LGT:
Câu
chuyện do người bạn cùng chiến hạm HQ 503 nhớ và kể lại
chỉ là câu chuyện vui trong giới Hải quân QLVNCH nói
chung và đặc biệt là các bạn bè sĩ quan HQ ngành chỉ huy trên
HQ 503 nói riêng. Câu hỏi được đặt ra rằng muốn xác định vị
trí chiến hạm ngoài đại dương, không thấy đất liền,
bán kính của sóng radar không quét tới đất liền th́ sĩ quan hải hành (SQHH) phải làm như thế nào?.
Đó là đề tài mà Hạm trưởng thường hay trắc
nghiệm tay nghề của các sĩ quan hải hành.
Lẽ tất nhiên tất cả sĩ quan hải hành của
ngành Hàng hải Thương
thuyền hay Hải quân đều phải được học
về
thiên văn. Khi làm point bằng sextant th́
sĩ quan hải hành phải biết
tên
những
cḥm
sao nào
trong thời gian đang hải hành và đă
được ghi trong sách và tài liệu thiên văn.
12
cḥm sao và tên các khoá Sĩ Quan Hải Quân Nha Trang:
KS
Nguyễn
Văn Phảy
Trong vũ trụ, ngoài Thái Dương Hệ,
chúng ta c̣n thấy 12 cḥm sao gồm một số sao
kết hợp lại thành những h́nh dạng khác
nhau hầu như không thay đổi vị trí.
Theo toán học không gian th́ quả đất
được xem như trung tâm điểm của vũ
trụ h́nh cầu và mặt trời di chuyển
(biểu kiến) giáp ṿng trên Hoàng Đạo (Ecliptic)
trong thời gian là 365 ngày 1/4 đi ngang qua 12 cḥm sao
nằm dọc theo ṿng cung lớn.
Những
vị trí của quả đất trong năm trên đường Hoàng Đạo
(Ecliptic)
Vũ
trụ h́nh cầu và 12 cḥm sao
Kính
lục phân sextant loại củ và tân tiến
Tuỳ theo vị trí và khoảng thời gian
của quả đất trên đường Hoàng
Đạo từ đầu năm đến cuối
năm Dương Lịch, người ta t́m thấy
mỗi cḥm sao có h́nh dạng khác nhau. Theo khoa Tử vi Tây
phương (Horoskop), người ta chia 12 cḥm sao thành
12 con giáp (Zodiac) theo thứ tự như sau.
Bảo B́nh (Verseau hay Aquarius: từ 21 tháng 01 đến 19
tháng 02): Thứ 11
Song Ngư
(Poissons hay Pisces: từ 20 tháng 02 đến 20 tháng 03)):
Thứ 12
Dương Cưu
(Belier hay Aries: từ 21 tháng 03 đến 20 tháng 04)): Thứ nhất
Kim Ngưu (Taureau hay Taurus: từ 21 tháng 04 đến 20 tháng
05): Thứ 2
Song Nam (Gemeaux hay Gemini: từ 21 tháng 05 đến 20 tháng
06): Thứ 3
Bắc Giải (Cancer: từ 21 tháng 06 đến 22 tháng 07): Thứ 4
Hải Sư (Lion hay Leo: từ 23 tháng 07 đến 23 tháng
08): Thứ 5
Xử Nữ (Vierge hay Vergo: từ 24 tháng 08 đến 22 tháng
09): Thứ 6
Thiên Xứng
(Balance hay Libra: từ 23 tháng 09 đến 23 tháng 10): Thứ 7
Hổ Cáp
(Scorpion hay Scorpius: từ 24 tháng 10 đến 22 tháng
11): Thứ 8
Nhân Mă
(Sagittaire hay Sagittarius: từ 23 tháng 11 đến 20 tháng
12): Thứ 9
Nam Dương
(Capricorne hay Caprocornus: từ 21 tháng 12 đến 20 tháng
01): Thứ 10
Nghiên cứu mới nhất
trong Hàng hải Thiên văn, đường Hoàng đạo
(Ecliptic: H́nh bầu dục) và Xích đạo (Celestial
Equator) tạo thành một góc 23 độ 44 phút (có tài
liệu ghi 23 độ 49 phút, hoặc 23 độ 26
phút như trước đây) và tạo
ra sự thay đổi
mùa
trên bề mặt của Trái
Đất trong
năm.
Đường
Hoàng đạo và Xích đạo cắt nhau ở 2
điểm. Hai điểm
đó được gọi là Xuân phân (ngày 21 tháng
3) là thời điểm đổi sang mùa Xuân ở
Bắc bán cầu và Thu phân (ngày 23 tháng 9) là thời
điểm đổi sang mùa Thu ở Nam bán cầu.
Ở 2 vị trí nầy ngày và đêm có thời gian
dài bằng nhau.
Ở vị trí Xuân phân mặt trời di
chuyển (biểu kiến) ngang qua cḥm sao Dương Cưu
nên được coi là Thứ nhất và mặt
trời sẽ trở lại vị trí đó đúng
sau một năm. Từ cḥm sao Thứ
nhất, mặt trời di chuyển tiếp
tục ngang qua các cḥm sao được liệt kê
theo thứ tự ở trên. Cḥm sao cuối cùng
xuất hiện khi mặt trời di chuyển qua đó
có tên là Song Ngư và được ghi số Thứ
12.
Kể từ năm 1956 Chương
tŕnh đào tạo SQHQNT được huấn
luyện bởi Giáo sư và Huấn luyện viên
đều là người Việt Nam. Do đó Hải
Quân VNCH đă dùng số thứ tự của 12 con giáp
Thiên Văn để đặt tên cho mỗi khoá Sĩ
quan Hải quân Nha Trang.
Khoá 7 SQHQNT nhập khoá vào tháng
1 năm 1956, măn khoá vào tháng 7 năm 1957 là khoá đầu
tiên được đặt tên của cḥm sao
thứ 7 là Thiên Xứng. Các
khoá kế tiếp cũng được đặt
tên theo thứ tự ở trên và Khoá 12 SQHQNT được
gọi là Khoá Song Ngư rồi cứ
thế mà tiếp tục.
Mời
xem tiếp:
Hải
Đồ Mercator_Gehard Mercator University in Duisburg, West
Germany
tác giả
Nguyễn Văn Phảy
***
Câu
chuyện vui về trắc nghiệm thiên văn:
Câu
chuyện vui do người bạn thuộc HQ 503 đang định cư tại Mỹ
đă viết email cho Phảy và Lê Tích Thiện kể lại cho nghe như sau:
Hai
bạn Phảy và Thiện thân mến,
Tôi
c̣n nhớ có cựu Hải quân Trung tá Hạm trưởng
Nguyễn Năng Thông đă được
biệt phái làm hạm trưởng (HT) lâm thời của HQ
503. HT Thông chỉ huy chuyến hải hành công
tác đi Qui Nhơn thay thế cho cựu Hải quân
Trung tá Hạm trưởng Nguyễn Thái Lai đang c̣n
nằm dưỡng bệnh (tại Bệnh Viện Hải
Quân Sài G̣n năm 1973), trước khi cựu Hải
quân Trung tá Hạm trưởng Trần Trọng Hải
đáo nhậm làm HT chính thức.
Không
biết các quan tàu thủy HQ 503 thâm niên gồm Thiện,
Tài, Hùng, Tâm c̣n nhớ không? Kỷ
niệm khó quên giữa cựu HT Thông và các sĩ
quan HQ 503 chúng tôi là trong một chuyến
hải hành ban đêm ông đă
gọi tất cả các quan HQ 503 lên Đài
Chỉ Huy (ĐCH) để trao đổi kinh nghiệm và
giúp các quan ôn lại các lư thuyết căn
bản về hải hành. Ông đă
hỏi sĩ quan trưởng phiên (TP) đêm hôm
đó là Hải quân Trung uư H. (hiện đang ở Hawaii).
Câu
chuyện như sau:
Trên
đài chỉ huy chiến hạm, Hạm trưởng đặt câu hỏi đối với
sĩ quan trưởng phiên:
- Anh H. c̣n
nhớ chút ǵ về hàng hải thiên văn không ?
- Dạ thưa,
tôi c̣n nhớ chứ HT !
- Vậy
th́ anh kể cho tôi nghe trên bầu Trời có các cḥm
sao nào được dùng làm mục ngắm để
chúng ta có thể định vị (làm point) chiến
hạm khi phải hải hành viễn dương vào ban đêm;
khi mà tất cả các hải đăng, các
vị trí điạ vật và các đài kiểm
báo đều ở cách xa khỏi
tầm nh́n, qua khỏi giới hạn của
Radar và tần số liên lạc vô tuyến
?
- Dạ thưa
HT. Đó là cḥm sao Bắc Đẩu, cḥm sao
Hiệp Sĩ, rồi cḥm Thiên Mă (Pegasus), Scorpion, rồi
dăi Ngân Hà rồi ... (???). Trưởng phiên đáp.
Vừa trả lời
xong, sĩ quan trưởng phiên vội đảo mắt qua các
bạn đứng xung quanh như đang
cầu cứu tiếp tay giùm ... Tôi (người bạn
đang kể chuyện)
chưa kịp lên tiếng để "cứu
bồ" th́ chợt có tiếng nhắc nho nhỏ
ở sau lưng ("nhỏ" vừa đủ cho mọi
bạn bè ngoài hạm trưởng, đều nghe!).
- H. ơi
! C̣n có sao Quả Tạ nữa ! ( Cả đám
cười ồ !!! )
Không
biết hạm trưởng có nghe không nhưng không khí vừa vui vừa
căng thẳng ???!!!
Sau này khi
thố lộ tâm t́nh anh bạn trưởng phiên đă
thốt lên rằng:
- Xui
thật. Đúng là đêm đó ḿnh đă gặp
hạn sao Quả Tạ chiếu mạng !!!
Thật là
khó mà quên được chuyến hải hành ban
đêm đầy thú vị này với HT Thông!
Dù
sao đó cũng là chuyện hải nghiệp vừa vui và rất thực tế
đă trên 41 năm trôi qua. Là bậc đàn em lúc nào cũng xin cầu
mong cho cựu HQ Trung tá Hạm trưởng Nguyễn Năng Thông
vẫn khỏe mạnh và đang được
tràn đầy hạnh phúc ở nơi phương
trời đâu đó! TS
kể ***** LGT:
Trong Lá Thư Hàng Tháng (tháng 7 năm 2014) của Thuỷ Thủ Đoàn
HQ11 có đoạn văn về hàng hải thiên văn của HQ Châu Đ́nh Lợi
đă gợi nhớ lại những cḥm sao Đại Hùng Tinh (Großer Baer)
và Tiểu Hùng Tinh (Kleiner Baer) và sao Bắc Đẩu (Polarstern) cũng
khá hay và lư thú. Xin giới thiệu đến thân hữu:
Cḥm sao Đại Hùng Tinh, Tiểu Hùng Tinh và sao Bắc Đẩu
.......
Tháng
Sáu vừa qua đă để lại cho anh chị
Phảy một kỷ niệm đẹp đáng
nhớ trong đời khi đ̣n tiếp gia đ́nh niên
trưởng Đặng Trần Du viếng thăm
trong một chặng dừng chân. Mặc dù chỉ có
hai ngày ngắn ngủi, nhưng anh chị Phảy
đă thể hiện tấm ḷng hiếu khách bằng
sự tiếp đăi ân cần đầy chân t́nh
gắn bó với NT Du. Qua bài viết và h́nh ảnh
về chuyến viếng thăm đó, anh chị
Phảy đă cho chúng ta cảm phục ân t́nh đáng
quư này.
Đọc
chuyện vui về hàng hải thiên văn, một môn
học lư thú từ quân trường, hơn bốn
thập niên qua chưa từng dùng tới, ngỡ
đă quên nhưng nhờ anh Phảy nhắc lại nên
kỷ niệm xưa ào ạt hiện về. Thời
c̣n thụ huấn, chúng tôi bị các ông thầy quay
tơi tả về môn học này. Thi viết không
ngại bằng kỳ thi vấn đáp, giám
khảo hỏi nhiều câu hóc búa. Đến ngày tŕnh
diện Chỉ Huy Trưởng để phê điểm
ra trường, 3 người cao điểm nhất
lại bị CHT vấn đáp về thiên văn
một lần nữa. Nhớ đến cảnh đứng
nghiêm trước một CHT oai nghi, chung quanh ban giám
khảo và ban giảng huấn quân trường
ngồi đầy trong pḥng, bao cặp mắt đổ
dồn về ḿnh th́ hồn vía lên mây. May mắn
nhờ câu hỏi trúng tủ và vững phần lư
thuyết nên tai qua nạn khỏi, không đến
nỗi ê mặt trước quần hùng: "Nghĩ
ḿnh phương diện quốc gia, quan trên trông
xuống, người ta ngắm vào"! Có
lẽ cũng không đến nỗi cầu cứu
đến "sao Quả Tạ" như câu
chuyện kể của người bạn anh Phảy.
Thí dụ như nghe đến chữ "cḥm sao
Bắc Đẩu" là HT Nguyễn Năng Thông cũng
biết là câu trả lời rất lơ tơ mơ
rồi. Bởi v́ sao Bắc Đẩu (Polaris) nằm
lẻ loi cô độc một ḿnh, nhưng nhờ cḥm
sao Đại Hùng Tinh chúng ta mới t́m ra vị trí
sao Bắc Đẩu, bằng cách kéo dài một đoạn
thẳng (cạnh của hai ngôi sao đầu) dài thêm
5 đoạn th́ sẽ t́m ra vị trí của Sao
Bắc Đẩu. Sao Bắc Đẩu rất quan
trọng cho giới hàng hải v́ nhờ đó chúng
ta xác định được phương hướng
và đo cao độ để t́m ra vĩ độ
của chiến hạm ḿnh. Thí dụ một chiến
hạm khởi hành từ Singapore hải hành đi
Tokyo, hải tŕnh gần như từ Nam lên phương
Bắc. Nhờ đo cao độ của sao Bắc
Đẩu, ta có thể giải một nửa bài toán
thiên văn định vị trí rồi. Lúc mới
khởi hành, v́ Singapore nằm sát đường xích
đạo nên khó có thể đo cao độ v́ sao này
v́ nó nằm gần sát đường chân trời.
Khi chạy ngang mũi Cà Mau hải phận Việt Nam,
chúng ta có thể đo được cao độ
bằng kính sextant 8 độ 15' tương
ứng với vĩ độ tại đó. Chạy
ngang quần đảo Hoàng Sa, sao Bắc Đẩu
nằm hơi cao hơn một chút, sextant đo
chừng 16 độ, đó là vĩ độ 16
Bắc. Đến khi gần đến bến ngoài khơi
Tokyo, sao Bắc Đẩu đă lên cao hơn 1/3
bầu trời, khoảng 35 vĩ độ Bắc.
Như
thế ở vùng Bắc bán cầu, nơi anh Phảy
cư ngụ ở Frankfurt với vĩ tuyến cao
nhất 50 N (ngang với bờ biển cực Nam nước
Anh) anh Phảy sẽ thấy Bắc Đẩu nằm
khá cao trên bầu trời, cao hơn nơi anh Hùng ở
Halifax, Canada chỉ hơn 44 độ North mà thôi, c̣n
nơi anh San ở Los Angeles khá thấp, chừng 34
độ mà thôi nên quanh năm khí hậu ôn ḥa.
Cũng
nhờ các ông thầy và các cấp lớn Hải Quân
hay tra hỏi môn học quư phái này, nên nhờ đó
đă trang bị cho chúng ta một kiến thức
vững vàng, chúng ta có một thời trai trẻ yêu
đời đáng sống tự tin hơn, khi gặp
các giai nhân thích nghe kể chuyện trăng sao mây mước
như trong bài hát của Nguyễn Vũ: "Ngàn sao
đến đây, về soi sáng phương này,
đưa anh vào kỷ niệm..." và những khi
con tàu tách bến ra khơi để lại cho các cô
một niềm nhung nhớ như Thúy Kiều nhớ
Từ Hải: "Cánh hồng bay bổng tuyệt
vời, Đă ṃn con mắt phương trời
đăm đăm".
Cảm
ơn anh Phảy đă nhắc chuyện xưa về
hàng hải thiên văn. Nói nhiều đến sao
Bắc Đẩu mà bên trời Úc châu vùng Nam bán
cầu này không thể nào nh́n thấy sao Bắc Đẩu
được nữa, cũng như quê hương xa
cách mịt mù vẫn khắc ghi trong tâm tưởng.
Cuối
thư, chúc toàn thể quư anh chị và gia quyến luôn
được vui mạnh.
Thân
mến
Châu
Đ́nh Lợi
|