Hạm trưởng bất đắc dĩ trong ngày di tản |
Ông
Bùi Cửu Viên cùng vợ chụp tại Maryland, Hoa
Kỳ. Trong
số khoảng ba mươi mấy ngàn người
Việt di tản trong những ngày cuối tháng 4 năm
1975, cựu Đại tá Hải quân Bùi Cửu Viên và
gia đ́nh lên tàu trong chiều tối 29/4. Tại tư
gia của ông Bùi Cửu Viên ở thành phố
Gaithersburg, bang Maryland, Hoa Kỳ, Ḥa Ái có cuộc trao
đổi với ông về câu chuyện 40 năm trước
ông buộc phải trở thành một hạm trưởng
bất đắc dĩ. Ḥa
Ái: Xin
chào cựu Đại tá Hải quân Bùi Cửu Viên.
Trong ngày di tản đó, theo Ḥa Ái biết là ông cùng
với gia đ́nh chỉ đi di tản thôi chứ không
phải làm công vụ ǵ trong ngày hôm đó, nhưng v́
sao ông lại trở thành một hạm trưởng
bất đắc dĩ? Ông
Bùi Cửu Viên: Tôi
rất vui mừng khi hôm nay có dịp được nói
chuyện với phóng viên của đài RFA về ngày
di tản của gia đ́nh tôi trong ngày 29/4.
Chiều ngày 29/4, tất cả gia đ́nh tôi đă
xuống một chiếc chiến hạm trong Hải quân
Công xưởng mà chiến hạm đó đang trong
t́nh trạng sửa chữa. Do đó, nó chỉ có
một máy có thể chạy được thôi. Chúng
tôi bắt đầu khởi hành lúc khoảng 8:30
tối và khi tàu ra tới Nhà Bè th́ các cơ khí viên
của chiến hạm đă sửa tiếp được
cái máy số 2. Do đó, từ lúc đó chúng tôi
đă có 2 máy để chạy ra biển. Khi
chiếc tàu của chúng tôi đang đi tới
ngă 4 sông Ḷng Tảo (Ḷng Tàu) và Soài Rạp th́
chiếc Soái hạm Trần Hưng Đạo 01
bị nạn. Nó đánh đèn và gọi vô tuyến
điện kêu cứu. Lúc bấy giờ, tôi đang mơ
màng v́ mệt quá rồi, ngồi trên sân cờ cùng các
sĩ quan nữa, th́ tôi thấy ông Hạm trưởng,
anh Thiếu tá Nguyễn Phú Bá ở trên đài
chỉ huy chạy xuống hỏi tôi “’Commandant’, ḿnh
có cứu nó được không?” Tôi bảo
“Nếu anh muốn th́ quay lại, tôi có thể
cứu nó được. Thế bây giờ tàu ḿnh
đang ở đâu?” Anh nói với tôi là “Ḿnh
đă đi quá nó 1 hải lư rưỡi rồi”. Trong
đầu tôi nghĩ bây giờ ḿnh không có quyền
hành ǵ cả, chỉ là sĩ quan thâm niên quá giang nhưng
có lẽ ông đến hỏi ḿnh v́ ông nghĩ
rằng ḿnh đă lănh loại tàu giống như tàu
ḿnh đang đi ở bên Mỹ rồi và ḿnh sẽ
có nhiều kinh nghiệm, may ra ḿnh có thể cứu
được nó. Và đúng như vậy, tôi đă
lănh một chiếc tàu HQ 501 cũng cùng một
loại như chiếc tàu tôi đang đi, tức
chiếc HQ 801 và tôi đă chỉ huy chiếc đó 2
năm ở Việt Nam sau khi tôi lănh ở bên Mỹ
về. Có
một vài người lên tiếng nói với tôi là
“Bây giờ đă 12:30 sáng rồi. Nếu quay lại
cứu th́ buổi sáng ḿnh ra tới Vũng Tàu th́ có
thể bị địch ở trên núi bắn
xuống, rất là nguy hiểm cho mấy ngàn người
trên tàu”. Thế tôi mới trả lời là “Bây
giờ việc cứu chiến hạm mới quan
trọng. Người ta gặp nạn là ḿnh phải
cứu”. Do đó, anh Hạm trưởng đồng
ư quay tàu lại và anh giao tay lái lại cho tôi và
bảo “Thôi, Đại tá lái đi!” Khi
đến đấy tôi thấy mũi tàu cắm ngay
vào bờ. Bây giờ làm sao để có thể kéo
chiếc tàu này ra được? Nếu bây giờ ḿnh
mon men đến gần đó, nước quận, tàu
ḿnh có thể bị dạt sang tàu kia th́ sẽ làm tàu
kia ch́m mà nguy hiểm tính mạng mấy ngàn người.
Do đó, tôi quyết định ủi băi. Khi tôi
đưa con tàu ra phía sau của chiếc Trần Hưng
Đạo 01 đó và tôi đă ủi băi song song
với chiếc Trần Hưng Đạo. Khi đă
ủi băi xong rồi, tôi ra lệnh cho nhân viên ném dây
sang bên đó; ném dây mũi, dây lái và các dây giữa
vào khoảng độ 7-8 sợi dây. Tôi
nghĩ rằng nếu hôm đó tôi mà không quyết
định, tôi không dám làm chuyện đó th́ có
lẽ tôi sẽ ân hận suốt đời là v́ cái
chuyện ḿnh có thể làm được mà ḿnh không
dám làm. Sau
khi hai bên đă cột chắc rồi th́ tôi kéo
chiếc tàu ấy ra giữa sông. Khi vừa mới kéo
ra được một quăng th́ có bao nhiêu người
trên chiếc tàu Soái hạm HQ 01 đă nhảy sang bên
tàu của tôi. Tôi thấy rất là nguy hiểm, đă
có vài trăm người nhảy sang trong ṿng 5 phút
đồng hồ. Do đó, tôi ra lệnh cho các
thủy thủ bắn súng chỉ thiên để
cấm nhảy nữa v́ khi tàu ra tới giữa sông
th́ thế nào hai tàu cũng dang ra và người ta
sẽ rớt xuống sông. Khi
kéo được chiếc tàu ra rồi, tôi sờ tay
lên trán th́ thấy mồ hôi đầy trên trán
tại v́ quá sức gay cấn, v́ tôi nghĩ nếu
trường hợp đó không thành công và nếu hai
tàu va đụng vào nhau trong đêm tối như
vậy th́ sẽ nguy hiểm tính mạng của bao nhiêu
người. Khi tàu Trần Hưng Đạo ra
được khoảng giữa sông th́ họ bắt
đầu chạy theo tàu của tôi cho đến khi
ra tới biển và cũng không gặp trở
ngại ǵ, không có bị địch trên núi bắn
xuống tuy lúc bấy giờ trời đă sáng. Khi
ra gần tới Phan Thiết, chiếc chiến
hạm tôi đang đi nhận được
lệnh của ông Tư lệnh Hải quân, ông ra
lệnh cho tất cả các chiến hạm phải
tập trung tại Côn Sơn để
chuẩn bị đi Subic Bay. Khi Hạm trưởng
Nguyễn Phú Bá của chiếc 801 tức là chiếc
tàu tôi đang đi quá giang nghe tin như vậy th́
gia đ́nh ông hạm trưởng không muốn đi
và đ̣i ông hạm trưởng phải lái tàu
trở về Sài G̣n. Tôi có nói với ông Hạm trưởng
là “Bây giờ nếu như muốn về Sài G̣n th́
có mấy ngàn người ở trên tàu này sẽ
mắc kẹt và để tôi can thiệp với ông
Tư lệnh Hải quân”.
Gia
đ́nh ông Bùi Cửu Viên tại Maryland, Hoa Kỳ. H́nh
do gia đ́nh cung cấp Sau
đó, tôi nói chuyện vô tuyến với vị Tư
lệnh Hải quân th́ ông nói là đang cho chiếc tàu
dầu đến đón những người muốn
trở về Sài G̣n v́ có gia đ́nh kẹt lại
ở đó. Sau đó, ông nói với tôi là “Thôi,
‘Toi’ lái chiếc tàu đó đi, ‘Toi’ làm Hạm
trưởng đi!”. Thế là tự nhiên lúc đó
tôi bất đắc dĩ lại biến thành
một hạm trưởng mà thật sự ra tôi
đă rời chiến hạm, loại tàu giống như
vậy từ năm 1964, tức là đă 11 năm
tôi không làm hạm trưởng dù tôi vẫn giữ
chức vụ chỉ huy ở trên bờ. Và bây
giờ sau khi trở lại làm hạm trưởng th́
tôi nghĩ đúng là cái duyên của ḿnh đối
với Hải quân, cho đến phút chót cũng
phải sống với con tàu. Ḥa
Ái: Dạ
thưa, từ khi nhận được lệnh
trở thành hạm trưởng bất đắc dĩ
như vậy cho đến khi ông cùng cả gia đ́nh
đặt chân đến đảo Guam an toàn th́
trong cuộc hải tŕnh đó, kỷ niệm nào mà
ông nhớ nhất? Ông
Bùi Cửu Viên: Trong
thời gian tôi làm hạm trưởng bất đắc
dĩ trong 5 ngày từ lúc đi ở Côn Sơn sang
đến Subic Bay th́ tôi lan man nghĩ tới tại
sao cuộc đời quân ngũ của ḿnh chỉ có
đến đây đă chấm dứt mà lúc bấy
giờ tôi cũng hiểu là thời thế đă
đem đến bất hạnh cho không biết bao nhiêu
người. Tôi rất buồn, buồn là v́ từ
nay trở đi ḿnh không c̣n là người sĩ quan
Hải quân nữa và ḿnh không có cơ hội
phục vụ đất nước nữa. Khi
tàu đến bến ở Subic Bay th́ chúng tôi
được lệnh tất cả phải cởi
bỏ hết quân phục và chuẩn bị để
trao tàu lại cho Hải quân Mỹ. Trong lúc đó
chúng tôi làm lễ chào cờ th́ tôi hạ cờ VNCH
và người Mỹ họ kéo cờ Mỹ của
họ lên. Lúc đó có rất nhiều người
cảm động muốn khóc. Lúc bấy giờ trong
ḷng tôi rất xúc động. Tôi không biết kể
từ nay cuộc đời ḿnh sẽ trôi nổi ra làm
sao…Và khi tôi bỏ chiếc nón với cặp lon xuống
dưới sàn tàu th́ tôi nghĩ là từ nay ḿnh có
cuộc đời khác hẳn. Các sĩ quan cũng như
các thủy thủ đến bên cạnh tôi, các anh em
ôm lấy nhau cũng chỉ muốn khóc. Ḥa
Ái: Dạ
thưa ông, 40 năm qua rồi, cuộc sống của
ông cũng như của gia đ́nh theo Ḥa Ái biết
th́ mọi sự cũng được viên măn. Đôi
khi thỉnh thoảng nhớ về cuộc đời
quân ngũ th́ có câu chuyện hay cảm xúc nào làm ông
nhớ đến hay không? Ông
Bùi Cửu Viên: Tôi
có rất nhiều kỷ niệm trong cuộc đời
quân ngũ của tôi trong 21 năm trường ở
Hải Quân nhưng mà nói tới những kỷ
niệm mới nhất gần đây th́ tôi có
thể nói một cái câu chuyện rất là lạ: Thế
là tự nhiên lúc đó tôi bất đắc dĩ
lại biến thành một hạm trưởng mà
thật sự ra tôi đă rời chiến hạm,
loại tàu giống như vậy từ năm 1964,
tức là đă 11 năm tôi không làm hạm trưởng
dù tôi vẫn giữ chức vụ chỉ huy ở trên
bờ. Tôi
có một người bạn mới đây về chơi
ở VN th́ anh có quen một người làm ở trên
chiếc tàu tôi đă lănh ở bên Mỹ về,
đó là chiếc HQ 501. Và v́ anh quen người đó
cũng hoạt động trên chiếc chiến
hạm đó cho nên anh yêu cầu người đó
cho xuống coi tàu. Khi anh xuống coi tàu th́ anh thấy
trong pḥng hạm trưởng khắc tên của các
hạm trưởng từ thời đầu cho đến
bây giờ vẫn c̣n nguyên và anh thấy tên tôi
vẫn ở trên cùng v́ tôi là người lănh
chiếc tàu đó đầu tiên ở bên Mỹ năm
1962, lúc bấy giờ tôi chỉ là đại úy, và
tự nhiên bao nhiêu kỷ niệm hiện về
với tôi từ những lúc mà tôi lănh tàu, trên
đường tôi đi, bao nhiêu chặng đường
tôi qua. Nếu nói về những kỷ niệm
mới nhất th́ đấy là kỷ niệm bây
giờ chứ không phải của 40 năm về trước
nữa. Ḥa
Ái: Dạ
thưa ông, Ḥa Ái được biết ông bây
giờ đă ngoài 80 tuổi rồi, trong khoảng
thời gian ông phục vụ cho Quân lực VNCH th́
việc ǵ hay điều ǵ ông cho rằng hài ḷng
trong thời gian đó? Ông
Bùi Cửu Viên: Trong thời gian phục vụ
ở Hải quân VNCH th́ tôi nhớ nhất lại là
ngày chót mà tôi sẽ rời Hải quân. Đó là ngày
tôi di tản trên chiếc HQ 801 và đă kéo được
chiếc Soái hạm HQ 01 Trần Hưng Đạo ra
khỏi mắc cạn và tôi có cảm tưởng tôi
giúp được cho bao nhiêu người không bị
kẹt lại và có thể gặp rất nhiều
trở ngại, có thể bị tù tội. Tại v́
đối với tư cách người sĩ quan
Hải quân, chúng tôi vẫn nhớ là khi c̣n được
huấn luyện ở trong quân trường, các
vị sĩ quan huấn luyện người Pháp luôn
luôn nhắc nhở chúng tôi là “Nếu người sĩ
quan Hải quân gặp người bị lâm nạn trên
biển cả mà không cứu th́ các anh không xứng
đáng là người sĩ quan Hải quân”. Tôi nghĩ
đó là việc mà tôi rất hài ḷng, vui sướng
v́ đă làm được việc như vậy. Thêm
vào đó, tôi nghĩ rằng nếu hôm đó tôi mà
không quyết định, tôi không dám làm chuyện
đó th́ có lẽ tôi sẽ ân hận suốt đời
là v́ cái chuyện ḿnh có thể làm được mà
ḿnh không dám làm. Ḥa
Ái: Vừa
rồi là câu chuyện kể của cựu Đại
tá Hải quân Bùi Cửu Viên về cái duyên ông
trở thành hạm trưởng bất đắc dĩ
trong ngày ông đi di tản 29/4/1975. Và điều lư
thú mà Ḥa Ái phát hiện sau khi nghe câu chuyện
kể này, là khi chiếc Dương vận hạm HQ
801 và chiếc Soái hạm Trần Hưng Đạo HQ
01 cập sát với nhau chỉ trong ṿng 5 phút đồng
hồ th́ trong số khoảng 200 người nhảy
qua, có ông Nguyễn Văn Khanh. Và nếu như cách
đây 40 năm, ông Bùi Cửu Viên không có quyết
định quay trở lại để cứu con tàu
th́ có lẽ bây giờ không có Giám đốc ban
Việt ngữ Nguyễn Văn Khanh của đài Á Châu
tự do. Ḥa Ái xin cám ơn ông Bùi Cửu Viên đă
dành thời gian chia sẻ câu chuyện kể của
ông và Ḥa Ái cũng xin cám ơn thời gian của quư
vị theo dơi câu chuyện kể này. |