Ô Mă Nhi, kiêu binh tất bại Phần 4 |
Những tướng lĩnh nổi danh
đă thất bại tại Đại Việt (P.4):
Ô Mă Nhi, kiêu binh tất bại
Bài viết này không phải nhằm
mục đích hạ thấp các tướng lĩnh
đó, mà chỉ là mượn chút uy danh của
họ để nêu bật lên sự huy hoàng của các
tướng sĩ nước Nam… Phần 4: Omar – Ô Mă Nhi
Ô Mă Nhi c̣n có biệt hiệu là Bạt
Đô, gọi là Ô Mă Nhi Bạt Đô hay Omar Baghatur.
“Baghatur” nghĩa là “mạnh mẽ” hay “dũng sĩ”
trong tiếng Mông Cổ, nghĩa bóng là anh hùng hay
chiến binh gan dạ, thiện chiến. Đặc
sứ Giáo hoàng Plano Carpini đă so sánh danh hiệu
Bạt Đô tương đương với các
hiệp sĩ châu Âu. Ḍng dơi của nhà tiên tri Hồi Giáo
Mohammad, dũng sĩ Mông Cổ Omar hay Ô Mă Nhi là con trai của Nasr al-Din,
tổng đốc Vân Nam đời thứ hai, và cũng
là cháu của quan tổng đốc Vân Nam đầu
tiên của nhà Nguyên Mông Shams al-Din. Quan tổng đốc Shams Al-Din vốn
xuất thân từ Bukhara thuộc Trung Á – đế
quốc Khwazism (ngày nay là Uzbekistan). Khi quân đội Mông
Cổ tấn công đánh bại hoàng đế Ala
ad-Din Muhammad II, gia đ́nh Sayyid Ajal Shams al-Din Omar đă
chủ động đầu hàng. Theo nhà truyền giáo Marshall Broomhall th́
Shams Al-Din chính là hậu duệ đời thứ 27
của nhà tiên tri Mohammad của Hồi Giáo. Ông ta
đă phục vụ triều đ́nh Nguyên Mông
tại Yên Kinh (Bắc Kinh ngày nay) trước khi
được chỉ định nhậm chức
Tổng Đốc Vân Nam sau khi quân Mông Cổ thôn tính
thành công nước Đại Lư. Nếu tính luôn người
em trai kế vị sau khi cha Ô Mă Nhi bị xử
tử v́ tội tham ô, th́ ḍng họ của Ô Mă Nhi
ba đời làm đến tổng đốc. Có
thể nói là ḍng dơi quư tộc danh giá của đế
quốc Nguyên Mông. Bản thân là con trai tổng đốc
Vân Nam, được mang danh hiệu Baghatur danh giá
ngay khi c̣n trẻ, Ô Mă Nhi là một tướng tài
đầy triển vọng của triều đ́nh Nhà
Nguyên. Ô Mă Nhi tham gia đoàn quân Nguyên Mông
viễn chinh Đại Việt trong hai cuộc xâm lăng
1285 (Toa Đô, Thoát Hoan và Ô Mă Nhi) và 1288 (Thoát Hoan, Ô
Mă Nhi và Trương Văn Hổ), nhưng đâu
biết rằng định mệnh khốc liệt
đă chờ đợi ông ta nơi vùng đất này.
Ô Mă Nhi. (Ảnh minh họa: violet.vn) Xă tắc hai phen chồn ngựa đá Hai lần xâm lược 1285 và 1288 có
thể nói là 2 trận chiến lớn và khốc
liệt nhất đối với quân dân nhà Trần.
Tuy đă áp dụng thành công chiến dịch vườn
không nhà trống, tránh mũi nhọn của giặc,
đất nước vẫn phải gánh chịu không
ít tổn thất v́ sức giặc quá mạnh và
gồm toàn những tay tướng giỏi nhiều
kinh nghiệm. Đầu tiên phải kể đến
trận Vạn Kiếp. Sau khi thất trận tại
ải Nội Bàng, Trần Hưng Đạo rút quân
lui về căn cứ Vạn Kiếp. Phát hiện
thấy Đại Việt có hơn 1.000 thuyền
đóng ở gần Vạn Kiếp, Thoát Hoan liền
cho quân đi t́m và đóng gấp thuyền chặn
đường rút của quân binh Đại Việt. Ngày 11 tháng 2, thủy quân Nguyên do Ô Mă
Nhi chỉ huy tấn công vào Vạn Kiếp và các
trại quân Trần ở Chí Linh. Một trận
chiến khốc liệt đă xảy ra. Tướng
Nguyên cấp vạn hộ là Nghê Nhuận bị
tử trận. Tuy nhiên, quân Trần đă quyết
định rút lui để tránh thế giặc
mạnh, thực hiện nghi binh khiến địch
mệt mỏi rồi mới phản công. Thấy
bề tôi lo lắng, vua Trần cho khắc hai câu thơ
cuối thuyền ngự: 會 稽 舊 事 君 須 記 驩 愛 猶 存 十 萬 兵
“Cối Kê cựu sự quân tu kư, Hoan, Diễn do tồn thập vạn
binh”. Dịch nghĩa: Cối Kê việc cũ ngươi nên
nhớ, Hoan Diễn c̣n kia mười vạn quân. Ngày 14 tháng 2, Ô Mă Nhi đem quân vây quân
của Trần Quốc Tuấn. Một trận
thủy chiến lớn giữa 2 bên đă diễn ra.
Vua Trần đem quân đến trợ chiến cho
Trần Quốc Tuấn. Ô Mă Nhi đă không ngăn
nổi quân Trần rút lui. Toàn bộ quân Trần rút
khỏi Vạn Kiếp, Phả Lại, B́nh Than về
dàn trận bên bờ sông Hồng gần thành Thăng
Long. Quân Nguyên tiến theo đường bộ
về Thăng Long. Sau vài trận chiến nhằm kéo dài
thời gian cho quân dân di tản khỏi kinh thành để
làm tiêu thổ kháng chiến, cuối cùng quân đội
nhà Trần đă di tản toàn bộ khỏi Thăng
Long mà không bị tổn thất nhiều, để
lại sau lưng một ṭa thành nhẵn nhụi cho
“Trấn Nam Vương” và đám thủ hạ
của ông ta. Nghe tin vua Trần chạy vào Thanh Hóa, Thoát
Hoan lệnh cho Ô Mă Nhi lănh thủy binh cùng Toa Đô
đuổi theo. Chiến sự dần xoay chuyển
với các chiến thắng mở màn của nhà
Trần ở Hàm Tử và Tây Kết. Toa Đô
chiến bại và bị giết. Toàn quân Nguyên tan
vỡ, Thoát Hoan rút chạy khỏi Thăng Long, Ô Mă
Nhi cùng Lưu Khuê cũng chiếm một chiếc
thuyền nhỏ trốn ra biển. Cánh quân Vân Nam
của Nasr al-Din (cha của Ô Mă Nhi) cũng rút chạy
về Vân Nam.
Thoát Hoan rút
chạy khỏi Thăng Long. (Ảnh minh họa:
violet.vn) Trận Vân Đồn: Kiêu binh tất
bại Trong lần xâm lăng cuối cùng năm
1288, Ô Mă Nhi được giao cho chỉ huy thủy quân
cùng với Phàn Tiếp hộ tống đoàn
thuyền lương của Trương Văn Hổ. Ô Mă Nhi và Phàn Tiếp vốn được
giao cầm quân thuỷ mở đường cho đoàn
thuyền lương của Trương Văn Hổ,
Phí Củng Th́n theo sau. Sau khi đánh lui được
quân nhà Trần, Ô Mă Nhi cho rằng thế quân
Trần yếu không đáng lo, bèn tiến sâu vào
nội địa để hội binh với Thoát
Hoan và truy đuổi vua Trần. Nhân Huệ vương Trần Khánh Dư
được giao trấn giữ đường
biển nhưng để quân Nguyên đi qua, bị Thượng
hoàng Thánh Tông sai sứ hỏi tội. Khánh Dư xin
khất vài ngày để chuộc tội. Đầu năm 1288, đoàn thuyền lương
của Trương Văn Hổ kéo đến Vân
Đồn, bị quân Trần Khánh Dư tập kích.
Không có quân chủ lực bảo vệ, quân của
Trương Văn Hổ mau chóng bị tiêu diệt. Văn
Hổ cố gắng kéo vào đất liền nhưng
đến Lục Thuỷ th́ thuyền quân Trần
đổ ra đánh càng đông. Hổ đại
bại, đổ cả thóc xuống biển v́ không
muốn lọt vào tay quân Trần, rồi bỏ
chạy về Quỳnh Châu. Thuyền lương của Phí Củng
Th́n kéo theo sau, mới đến Huệ Châu đă
gặp băo, trôi giạt tới Quỳnh Châu. Đoàn
thuyền lương do Từ Khánh chỉ huy th́ đi
lạc tới Chiêm Thành rồi quay trở lại
Quảng Đông. Như vậy, các thuyền lương
của quân Nguyên mất hoàn toàn. Ô Mă Nhi tự phụ ḿnh tài giỏi,
nghĩ là đă đánh tan hải quân nhà Trần mà
không biết rằng, chính ḿnh là nhân tố lớn
nhất làm cho quân Nguyên thua đau một lần
nữa.
Trận Vân
Đồn này, quân ta đại thắng, quân lương,
khí giới được nhiều vô kể. (Ảnh minh họa: violet.vn) Trận Bạch Đằng định
mệnh: Làm ác phải trả giá Khi c̣n đang tham gia viễn chinh tại
Đại Việt, Ô Mă Nhi tỏ ra là một viên tướng
hung hăng, giỏi thao lược, nhiều lần
đánh bại và gây khốn đốn cho quân nhà
Trần. Ông ta lănh quân theo lệnh Thoát Hoan truy sát 2
vua Trần rút lui về Thiên Trường và chạy
ra Thanh Hóa. Ô Mă Nhi đă chỉ huy quân bộ
chiến lẫn thủy chiến, mấy lần bám sát
để t́m cách bắt các vua Trần, nhưng không
thành công. Tức giận, Ô Mă Nhi cho quân phá hoại lăng
tẩm tổ tiên nhà Trần, cũng như giết
hại nhiều người. Nhưng có câu “thiện
ác hữu báo”, ngay trong trận đánh lớn
nhất cuối cùng của đời ḿnh, Ô Mă Nhi
đă bị bắt sống. Ngày 9 tháng 4 năm 1288, Ô Mă Nhi không cho
quân rút về bằng đường biển mà đi
theo sông Bạch Đằng, v́ tính rằng đường
biển đă bị thủy quân nhà Trần vây
chặt th́ pḥng bị đường sông có thể
sơ hở, hơn nữa sông Bạch Đằng
nối liền với nội địa Trung Quốc
bằng thủy lộ, thuận lợi cho việc rút
lui. Khi Ô Mă Nhi dẫn đoàn thuyền
tiến vào sông Bạch Đằng nhân lúc nước
lớn, thủy quân nhà Trần tràn ra giao chiến,
rồi giả thua chạy vào sâu bên trong. Ô Mă Nhi trúng
kế khích tướng nên thúc quân ra nghênh chiến.
Khi thuyền quân Nguyên đă vào sâu bên trong sông
Bạch Đằng, tướng Nguyễn Khoái dẫn
các quân Thánh Dực ra khiêu chiến và nhử quân Nguyên
tiến sâu vào khúc sông đă đóng cọc, trong khi
quân Trần đợi cho thủy triều xuống
mới quay thuyền lại và đánh thẳng vào
đội h́nh địch. B́nh chương Áo Lỗ
Xích của Nguyên Mông đă bị bắt sống trong
cuộc chiến đấu quyết liệt của quân
Thánh Dực. Thủy quân Đại Việt từ
Hải Đông – Vân Trà từ các phía Điền Công,
Gia Đước, sông Thái, sông Giá nhanh chóng tiến
ra sông Bạch Đằng, với hàng ngh́n chiến
thuyền cùng quân lính các lộ dàn ra trên sông và
dựa vào Ghềnh Cốc thành một dải
thuyền chặn đầu thuyền địch ngang
trên sông. Trong lúc thủy chiến đang diễn ra
dữ dội th́ đoàn chiến thuyền của hai
vua Trần đóng ở vùng Hiệp Sơn (Kinh Môn,
Hải Dương) bên bờ sông Giáp (sông Kinh
Thầy, vùng Kinh Môn, Hải Dương) làm nhiệm
vụ đánh cầm chừng và cản bước
tiến của địch cũng tấn công từ phía
sau, khiến quân Nguyên càng lúng túng và tổn thất
rất nặng. Theo Đại Việt Sử kư toàn thư,
“nước sông do vậy đỏ ngầu
cả”. Bị bất lợi hoàn toàn, rất
nhiều thuyền chiến của quân Nguyên bị cháy
rụi. Bị tấn công tới tấp trên sông,
một số cánh quân Nguyên bỏ thuyền chạy lên
bờ sông bên trái của Yên Hưng để t́m
đường trốn thoát, nhưng vừa lên
tới bờ họ lại rơi vào ổ phục kích
của quân Trần, bị chặn đánh kịch
liệt. Trời về chiều khi giao tranh sắp
kết thúc, Ô Mă Nhi cùng với binh lính dưới
quyền chống cự tuyệt vọng trước
sự tấn công của quân Trần. V́ quân Nguyên
của Thoát Hoan không tới cứu viện, đạo
quân này hoàn toàn bị quân Trần tiêu diệt. Theo Nguyên sử – Truyện của Phàn
Tiếp, kịch chiến xảy ra từ giờ Măo (5
đến 7 giờ sáng) đến giờ Dậu (5
đến 7 giờ tối) mới kết thúc. Nguyên
sử có chép về tướng Nguyên Phàn Tiếp:
“Tiếp cùng Ô Mă Nhi đem quân thủy trở
về, bị giặc đón chặn. Triều sông
Bạch Đằng xuống, thuyền Tiếp mắc
cạn. Thuyền giặc dồn về nhiều, tên
bắn như mưa. Tiếp hết sức đánh
từ giờ Măo đến giờ Dậu. Tiếp
bị thương, rớt xuống nước.
Giặc móc lên bắt, dùng thuốc độc
giết”. Bia Lư Thiên Hựu cũng chép: “Tháng ba,
đến cảng Bạch Đằng, người
Giao chắn chiến hạm ngang sông để
chống cự quân ta, đến lúc nước
triều rút, thuyền không tiến được, quân
tan vỡ…” Lư Thiên Hựu là một viên tướng
Nguyên cũng tham gia trận Bạch Đằng.
Trận
Bạch Đằng Giang năm 1288. (Ảnh: wikimedia.org) Cái chết gây tranh căi Khi Ô Mă Nhi và nhiều tướng sĩ
quân Nguyên bị quân nhà Trần bắt sống trong
trận Bạch Đằng, các binh tướng khác
đều được phóng thích về nước
khi nhà Trần xin ḥa và triều cống nhà Nguyên
để tránh nạn binh đao. Tuy nhiên, riêng Ô Mă Nhi th́ lại chết
đuối do đắm thuyền trên đường
về nước. Về cái chết này th́ có
nhiều thuyết, tuy nhiên thuyết mà nhiều người
chấp nhận nhất chính là bị vua nhà Trần
sai người ngầm giết. Có thể v́ vua nhà Trần rất căm
giận Ô Mă Nhi đă giết rất nhiều người
và đă phá hoại lăng tẩm của tổ tiên
nhà Trần (Trần Thái Tông), và cũng có thể v́
Ô Mă Nhi là một dũng tướng tinh thông cả
thủy chiến lẫn bộ chiến, lại đă
quen chinh chiến ở Đại Việt, thông
thuộc đường sá nên để sống
sẽ là một mối họa lớn. Trần Hưng Đạo cho thuyền
lớn đưa Ô Mă Nhi về nước, rồi cho
người giỏi bơi lặn sung vào phu thuyền.
Ra đến ngoài biển, lừa lúc ban đêm,
những phu thuyền cùng Yết Kiêu đục
thủng đáy thuyền, v́ vậy Ô Mă Nhi bị
chết đuối. Thay cho lời kết “Nước trời: một sắc Phong cảnh: ba thu Ngàn lau xào xạc Bến lách đ́u hiu Sông ch́m giáo găy G̣ đầy xương khô Buồn v́ cảnh thảm Đứng lặng giờ lâu Thương nỗi anh hùng đâu
vắng tá? Tiếc thay dấu vết luống c̣n lưu”. (Bạch Đằng Giang Phú – Trương
Hán Siêu)
Hào khí
Đông A – Bạch Đằng 1288 ( Tranh sơn mài
của Nguyễn Trường Linh) Sông Bạch Đằng ngh́n năm
chảy măi, cuốn theo thời gian bao dấu vết
điêu tàn của cuộc chiến oai hùng năm xưa.
Đế quốc Nguyên Mông giờ cũng thành cát
bụi, hậu thế cũng chỉ c̣n biết đến
Hưng Đạo Vương qua những trang sử mà
thôi. Ngẫm lại từ trong thành bại của bao
nhiêu cuộc chiến, tất cả cũng đều
không ra khỏi ư Trời. Người thuận ḷng
Trời th́ tất thành, mà kẻ bạo ngược
ắt sẽ tiêu vong. V́ đâu mà nhà Nguyên Mông có
thể quật khởi lan tràn khắp thế giới,
v́ đâu mà nhà Trần và Hưng Đạo Vương
với một nhúm quân nhỏ nhoi lại có thể 3
lần quét sạch đạo quân xâm lược khét
tiếng kia? Nếu như nói người Mông
thuận ư Trời thay thế nhà Tống cai trị
Trung Nguyên, th́ cũng chính là ư Trời đă muốn
bảo hộ Đại Việt, nơi đang
được trị v́ bởi một triều đại
sùng kính Phật Pháp với những bậc quân vương
nhân từ nhất. Vậy mới đúng là: “Anh minh hai vị thánh quân Sông đây rửa sạch mấy
lần giáp binh Giặc tan, muôn thuở thanh b́nh Bởi đâu đất hiểm,
cốt ḿnh đức cao”. (Bạch Đằng Giang Phú – Trương
Hán Siêu) Tĩnh Thuỷ Tham khảo Nguyên sử: https://sites.google.com/site/quankhoasu/nguyen-su |