các thầy cô giáo
trung học và tiểu học được nâng lên
rất cao. Ở Việt Nam, sinh viên chính quy hoặc
thạc sĩ, tiến sĩ đều có thể
trực tiếp tới giảng dạy tại các trường
trung học và tiểu học. Ở Đức, t́nh
huống lại phức tạp hơn nhiều. Ở Đức muốn làm giáo viên
không hề dễ dàng, chí ít là bạn phải vượt
qua 3 cửa ải, tất cả đều không hề
dễ dàng. Đầu
tiên bạn phải lấy được học vị
đại học chính quy hoặc tŕnh độ cao hơn.
Tiếp đó bạn phải
được huấn luyện chuyên nghiệp về tâm
lư học, giáo dục học và trải qua một
cuộc thi sát hạch do cơ quan có thẩm quyền
tổ chức. Cuối cùng, bạn phải tham gia
cuộc thi xét duyệt về tư cách giảng viên do
quốc gia tổ chức và phải có được
thành tích đạt tiêu chuẩn. Khác
với Việt Nam, ở
Đức “vào đại học rất
dễ, nhưng tốt nghiệp th́ vô cùng khó”. Đây là quy định
phổ biến trong giáo dục đại học, cao
đẳng của quốc gia. Ở Đức, chế
độ đại học thường là đào
tạo chuyên ngành khoa học kỹ thuật 4 năm,
khoa học xă hội và nhân văn 5 năm, y khoa 8 năm.
Hai năm đầu trong trường đại học
chỉ học những kiến thức cơ sở,
nếu thi không qua th́ không được vào học
tiếp kỳ 2. Nhưng
vào được kỳ 2 không có nghĩa là
bạn có thể thở phào nhẹ nhơm. Kỳ 2 c̣n
khắc nghiệt hơn nữa. Kỳ này, bạn sẽ học
những môn chuyên ngành, thi đỗ mới lấy
được chứng nhận học phần. Chỉ
khi tích lũy đủ các học phần th́ bạn
mới có thể chạm tới tấm bằng tốt
nghiệp đại học. Yêu cầu học tập tại
trường đại học rất cao. Thêm
vào đó, khá nhiều sinh viên vừa phải làm thêm
kiếm sống, lại vừa phải chăm chỉ
học tập theo những vị giảng viên “không
biết linh động”. Do đó dù là thi những môn
cơ sở hay những môn học chuyên ngành, bạn cũng
khó có thể thuận buồm xuôi gió mà vượt
qua. Thời gian học của sinh viên ở trường
lại tăng lên từng ngày. Hiện
nay sinh viên Đức từ khi nhập học tới
khi tốt nghiệp, b́nh quân phải mất 7 năm
mới có thể ra trường.
Số người có thể tốt nghiệp
trong khoảng thời gian từ 4 – 5 năm là khá ít. Nếu
muốn làm giáo viên, sau khi chật vật lấy
được tấm bằng đại học,
bạn c̣n phải đối mặt với cuộc thi
tâm lư học và giáo dục học. Đặc biệt
là cuộc thi sát hạch tư cách giáo viên toàn
quốc là khó khăn nhất, ước chừng cũng
phải mất khoảng 3 năm. Dù vậy, dù bạn dành
bao nhiêu thời gian để luyện thi th́ cũng không
chắc sẽ thi đậu trong kỳ thi sát hạch tư
cách giáo viên này. Thêm
vào đó, tỷ lệ sinh của nước Đức
từ thế kỷ 20 đến nay ngày càng giảm. Do
đó số lượng học sinh trung học,
tiểu học ngày càng ít đi. Vị trí giáo viên
bị bỏ trống chủ yếu là do cắt
giảm nhân viên tự nhiên. Chế độ mà nước
Đức thiết lập về cơ bản là cự
tuyệt với những tệ nạn như chạy
chọt, luồn lách, “đi cửa sau”. Những
người Đức thuần phác nếu muốn
trở thành giáo viên tiểu học, trung học sẽ
phải cạnh tranh và trải qua sàng lọc rất
gắt gao. Chỉ có những người thực
sự yêu nghề và có thực lực mới có
thể trở thành giáo viên. Nhưng để thực hiện được
giấc mộng này th́ bạn cũng phải đợi
đến ngót nghét 30 cái xuân xanh mới măn nguyện. Đó là lư do v́ sao giáo viên tiểu học,
trung học ở Đức có địa vị cao như
vậy, được cả xă hội nể v́. Nước Đức cấm giáo
dục trẻ nhỏ trước tuổi đi học? Chúng
ta thường đọc được trên mạng
rằng “Đức
cấm giáo dục trước tuổi đi học”.
Sự thực là những đứa trẻ ấy trước
khi đến tuổi đi học không phải là hàng
ngày chỉ biết nô đùa, được thả rông
như cỏ dại. Người Đức có cách lư
giải về giáo dục trước tuổi đi
học khác với chúng ta. Các em cũng sẽ được
học một số điều, cặp sách của chúng
cũng không nhỏ hơn của con em chúng ta. Ví
như ở trường mầm non, thầy cô sẽ
dạy bọn trẻ làm thế nào có thể tự
đi các phương tiện giao thông để t́m
về được đến nhà. Họ giáo dục
chúng tuân thủ trật tự xă hội như:
Chấp hành luật lệ giao thông, ở nơi công
cộng không được nói lớn tiếng,
thậm chí là làm thế nào để phân loại rác. Nếu
bọn trẻ hứng thú với một môn học nào
đó như âm nhạc, nghệ thuật hoặc
thể dục thể thao, th́ chúng sẽ có quyền
được học tập ở một vài ngôi trường
và hoặc tổ chức năng khiếu, thậm chí là
miễn phí. (C̣n tiếp) Theo Cmoney
Mời xem tiếp: Người Đức dạy con như thế nào mà cả thế giới phải ngưởng mộ Cách
giáo dục giúp người Đức đạt
một nửa giải Nobel của thế giới:
Cấm giáo dục trước tuổi đi học!
|